Giáo án và PPT Ngữ văn 8 chân trời Bài 5: "Thuyền trưởng tàu viễn dương" (Lưu Quang Vũ)

VĂN BẢN 4: THUYỀN TRƯỞNG TÀU VIỄN DƯƠNG

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi: Em đã được xem vở kịch nào chưa? Nếu có đó là tác phẩm nào?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG VĂN BẢN

GV hướng dẫn HS tìm hiểu và trả lời câu hỏi:

• Em hãy nêu vài nét về tác giả Lưu Quang Vũ mà em biết?

• Em hãy nêu xuất xứ của văn bản

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác giả

1. Tác giả

- Lưu Quang Vũ (1948 – 1988) là nhà thơ, nhà văn, nhà soạn kịch người Việt Nam. - Quê quán: sinh ra tại Phú Thọ, năm 1954 về Hà Nội sống. 

- Từ khi còn bé ông đã mang trong mình tài năng thiên bẩm về nghệ thuật.

- Từ năm 1965 đến năm 1978 Lưu Quang Vũ làm biên tập cho Tạp chí Sân khấu, bắt đầu sáng tác kịch nói với kịch đầu tay Sống mãi tuổi 17 viết lại theo kịch bản của Vũ Duy Kỳ.

- Lưu Quang Vũ được truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 2 (2000) về nghệ thuật sân khấu.

2. Tác phẩm

- Xuất xứ: in trong Lưu Quang Vũ và Xuân Quỳnh gửi lại, Hội Văn học Nghệ thuật Đà Nẵng, 1989)

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

Hoạt động 1:  Nhân vật Ông Toàn Nha

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Ghi lại 5 hành động, chi tiết cho thấy tính cách của nhân vật Ông Toàn Nha

• Từ đó cho biết:  Giữa người coi trọng “sĩ diện” với người mắc “bệnh sĩ” có gì khác nhau?

• Điều gì khiến ông Toàn Nha nghĩ rằng ông đang được chở đi cấp cứu trên một “con tàu viễn dương”, mặc dù trên thực tế, đó chỉ là chiếc tàu chở phân đạm cho địa phương?

Sản phẩm dự kiến:

- Ông Nha là hiện thân sinh động cho những kẻ mắc bệnh sĩ rất nặng nề. Một số biểu hiện “bệnh sĩ” của ông

+ Ông tỏ rõ sự sung sướng hãnh diện khi nghĩ rằng ông đang được “chính đồng chí thuyền trưởng viễn dương tự lái” con tàu đưa ông đi cấp cứu (một tai nạn do căn “bệnh sĩ” của chính ông gây ra). Nhưng đó chỉ là ảo tưởng, vì thực tế người lái chỉ là một người thợ lái tàu đường sông, chở phân đạm. Ông còn nói như tự vỗ ngực rằng: “Toàn Nha này không đi thì thôi, đã đi thì phải…” (phải đi bằng tàu viễn dương do một thuyền trưởng viễn dương dày dạn điều khiển,…)

+ Ông Toàn Nha là người ảo tưởng, chậm hiểu, thiếu nhạy cảm. 

- Thực tế đã có bao nhiêu thay đổi: 

+ Hưng đã vứt bỏ cái danh hão là Thuyền trưởng tàu viễn dương trở về với cương vị con người thực của mình là một anh thợ lái tàu đường sông, chở phân đậm.

+ Nhàn – con gái ông Nha trước sau vẫn xem mình là cô kĩ sư nông nghiệp bình dị

+ Nhiều kế hoạch ảo tưởng của ông Toàn Nha và thư kí Văn Sửu đã phá sản. Nhưng chủ tịch vẫn chưa nhận ra và chưa thay đổi. NHưng ông vẫn dùng từ ngữ, chức vụ to tát do chính mình đặt ra: “Chính đồng chí thuyền trưởng viễn dương tự tay lái đưa đồng chí giám đốc bố vợ anh đi”

Hoạt động 2: Xung đột

GV đặt câu hỏi: 

• Tóm tắt các hành động làm nảy sinh xung đột và giải quyết xung đột giữa một trong các nhóm nhân vật sau: giữa Tiến, Hưng và Xoan, Nhàn; giữa Hưng và Nhàn.

Sản phẩm dự kiến:

- Các hành động làm nảy sinh xung đột và cách giải quyết xung đột giữa các nhóm nhân vật

Tiến, Hưng – Xoan, Nhàn: Tiến, HƯng bày cho Hưng tránh mặt Nhàn, Xian bằng cách chui vào thùng và nói dối là “thuyền trưởng” đi vắng. Núp trong thùng, Hưng vô tình tạo ra tiếng động,…

Xoan, Nhàn tỏ ý ngờ vực, sốt ruột; phát hiện tiếng động nghe Tiến giải thích (nói dối) là tiếng chuột chạy. Xoan tỏ rõ sự sốt sắng muốn tìm cách diệt chuột

- Cách giải quyết xung đột:

Tiến, Hưng hành vi/ lời thoại: Hưng vẫn núp trong thùng; Tiến tìm lời chống chế

Xoan, Nhàn hành vi/ lời thoại:  Xoan muốn ném cái thùng gỗ xuống sông để nhấn chết con chuột; Tiến lại tìm lời chống chế để cứu nguy cho Hưng; Nhàn cho rằng đó là lòng “nhãn đạp” rất lạ lùng,..

Giữa lúc đó thì có tiếng nổ và tiếng kêu cứu. Hưng buộc phải chui ra.

Hoạt động 3: Kết luận theo đặc trưng thể loại

GV đặt câu hỏi:

• Em hãy nêu đặc trưng của thể loại trong văn bản “Thuyền trưởng tàu Viễn Dương”.

Sản phẩm dự kiến:

- Xây dựng nhân vật với đa dạng nét tính cách khác nhau qua đó  góp phần bộc lộ bản chất cũng như đẩy xung đột kịch lên cao,

- Xung đột kịch: xây dựng khéo léo tài tình.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Ai là tác giả của văn bản “Thuyền trưởng tàu viễn dương”?

A. Học Phi

B. Thế Lữ

C. Nguyễn Huy Tưởng

D. Lưu Quang Vũ

Câu 2: Thể loại của văn bản là gì?

A. Chính kịch

B. Hài kịch

C. Bi kịch

D. Truyện cười

Câu 3: Câu nào sau đây đúng?

A. Ông Toàn Nha là chủ tịch xã Cà Hạ

B. Xoan là con giá ông Toàn Nha

C. Hưng là bạn trai của Nhàn

D. Tiến là thợ lái tàu cùng Hưng

Câu 4: Hãy cho biết về bối cảnh của đoạn kịch

A. Ở bên sông, trên boong chiếc tàu kéo

B. Ở ủy ban nhân dân xã

C. Ở trên con tàu viễn dương

D. Tất cả đáp án trên

Câu 5: Hưng lúc ban đầu định làm gì?

A. Quay lại tìm Nhàn, nói thật tất cả

B. Tìm cách rời khỏi con tàu, né tránh việc gặp Nhàn và người xã Cà Hạ

C. Bốc dỡ phân đạm cho người dân xã

D. Tất cả đáp án trên

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Em và bạn hãy đóng vai diễn lại câu chuyện.

Câu 2: Sau khi học xong văn bản, em rút ra được bài học gì?