Giáo án và PPT Ngữ văn 11 kết nối Bài 5: Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài (Trích Vũ Như Tô – Nguyễn Huy Tưởng)

BÀI 5: NHÂN VẬT VÀ XUNG ĐỘT TRONG BI KỊCH

ĐỌC: VĨNH BIỆT CỬU TRÙNG ĐÀI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Đã bao giờ bạn tự hỏi: “Tôi là ai? Uớc mơ lớn nhất của tôi là gì? Tôi có thể làm gì để đạt được ước mơ ấy?”. Hãy chia sẻ với các bạn những suy nghĩ đó của mình.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Đọc – hiểu văn bản

Nhiệm vụ 1. Tìm hiểu về đặc trưng của bi kịch

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

Trình bày một số đặc trưng của bi kịch?

Sản phẩm dự kiến:

GV có thể gợi mở theo sơ đồ tư duy theo PHỤ LỤC 19.

Nhiệm vụ 2. Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm

GV đưa ra câu hỏi: 

* Tác giả:

• Tìm hiểu và giới thiệu một số nét về tác giả Nguyễn Huy Tưởng? Kể tên những tác phẩm kịch nổi tiếng của ông.
• Nêu những đặc điểm trong sáng tác của Nguyễn Huy Tưởng?
• Quan điểm sáng tác của Nguyễn Huy Tưởng có điểm gì nổi bật?

* Tác phẩm: 

• Tìm hiểu đôi nét về vở kịch “Vũ Như Tô”. Đoạn trích "Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài" thuộc phần nào của tác phẩm?

Sản phẩm dự kiến:

- Tác giả:

+ Nguyễn Huy Tưởng - nhà văn, nhà viết kịch nổi tiếng ở Việt Nam, tác giả của nhiều vở kịch nổi tiếng như: Vũ Như Tô, Bắc Sơn, Sống mãi với Thủ đô,...

+ Dù đến với văn chương khá muộn, Nhưng Nguyễn Huy Tưởng đã gặt hái nhiều thành công trong sự nghiệp văn chương, với tác phẩm luôn mộc mạc, giản dị và gần gũi với cuộc sống con người.

+ Quan điểm sáng tác của tác giả: "Phận sự một người tầm thường như tôi muốn tỏ lòng yêu nước thì chỉ có việc viết văn quốc ngữ thôi."

- Xuất xứ: 

+ Vũ Như Tô là vở kịch lịch sử, nói về sự kiện xảy ra ở Thăng Long năm 1516 – 1517, dưới triều Lê Tương Dực. Đoạn trích "Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài" thuộc hồi V, hồi cuối cùng của tác phẩm.

Hoạt động 2. Khám phá văn bản

HS cùng thảo luận và trả lời câu hỏi:

• Em hãy chỉ ra những xung đột cơ bản của đoạn trích "Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài" 

• Hồi V thể hiện xung đột của vở kịch được đẩy lên như thế nào?

• Chỉ ra điểm tương đồng và khác biệt trong tính cách của Đan Thiềm, Vũ Như Tô.

• Phân tích hình tượng nhân vật Vũ Như Tô để là rõ những đặc điểm nhân vật chính của bi kịch.

• Nêu chủ đề chính trong bi kịch Vũ Như Tô.

Sản phẩm dự kiến:

Những xung đột cơ bản của tác phẩm:

GV có thể cho HS hoàn thành bảng và diễn giải thêm: PHỤ LỤC 20.

Nhận xét chung:

Hồi V là cao trào của vở kịch, tập trung xung đột giữa phe triều đình và phe khởi loạn, cũng như giữa Đan Thiêm và Vũ Như Tô.

Xung đột giữa cao cả và thấp kém, giữa triều đình và phe Trịnh Duy Sản, giữa Đan Thiêm và Vũ Như Tô.

Điểm tương đồng, khác biệt trong tính cách của Đan Thiềm, Vũ Như Tô

Tương đồng: Quý trọng Cửu Trùng Đài, xem nhau là tri kỉ.

Khác biệt: Sử dụng bảng so sánh tổng hợp để phân tích: tham khảo bảng PHỤ LỤC 21.

Vũ Như Tô mang những đặc điểm của nhân vật chính của bi kịch.

GV gợi mở bằng bảng PHỤ LỤC 22.

Ngôn ngữ đối thoại, độc thoại của hai nhân vật Vũ Như Tô và Đan Thiềm qua các lớp kịch.

Văn bản chủ yếu là đối thoại thể hiện tình huống xung đột, hành động, tính cách nhân vật và không khí cuộc sống trong bạo loạn.

Chủ đề trong bi kịch Vũ Như Tô

Chủ đề: Phản ánh mâu thuẫn giữa triều đình và phe khởi loạn; giữa nhân dân và hôn quân bạo chúa Lê Tương Dực.

Chủ đề: Thể hiện tình cảnh ngang trái và số phận bi thương của nghệ sĩ giàu tài năng, khát vọng nhưng bị dân chúng hiểu lầm và oán giận.

….

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Văn bản Vĩnh biệt cửu trùng đài là một hồi trong vở kịch nào?

A. Vũ Như Tô

B. Bắc Sơn

C. Những người ở lại

D. Sống mãi với thủ đô

Câu 2: Thông tin nào sau đây chưa chính xác về tác giả Nguyễn Huy Tưởng

A. Nguyễn Huy Tưởng sinh năm 1912, mất năm 1960.

B. Xuất thân trong một gia đình nhà nho.

C. Nguyễn Huy Tưởng có thiên hướng khai thác đề tài lịch sử

D. Tác giả có đóng góp nổi bật ở thể loại truyện ngắn và tùy bút.

Câu 3: Nguyên nhân nào dẫn đến mâu thuẫn dân chúng đã đứng lên đấu tranh chống lại triều đình:

A. Nhân dân muốn lập vị vua mới.

B. vua quan sống sa đọa, ăn chơi thỏa thích mà đời sống người dân thì cùng cực, nghèo khổ.

C. Do vua ban hành những chính sách mới không hợp lòng dân.

D. Do vua chúa nhu nhược, để giặc giã xâm chiếm đất nước.

Câu 4: Bối cảnh lịch sử trong kịch "Vũ Như Tô" là sự việc nào dưới đây?

A. Sự việc xảy ra ở Thăng Long, dưới thời vua Lê Long Đĩnh

B. Sự việc xảy ra ở Thăng Long, dưới thời vua Lê Tương Dực

C. Sự việc xảy ra ở Thăng Long, khi Nguyễn Huệ tiến đánh quân Thanh

D. Sự việc xảy ra ở Huế, dưới thời vua Khải Định

Câu 5: Dù bị Lê Tương Dục dọa giết nhưng lúc đầu Vũ Như Tô vẫn không đồng ý xây Cửu Trùng Đài. Vì sao?

A. Vì ông không muốn có công sức vào công trình tốn quá nhiều của cải vô ích

B. Vì ông biết việc xây dựng Cửu Trùng Đài sẽ là tai họa lớn đối với nhân dân

C. Vì ông không muốn phục vụ hôn quân

D. Vì biết mình không đủ tài năng thực hiện

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1: Các mâu thuẫn cơ bản của kịch Vũ Như Tô được thể hiện cụ thể như thế nào trong hồi V?

Câu 2: Tác giả đã thể hiện thái độ như thế nào khi miêu tả hai nhân vật Vũ Như Tô và Đan Thiềm trong đoạn trích?