Giáo án và PPT Ngữ văn 8 cánh diều Bài 6: Từ ngữ toàn dân, từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội

BÀI 6. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT 

TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG, TỪ NGỮ TOÀN DÂN VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời câu hỏi sau: Hãy lấy ví dụ về các từ ngữ mà theo em được sử dụng thông dụng nhất và những từ ngữ được sử dụng ở một số vùng miền/địa phương nhất định.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Từ ngữ toàn dân

GV đặt câu hỏi yêu cầu học sinh tìm hiểu:

• Theo em, thế nào là từ ngữ toàn dân?

Sản phẩm dự kiến:

- Từ ngữ toàn dân của một ngôn ngữ được sử dụng rộng rãi trong mọi vùng miền của đất nước, ví dụ: cha, mẹ, sắn, ngô, gì, nào, sao, thế, … Là khối từ ngữ cơ bản và có số lượng lớn nhất của ngôn ngữ, từ ngữ toàn dân không chỉ có vai trò rất quan trọng trong lĩnh vực giao tiếp ở mọi lĩnh vực của đời sống mà còn là cơ sở cho sự thống nhất ngôn ngữ. Hiểu được nghĩa và giao tiếp từ toàn dân là điều kiện để giao tiếp có hiệu quả. 

Hoạt động 2: Từ ngữ địa phương

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: Theo em, thế nào là từ ngữ địa phương? 

Sản phẩm dự kiến:

- Từ ngữ địa phương là những từ ngữ được dùng ở một vùng miền nhất định, ví dụ: thầy, u, mì, bắp, chi, răng, rứa, … Mặc dù từ ngữ địa phương có số lượng không lớn và có phạm vi dùng hạn chế nhưng lại phản ánh được nét riêng của con người, sự vật ở mỗi vùng miền nên có vai trò quan trọng, nhất là đối với hoạt động giao tiếp trong sinh hoạt hàng ngày và đối với sáng tác văn chương

- Hiểu được nghĩa và biết sử dụng đúng chỗ, đúng mức từ ngữ địa phương sẽ góp phần nâng cao hiệu quả giao tiếp

Hoạt động 3: Biệt ngữ xã hội

GV đặt câu hỏi: Theo em, thế nào là biệt ngữ xã hội?

Sản phẩm dự kiến:

- Biệt ngữ xã hội là những từ ngữ được dùng với nghĩa riêng trong một nhóm xã hội nhất định. Ví dụ, một số từ ngữ được tạo ra bằng cách nói, viết chệch âm chuẩn như bít (biết), rùi (rồi), pó tay (bó tay), … hoặc nói tắt như ga tô (ghen ăn tức ở), thậm chí “nói bồi” tiếng nước ngoài như nâu pho gâu (no four go – vô tư), … là những biệt ngữ đang phổ biến trong giới trẻ

- Trong tác phẩm văn chương, lời ăn tiếng nói của nhân vật cũng có thể phản ánh biệt ngữ xã hội trong đời sống cũng như trong tác phẩm văn chương đều cần có chừng mực để đảm bảo hiệu quả giao tiếp và gìn giữ sự trong sáng của ngôn ngữ dân tộc

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Từ toàn dân là gì? 

A. Là những từ được sử dụng phổ biến và thống nhất trong toàn thể nhân dân. Ví dụ: bố, mẹ, dứa, lợn, trâu, hoa,… 

B. Là từ chỉ được sử dụng ở một số bộ phận của một hoặc một số địa phương

C. Là những từ chỉ được sử dụng bởi một tầng lớp xã hội

D. Tất cả những ý trên đều sai 

Câu 2: Từ địa phương là gì? 

A. Là những từ được sử dụng phổ biến và thống nhất trong toàn thể nhân dân. Ví dụ: bố, mẹ, dứa, lợn, trâu, hoa,… 

B. Là từ chỉ được sử dụng ở một số bộ phận của một hoặc một số địa phương

C. Là những từ chỉ được sử dụng bởi một tầng lớp xã hội

D. Tất cả những ý trên đều sai 

Câu 3: Biệt ngữ xã hội là gì? 

A. Là những từ được sử dụng phổ biến và thống nhất trong toàn thể nhân dân. Ví dụ: bố, mẹ, dứa, lợn, trâu, hoa,… 

B. Là từ chỉ được sử dụng ở một số bộ phận của một hoặc một số địa phương

C. Là những từ chỉ được sử dụng bởi một tầng lớp xã hội

D. Tất cả những ý trên đều sai 

Câu 4: Đặc điểm của biệt ngữ xã hội là gì?

A. Từ ngữ được toàn dân đều biết và hiểu.

B. Phạm vi sử dụng trong một địa phương nhất định.

C. Là một bộ phận từ ngữ có đặc điểm riêng thể hiện ở ngữ âm, ngữ nghĩa.

D. Từ ngữ được ít người biết đến và sử dụng.

Câu 5: Trường hợp nào có thể sử dụng biệt ngữ xã hội?

A. Khi viết đơn xin phép nghỉ học gửi lên Ban giám hiệu.

B. Khi tham gia thi thuyết trình trên phạm vi toàn quốc.

C. Sử dụng trong thơ văn, những sáng tác văn học.

D. Khi trao đổi, trò chuyện với người địa phương.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1:  Viết một đoạn văn (khoảng 6-8 dòng) nêu ý kiến của em về hiện tượng sử dụng biệt ngữ xã hội trên mạng xã hội hiện nay.

Câu 2: Em hãy phân biệt biệt ngữ xã hội và các từ thuộc về nghề nghiệp?