Giáo án và PPT Ngữ văn 8 cánh diều Bài 3: Các đoạn văn diễn dịch, quy nạp, song song, phối hợp

BÀI 3. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT. CÁC ĐOẠN VĂN DIỄN DỊCH, QUY NẠP, SONG SONG, PHỐI HỢP

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận và trả lời câu hỏi: Trong đoạn văn sau, người viết đã dùng những số liệu nào?

    Thuỷ triều là yếu tố có dao động lớn và thường xuyên nhất đến sự thay đổi của mực nước biển. Thuỷ triều được hình thành do lực hút của Mặt Trăng và Mặt nào?

Trời tác động lên Trái Đất, làm khối chất lỏng trên bề mặt nó (biển và đại dương) biến đổi. Ở Biển Đông, thuỷ triều có hai lần dâng lên đạt đỉnh và hai lần mực nước đạt thấp nhất, được kết hợp từ các thành phần nhật triều và bán nhật triều có tần số và biên độ khác nhau của sóng biển. Khoảng dao động tổng hợp có độ lớn trung bình từ 2-3 mét, tuỳ địa điểm dọc bờ biển. Một số nơi như vịnh Phăn-đi (Fundy) - Ca-na-đa (Canada) và cửa sông Xê-vân (Severn) - Anh biên độ thuỷ triều hằng ngày có thể đạt tới 15 - 16 mét.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Các đoạn văn diễn dịch, quy nạp, song song, phối hợp

GV đặt câu hỏi yêu cầu học sinh tìm hiểu:

• Em hãy trình bày đặc điểm của đoạn văn diễn dịch, quy nạp, song song, phối hợp.

Sản phẩm dự kiến:

a. Đoạn văn diễn dịch là đoạn văn trình bày vấn đề theo trình tự các ý từ khái quát đến cụ thể. Ở đoạn văn diễn dịch, câu chủ đề đứng đầu đoạn văn, nêu ý khái quát của cả đoạn, các câu còn lại phát triển theo ý của câu chủ đề

b. Đoạn văn quy nạp là đoạn văn trình bày vấn đề theo trình tự từ các ý cụ thể đến ý khái quát. Ở đoạn văn quy nạp, câu chủ đề là câu đứng cuối đoạn, khái quát ý từ những câu đứng trước

c. Đoạn văn song song là đoạn văn không có câu chủ đề, các câu trong đoạn có quan hệ bình đẳng với nhau và cùng có tác dụng làm rõ ý khái quát nêu ở phần trước hoặc sau đó

d. Đoạn văn phối hợp là đoạn văn vừa có câu chủ đề ở đầu đoạn, vừa có câu chủ đề ở cuối đoạn, tức là kết hợp cách trình bày ở đoạn văn diễn dịch và đoạn văn quy nạp. 

Hoạt động 2: Phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: Thế nào là phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ? 

Sản phẩm dự kiến:

- Phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ là các hình ảnh, số liệu, kí hiệu, biểu đồ, … được dùng phối hợp với phương tiện ngôn ngữ nhằm minh hoạ, làm rõ những nội dung nhất định được biểu thị bằng các phương tiện ngôn ngữ. 

- Bên cạnh các phương tiện trên, trong trò chuyện trực tiếp, người ta còn dùng một số cử chỉ để thể hiện điều muốn nói.

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Đoạn văn diễn dịch là đoạn văn:

A. Trình bày vấn đề theo trình tự từ ý khái quát đến các ý cụ thể

B. Trình bày vấn đề theo trình tự từ các ý cụ thể đến ý khái quát

C. Trình bày vấn đề theo phong cách khoa học thuận: đi từ khái niệm, đặc điểm đến thực tế.

D. Trình bày vấn đề theo phong cách khoa học ngược: đi từ thực tế đến đặc điểm, khái niệm.

Câu 2: Đoạn văn quy nạp là đoạn văn:

A. Trình bày vấn đề theo trình tự từ ý khái quát đến các ý cụ thể

B. Trình bày vấn đề theo trình tự từ các ý cụ thể đến ý khái quát

C. Trình bày vấn đề theo phong cách khoa học thuận: đi từ khái niệm, đặc điểm đến thực tế.

D. Trình bày vấn đề theo phong cách khoa học ngược: đi từ thực tế đến đặc điểm, khái niệm.

Câu 3: Đoạn văn song song là đoạn văn:

A. Có cấu trúc hình thức và nội dung đối xứng với đoạn văn ở trước đó.

B. Có sự kết hợp giữa phong cách của văn bản thông tin với phong cách của các thể loại văn bản khác.

C. Không có câu chủ đề, các câu trong đoạn có quan hệ bình đẳng với nhau và cùng có tác dụng làm rõ ý khái quát nêu ở phần trước (hoặc sau) đó.

D. Vừa có câu chủ đề ở đầu đoạn, vừa có câu chủ đề ở cuối đoạn 

Câu 4: Đoạn văn phối hợp là đoạn văn:

A. Có cấu trúc hình thức và nội dung đối xứng với đoạn văn ở trước đó.

B. Có sự kết hợp giữa phong cách của văn bản thông tin với phong cách của các thể loại văn bản khác.

C. Không có câu chủ đề, các câu trong đoạn có quan hệ bình đẳng với nhau và cùng có tác dụng làm rõ ý khái quát nêu ở phần trước (hoặc sau) đó.

D. Vừa có câu chủ đề ở đầu đoạn, vừa có câu chủ đề ở cuối đoạn

Câu 5: Đâu không phải một phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ?

A. Hình ảnh

B. Từ ngữ

C. Kí hiệu

D. Biểu đồ

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Viết một đoạn văn quy nạp (khoảng 5 – 7 dòng) trình bày suy nghĩ của em về tác hại của lũ lụt. Chỉ ra câu chủ đề trong đoạn văn đó

Câu 2: Viết một đoạn văn diễn dịch (khoảng 5 – 7 dòng) trình bày suy nghĩ của em về ảnh hưởng của hiện tượng nước biển dâng đối với đời sống con người. Chỉ ra câu chủ đề trong đoạn văn đó.