Giáo án và PPT Ngữ văn 8 kết nối Bài 7: Những ngôi sao xa xôi (trích, Lê Minh Khuê)

NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV cho HS xem bài hát Cô gái mở đường của nhạc sĩ Xuân Giao

https://www.youtube.com/watch?v=PMEzOvurfVE

Câu hỏi: Em hãy xem và nghe ca khúc sau đây. Em hãy chú ý những chi tiết, hình ảnh nói lên vẻ đẹp, công việc của các cô gái thanh niên xung phong và trình bày cảm nhận của mình về các chi tiết, hình ảnh đó.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu chung

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

• Hãy trình bày hiểu biết của em về tác giả Lê Minh Khuê

• Trình bày hiểu biết của em về tác phẩm Những ngôi sao xa xôi

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác giả

- Lê Minh Khuê sinh 1949, quê ở Tĩnh Gia - Thanh Hóa.

- Trong kháng chiến chống Mĩ, tác giả ra nhập thanh niên xung phong và bắt đầu viết văn từ 1970.

- Là cây bút nữ chuyên viết truyện ngắn. Trong chiến tranh viết về cuộc sống chiến đấu của tuổi trẻ Trường Sơn. Sau 1975 viết về đời sống, xã hội và con người trên tinh thần đổi mới.

2. Tác phẩm

Truyện “Những ngôi sao xa xôi” viết 1971, là 1 trong những truyện ngắn đầu tay của Lê Minh Khuê. Truyện ra đời trong lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra ác liệt.

Hoạt động 2. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm

GV đưa ra câu hỏi: 

• Câu chuyện được kể theo lời của ai? Thuộc ngôi thứ mấy? Ngôi kể có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện nội dung câu chuyện?

• Câu chuyện diễn ra trong không gian, thời gian nào?

• Tóm tắt những sự kiện chính trong đoạn trích

• Nhân vật chính trong truyện là những ai? Nhiệm vụ của họ là gì và tính chất công việc như thế nào?

• Trình bày cảm nhận của em và nêu nhận xét về nét chung và nét riêng của họ

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1:

- Câu chuyện được kể theo lời của nhân vật Phương Định, thuộc ngôi thứ nhất. Cách lựa chọn ngôi kể này có tác dụng:

+ Tạo điểm nhìn phù hợp, dễ dàng tái hiện chân thực hiện thực khốc liệt của chiến tranh. Để cho nhân vật là người trong cuộc kể lại thì câu chuyện sẽ thật hơn, cụ thể và sinh động hơn, tạo cho người đọc cảm giác tin vào câu chuyện hơn. 

+ Khắc họa thế giới nội tâm, cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật một cách chân thực, giàu sức thuyết phục.

+ Làm hiện lên vẻ đẹp của con người trong chiến tranh.

Câu 2:

- Không gian: Một cao điểm thường xuyên bị máy bay địch bắn phá bằng đủ các loại bom trên tuyến đường Trường Sơn. Đường bị đánh, thân cây bị tước khô cháy, …

- Thời gian: Cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ đang trong giai đoạn cam go, ác liệt nhất

Câu 3: Những sự kiện chính trong đoạn trích:

- Ba cô gái thanh niên xung phong làm nhiệm vụ phá bom trên cao điểm ác liệt. Họ đang làm việc riêng theo ý thích trong chiếc hang và trò chuyện về ước mơ sau chiến tranh

- Máy bay ném bom, ba cô gái ra đường phá bom, bom nổ, Nho bị thương. Phương Định và Nho chăm sóc vết thương cho Nho

- Một cơn mưa đá đột ngột trút xuống cao điểm khiến ba cô gái thích thú. Ngắm mưa, Phương Định nhớ về thành phố tuổi thơ

- Một đêm yên tĩnh, Phương Định và Nho ngắm nhìn đoàn quân ra trận, tình yêu đồng đội trào dâng

Câu 4:

- Nhân vật chính trong truyện là ba cô gái Nho, Thao, Phương Định.

- Nhiệm vụ: khi có bom nổ thì chạy lên đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ, nếu cần thì phải phá bom.

- Công việc hàng ngày: chạy lên cao điểm giữa ban ngày, phơi mình ra giữa vùng trọng điểm đánh phá của máy bay địch. Mỗi lần phá bom là mỗi lần đối mặt với thần chết: thần kinh căng như chão, tim đập không nhịp điệu… xong việc, quay lại nhìn đoạn đường 1 lần nữa rồi chạy về hang.

Câu 5: 

* Nét chung của ba cô gái:

- Họ đều thuộc thế hệ những cô gái thanh niên xung phong thời kì kháng chiến chống Mĩ mà tuổi đời còn rất trẻ. Nghe theo tiếng gọi của Tổ quốc, họ rời xa gia đình, trường lớp, quê hương để dấn thân vào nơi chiến trường hiểm nguy, gian khổ - nơi mà sống chết, mất còn chỉ diễn ra trong gang tấc.

- Họ đều có những phẩm chất chung của những chiến sĩ thanh niên xung phong ở chiến trường: có tinh thần trách nhiệm cao đối với nhiệm vụ, lòng gan dạ, dũng cảm không sợ hi sinh, tình đồng đội gắn bó. 

- Ở họ còn có tình đồng đội gắn bó keo sơn, thắm thiết. Họ hiểu được tính tình, sở thích của nhau và quan tâm, chăm sóc nhau rất chu đáo.

- Cuộc sống chiến đấu ở chiến trường thật gian khổ, hiểm nguy nhưng họ luôn lạc quan, yêu đời. Họ có cuộc sống nội tâm phong phú đáng yêu, dễ cảm xúc, nhiều mơ ước, hay mơ mộng.

* Nét riêng của mỗi người:

+ Nho: Trẻ trung, hồn nhiên; rắn rỏi, mạnh mẽ, có phần ngang tàng khi đối diện với cái chết

+ Chị Thao: Cương quyết, táo bạo, bình tĩnh trong chiến đấu; sợ máu và sợ vắt; thích hát nhưng không thuộc lời, hát sai nhạc

+ Phương Định: Hồn nhiên, trẻ trung, lạc quan; tự tin, tự hào về bản thân; mơ mộng, lãng mạn

=> Nhận xét: Họ là những thanh niên xung phong tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam trong kháng chiến

Hoạt động 3. Tổng kết

HS cùng thảo luận và trả lời câu hỏi:

• Trình bày nhận xét của em về tình huống truyện, xây dựng nhân vật và ngôn ngữ trong “Những ngôi sao xa xôi”.

Sản phẩm dự kiến:

1. Tình huống truyện

- Cách dẫn chuyện hấp dẫn tự nhiên

- Cốt truyện đơn tuyến xoay quanh tình huống truyện ba nữ thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn huyền thoại trong những năm kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Họ là những thanh niên còn rất trẻ, công việc của họ là theo dõi máy bay địch dội bom ở chỗ nào, xong đo đếm khối lượng đất đá bị bom đào xới để san lấp và phá bom

2. Xây dựng nhân vật

- Xây dựng nhân vật rất chân thực, mộc mạc và chi tiết

3. Ngôn ngữ

- Gần gũi, giản dị nhưng được chọn lọc kĩ, tạo nên sức gợi; cách kể chuyện tự nhiên, kết hợp giữa tự sự và trữ tình

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Đâu là đặc điểm truyện ngắn của Lê Minh Khuê?

A. Ngòi bút giàu nữ tính, miêu tả tinh tế, đặc sắc

B. Thể hiện những tìm tòi quan trọng về tư tưởng và nghệ thuật, góp phần đổi mới văn học nước nhà.

C. Tài hoa, uyên bác và mọi sự vật được miêu tả ở phương diện thẩm mỹ.

D. Là cây bút trào phúng bậc thầy, một trong những đại biểu xuất sắc của xu hướng văn học hiện thực.

Câu 2: Truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi ra đời vào thời kì nào?

A. Thời kì kháng chiến chống Pháp diễn ra ác liệt

B. Thời kì kháng chiến chống Mĩ diễn ra ác liệt

C. Chiến tranh vừa kết thúc

D. Đất nước đổi mới

Câu 3: Đâu là nhận xét đúng nhất về hoàn cảnh sống và chiến đấu của các cô gái?

A. Hoàn cảnh sống thảnh thơi, an nhàn và nhiều niềm vui.

B. Hoàn cảnh sống vô cùng nguy hiểm, luôn căng thẳng, cái chết luôn rình rập.

C. Hoàn cảnh sống bế tắc và không tìm được lối ra.

D. Hoàn cảnh sống hiểm nghèo, tuyệt vọng.

Câu 4: Nhan đề Những ngôi sao xa xôi nói lên ý nghĩa gì?

A. Khoảng cách của những ngôi sao trên bầu trời

B. Những ngôi sao trên bầu trời rất đẹp

C. Nói về những cô thanh niên xung phong đẹp như những vì sao sáng trên bầu trời

D. Những ngôi sao trên bầu trời tuy đẹp nhưng rất xa xôi 

Câu 5: Nhận định nào sau đây không phải là đặc điểm nghệ thuật nổi bật của truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi?

A. Tổ chức đối thoại và miêu tả hành động của nhân vật   

B. Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên   

C. Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật 

D. Cách kể chuyện tự nhiên

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1: Viết đoạn văn nêu cảm nhận về nhân vật Phương Định. (khoảng 12 – 15 câu)

Câu 2: Viết một đoạn văn quy nạp (12 câu): “Những ngôi sao xa xôi” đã khắc hoạ vẻ đẹp tâm hồn của thanh niên Hà Nội qua hình ảnh Phương Định dũng cảm gan dạ mà cũng thật trong trẻo, mộng mơ.