Giáo án và PPT Ngữ văn 8 kết nối Bài 8: Thực hành tiếng Việt (1)

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT 

THÀNH PHẦN BIỆT LẬP

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV yêu cầu HS trả lời các câu hỏi sau:

Theo em, các phần in đậm dưới đây có vai trò, tác dụng gì trong câu?

• Ôi ! Chiếc váy đó mới đẹp làm sao.
• Hình như dạo này bạn tăng cân lên thì phải, trông đầy đặn hẳn lên

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Lý thuyết

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

• Theo em, thế nào là thành phần biệt lập?

• Em hãy cho biết dấu hiệu nhận biết và tác dụng của thành phần tình thái?

• Em hãy cho biết dấu hiệu nhận biết và tác dụng của thành phần cảm thán?

Sản phẩm dự kiến:

Thành phần tình thái: thành phần thể hiện thái độ, cách đánh giá của người nói (người viết) đối với sự việc được nói tới trong câu:

Ví dụ 1:

Chắc chắn tất cả đám học sinh chúng tôi đứa nào cũng yêu mến thầy vì tấm lòng nhân từ, vì những ý nghĩ tốt lành, vì những ước mơ của thầy vì tương lai chúng tôi

(Trin-gi-dơ Ai-tơ-ma-tốp, Người thầy đầu tiên)

-> Chắc chắn là thành phần tình thái, thể hiện sự đánh giá về tính chính xác của thông tin được nói đến trong câu

Ví dụ 2:

Hoạ sĩ còn đang nheo mắt cố đọc tên các sách trên giá thì cô gái đã bước tới, dường như làm việc ấy hộ bố

          (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

-> Dường như là thành phần tình thái thể hiện ý không chắc chắn

- Thành phần cảm thán: thành phần được dùng để bộc lộ trực tiếp tình cảm, cảm xúc của người nói, người viết (vui, buồn, ngạc nhiên, tức giận, …)

Ví dụ 1:

- Chao ôi, bắt gặp được một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác, nhưng hoàn thành được sáng tác còn là một chặng đường dài

          (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

-> Chao ôi là thành phần cảm thán bộc lộ sự xúc động

Ví dụ 2:

- Ơ, cái bà này! Sao bà cứ cuống quýt lên vậy?

(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)

-> Ơ là thành phần cảm thán bộc lộ sự ngạc nhiên

2. Nghĩa là: hai chú bé đang tiến lại gần.

Hoạt động 2. Hướng dẫn giải bài tập sgk

1. BÀI TẬP 1

Sản phẩm dự kiến:

a. chắc hẳn: thể hiện sự phỏng đoán tương đối chính xác  về nhận định: câu thơ Da trời ai nhuộm mà xanh ngắt không phải là bầu trời trong một đêm trăng mà là trong một buổi chiều

b. hình như, có thể: thể hiện sự phỏng đoán không chắc chắn  của “tôi” đối với đối tượng mà mình nhớ đến

c. có lẽ: thể hiện sự đánh giá không chắc chắn về trạng thái của đối tượng (cụ thể ở đây là con cá)

2. BÀI TẬP 2

Sản phẩm dự kiến:

- Các từ ngữ chỉ thái độ, cách đánh giá của người nói về mức độ tin cậy của sự việc được nói tới và được sắp xếp theo trình tự tăng dần là: hầu như, hẳn là, đích thị, nhất định, chắc chắn

- Đặt câu:

+ Hầu như tất cả các học sinh trong lớp đều chăm ngoan, học giỏi

+ Hẳn là bạn đó đã phải cố gắng rất nhiều thì bài kiểm tra môn Toán mới được điểm cao như vậy

+ Quán cà phê có không gian yên tĩnh này đích thị là một nơi để học tập tuyệt vời

+ Trong tương lai, anh chàng đó nhất định sẽ đạt được nhiều thành công

+ Bạn cứ chờ ở đó đi, chắc chắn là mình sẽ tới đúng giờ

3. BÀI TẬP 3

Sản phẩm dự kiến:

Thành phần cảm thán:

a. Trời ơi: là thành phần cảm thán thể hiện sự xúc động của người nói/người viết; cụ thể ở đây là  bộc lộ cảm xúc thán phục và cầu khẩn ước gì thầy Đuy-sen là anh ruột của mình.

b. ứ hự: là thành phần cảm thán thể hiện sự không bằng lòng, không đồng thuận ý của người nói (người viết)

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Câu văn nào dưới đây không chứa thành phần cảm thán?

A. Chao ôi, bắt gặp con người như anh ta là một cơ hội hữu hạn cho sáng tác, nhưng hoàn thành sáng tác còn là cả một chặng đường dài.

B. Trời ơi, chỉ còn năm phút!

C. Có lẽ khổ tâm đến nỗi không khóc được, nên anh phải cười vậy thôi.

D. Ôi, độ ấy sao mà vui tới thế.

Câu 2: Câu văn “Ôi những cánh đồng quê chảy máu” (Nguyễn Đình Thi) bộc lộ tâm trạng gì của người nói?

A. Giận dữ

B. Buồn chán

C. Thất vọng

D. Đau xót

Câu 3: Thành phần biệt lập của câu là gì?

A. Bộ phận không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu

B. Bộ phận đứng trước chủ ngữ, nêu sự việc được nói tới của câu

C. Bộ phận tách khỏi chủ ngữ và vị ngữ, chỉ thời gian, địa điểm… được nói tới trong câu

D. Bộ phận chủ ngữ hoặc vị ngữ trong câu

Câu 4: Câu nào sau đây không chứa thành phần biệt lập cảm thán?

A. Chao ôi, bông hoa đẹp quá

B. Ồ, ngày mai là chủ nhật rồi

C. Có lẽ ngày mai mình sẽ đi pic-nic

D. Kìa, trời mưa 

Câu 5: Trong các câu sau, câu nào có thành phần cảm thán?

A. "Bầu ơi thương lấy bí cùng/ Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn." (Ca dao)

B. "Ô kìa, hai con hạc trắng bay về Bồng Lai!" (Thế Lữ)

C. Nắng đã lên rồi.

D. "Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh - và cũng là đưa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi". (Nguyễn Quang Sáng)

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1: Tìm các thành phần tình thái, cảm thán trong những câu sau đây:

a) Nhưng còn cái này nữa mà ông sợ, có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều.

(Kim Lân, Làng)

b) Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác, nhưng hoàn thành sáng tác còn là một chặng đường dài.

(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

c) Trong giờ phút cuối cùng, không còn đủ sức trăng trối lại điều gì, hình như chỉ có tình cha con là không thể chết được, anh đưa tay vào túi, móc cây lược, đưa cho tôi và nhìn tôi một hồi lâu.

(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

d) Ông lão bỗng ngừng lại, ngờ ngợ như lời mình không được đúng lắm. Chả nhẽ cái bọn ở làng lại đốn đến thế được.

(Kim Lân, Làng)

Câu 2: Viết một đoạn văn ngắn nói về cảm xúc của em khi được thưởng thức một tác phẩm văn nghệ (truyện, thơ, phim, ảnh, tượng,...), trong đoạn văn đó có câu chứa thành phần tình thái hoặc cảm thán.