Giáo án và PPT Ngữ văn 11 cánh diều Bài 3: Viết bài nghị luận về một vấn đề đặt ra trong tác phẩm văn học

VIẾT BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ ĐẶT RA TRONG TÁC PHẨM VĂN HỌC

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Em hãy nhắc lại những lưu ý khi viết bài văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí ở Bài 1 mà em đã học.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Nghị luận về một vấn đề đặt ra trong tác phẩm văn học

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

• Bàn bạc mở rộng vấn đề xuất phát từ một vấn đề xã hội giàu ý nghĩa có trong một tác phẩm văn học?

• Đó là vấn đề tích cực hay tiêu cực?

• Nghị luận về một vấn đề đề đặt ra trong tác phẩm văn học đòi hỏi những yêu cầu gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Xuất phát từ một vấn đề xã hội giàu ý nghĩa có trong một tác phẩm văn học để bàn bạc mở rộng.

- Đó có thể là vấn đề tích cực hoặc tiêu cực.

- Yêu cầu:

+ Phân tích đề bài và xác định vấn đề có ý nghĩa đặt ra trong văn bản

+ Đọc kỹ văn bản văn học được nêu trong đề bài.

+ Tìm ý và lập dàn ý cho bài viết. Cần nêu được ít nhất hai ý lớn:

• Giới thiệu và phân tích vấn đề xã hội được đặt ra trong tác phẩm văn học.

• Bàn luận về vấn đề xã hội đó trong đời sống.

Hoạt động 2. Phân tích bài văn tham khảo

GV đưa ra câu hỏi: 

• Đoạn trích nêu lên vấn đề gì?

• Luận điểm và cách triển khai luận điểm như thế nào?

• Rút ra bài học nhận thức và hành động?

• Các thao tác nghị luận được được kết hợp trong bài viết như thế nào?

• Để viết bài văn nghị luận về một vấn đề xã hội , chúng ta cần làm gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Đoạn trích nêu lên vấn đề: bàn về sức mạnh của tình yêu thương giữa con người với con người.

- Luận điểm và cách triển khai luận điểm:

+ Trong truyện Chí Phèo:

• Người làng Vũ Đại nhận nuôi Chí Phèo

• Thị Nở quan tâm chăm sóc Chí Phèo -> bát cháo hành.

=> Chí Phèo được nuôi lớn và từ con quỷ dữ của làng Vũ Đại, hắn khao khát được làm người lương thiện

+ Trong đời sống:

• Giúp ta thấy vui vẻ, hạnh phúc, lạc quan, yêu đời, biết sống có ý nghĩa

• Kết nối mọi người, tạo mối quan hệ gắn bó, thân thiết giữa người với người.

• Là động lực , ý chí, sức mạnh vượt qua khó khăn thử thách

• Được mọi người yêu mến, quý trọng, thành công trong cuộc sống.

• Nuôi dưỡng rèn luyện tâm hồn, nhân phẩm, xã hội văn minh tiến bộ.

+ Bài học nhận thức và hành động:

• Tình yêu thương có vai trò rất quan trọng đối với mỗi người chúng ta.

• Biết lan tỏa tình yêu thương tới mọi người, thường xuyên tham gia các hoạt động thiện nguyện, ủng hộ, đồng cảm với những cảnh ngộ khó khăn trong cuộc sống.

• Cần biết trân trọng những gì mình đang có.

  • Tại sao cần tồn tại tình thương giữa con người với con người?

- Các thao tác nghị luận được được kết hợp trong bài viết.

+ Thao tác: Giải thích kết hợp phân tích: Thế nào là tình yêu thương.

+ Thao tác:  Chứng minh: tình yêu thương mang lại điều gì cho con người

- Quan điểm và thái độ của người viết: Đồng tình với việc cần san sẻ tình yêu thương và trân trọng con người.

=> Để viết bài văn nghị luận về một vấn đề xã hội , chúng ta cần:

Bước 1: Tìm hiểu đề (đọc kĩ đề bài, xác định yêu cầu của đề bài, xác định các thao tác lập luận, xác định phạm vi dẫn chứng của bài viết), xem lại các tác phẩm đã học liên quan đến vấn đề xã hội đặt ra của đề bài...

Bước 2: Xác định luận điểm, luận cứ trong bài viết, lựa chọn các dẫn chứng tiêu biểu cho mỗi luận cứ.

Bước 3:Triển khai bài viết đảm bảo sáng rõ ý kiến và hệ thống luận điểm; cấu trúc chặt chẽ; sử dụng các bằng chứng thuyết phục- chính xác, tin cậy, thích hợp, đầy đủ.

Bước 4: Liên hệ, mở rộng, so sánh với thực tiễn đời sống và suy nghĩ của bản thân

Hoạt động 3. Thực hành viết theo các bước

Học sinh cùng thảo luận và trả lời:

Từ truyện ngắn “Chí Phèo” của nhà văn Nam Cao, anh/chị hãy bàn luận về tình thương giữa con người với con người trong cuộc sống.

Sản phẩm dự kiến:

1. Chuẩn bị

Đọc kĩ đề, xác định yêu cầu đề:

- Về nội dung : nêu lên suy nghĩ về ý nghĩa của tình yêu thương giữa con người với con người.

- Về thao tác nghị luận: giải thích, phân tích, chứng minh, bình luận

- Về phạm vi dẫn chứng: có thể lấy bằng chứng về con người và sự việc trong đời sống, trong tác phẩm văn học hay trên thông tin đại chúng

2. Tìm ý và lập dàn ý

a. Tìm ý bằng cách đặt và trả lời các câu hỏi

- Thế nào là tình yêu thương giữa con người với con người?

- Biểu hiện về tình yêu thương giữa con người với con người là gì?

- Tại sao tình yêu thương giữa con người với con người lại có thể tạo nên được sức mạnh, giúp con người thay đổi, vượt qua được chính mình?

b. Lập dàn ý

- Mở bài: Dẫn dắt -> Giới thiệu vấn đề nghị luận (Tình thương giữa con người với con người)

- Thân bài:

+ Tóm tắt ngắn gọn truyện ngắn “Chí Phèo” -> khẳng định tình thương giữa con người với con người là giá trị nhân văn cao cả của tác phẩm

+ Giải thích “tình thương” là gì?

+ Bàn luận về tình thương

• Nếu không có tình thương thì cuộc sống loài người sẽ như thế nào?

• Dẫn chứng cụ thể về tình thương giữa con người với con người: Châu Nhuận Phát, Bill Gates;…

+ Phản biện: Có phải ai cũng yêu thương mọi người?

- Kết bài: Khẳng định lại vai trò của tình thương giữa con người với con người.

3. Viết bài

Sản phẩm: bản thảo bài viết.

4. Kiểm tra và chỉnh sửa

 Sản phẩm: nội dung sửa theo Phiếu.

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1: Từ truyện ngắn “Chí Phèo” của nhà văn Nam Cao, anh/chị hãy bàn luận về tình thương giữa con người với con người trong cuộc sống.