Giáo án và PPT Ngữ văn 7 chân trời Bài 7: Những kinh nghiệm dân gian về con người và xã hội

VĂN BẢN 4. NHỮNG KINH NGHIỆM DÂN GIAN VỀ CON NGƯỜI VÀ XÃ HỘI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi “Đố vui”

- GV phổ biến trò chơi: GV chia lớp thành các đội chơi nhỏ, yêu cầu trong vòng 3 phút, các đội lần lượt ghi các câu tục ngữ theo đúng chủ đề về con người và xã hội mà các em biết. Đội nào ghi được nhiều nhất sẽ được tuyên dương.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Đọc hiểu chung

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Khi đọc tục ngữ, em cần làm gì?

Sản phẩm dự kiến:

Khi đọc tục ngữ, em nên:

- Xác định số dòng, số chữ, vần, cấu trúc các vế trong các câu tục ngữ.

- Xác định nghĩa của những từ ngữ khó hiểu.

- Chú ý những từ ngữ, hình ảnh, độc đáo.

- Tìm và phân tích hiệu quả của những biện pháp tu từ được sử dụng trong văn bản (nếu có).

Hoạt động 2: Đọc hiểu văn bản

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu số chữ, số dòng, số vế và các cặp vần của các câu tục ngữ

GV đưa ra câu hỏi: 

+ Xác định số chữ, số dòng, số vế của các câu tục ngữ.

+ Tìm các cặp vần (nếu có) và nhận xét về tác dụng của vần trong các câu tục ngữ.

Sản phẩm dự kiến:

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu biện pháp tu từ sử dụng trong các câu tục ngữ

GV đưa ra câu hỏi:

+ Giải thích cách hiểu của em về các cụm từ “ăn quả”, “nhớ kẻ trồng cây”, “sóng cả”, “ngã tay chèo”, “mài sắt”, “nên kim” như thế nào?

+ Chỉ ra biện pháp tu từ được sử dụng ở các cụm từ đó.

+ Cách diễn đạt “mất lòng khó kiếm” trong câu tục ngữ số 9 có gì đặc biệt?

Sản phẩm dự kiến:

+ Những cách diễn đạt trên được dùng với nghĩa bóng: “ăn quả” (hưởng thành quả), “nhớ kẻ trồng cây” (biết ơn những người đã tạo ra thành quả), “sóng cả” (khó khăn, thử thách), “ngã tay chèo” (buông xuôi, không tiếp tục nữa), “mài sắt” (kiên trì, nỗ lực vượt qua khó khăn, thử thách), “nên kim” (đạt được thành quả).

+ Biện pháp tu từ được sử dụng là ẩn dụ. Việc dùng cách diễn đạt như thế làm cho các câu tục ngữ trở nên giàu hình ảnh, giàu sức biểu cảm.

+ “Mất lòng” có nghĩa là “làm cho người khác không bằng lòng, không hài lòng vì một hành vi, thái độ không phải nào đó”. Ý nghĩa này không phải là phép cộng đơn giản ý nghĩa giữa hai thành tố “mất” (không tồn tại nữa) và “lòng”. Do đó, “mất lòng” và “khó kiếm” khó có thể kết hợp được với nhau. Tuy nhiên, trong câu tục ngữ trên, “mất lòng” được đặt trong sự đối lập với “mất của’, “khó kiếm” được đặt trong sự đối lập “dễ tìm”. Vì vậy, cách kết hợp từ ngữ trên (“mất lòng khó kiếm”) vẫn chấp nhận được và nó đã tạo ra sự bất ngờ, thú vị cho người đọc.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Em hiểu thế nào là tục ngữ ?

A. Là những câu nói ngắn gọn, ổn định, có nhịp điệu, hình ảnh.

B. Là những câu nói thể hiện kinh nghiệm của nhân dân về mọi mặt.

C. Là một thể loại văn học dân gian

D. Cả ba ý trên.

Câu 2: Đối tượng phản ánh của tục ngữ về con người và xã hội là gì ?

A. Là các quy luật của tự nhiên

B. Là quá trình lao động, sinh hoạt và sản xuất của con người.

C.Là con người với các mối quan hệ và những phẩm chất, lối sống cần phải có.

D.Là thế giới tình cảm phong phú của con người.

Câu 3: Tục ngữ về con người và xã hội được hiểu theo những nghĩa nào ?

A. Cả nghĩa đen và nghĩa bóng.

B. Chỉ hiểu theo nghĩa đen.

C. Chỉ hiểu theo nghĩa bóng.

D. Cả A,B,C đều sai.

Câu 4: Đặc điểm nổi bật về hình thức của tục ngữ về con người và xã hội là gì ?

A. Diễn đạt bằng hình ảnh so sánh

B. Diễn đạt bằng hình ảnh ẩn dụ

C. Từ và câu có nhiều nghĩa.

D. Cả 3 ý trên.

Câu 5: Nội dung của hai câu tục ngữ “ Không thầy đố mày làm nên” và “ Học thầy không tày học bạn” có mối quan hệ như thế nào ?

A. Hoàn toàn trái ngược nhau

B. Bổ sung ý nghĩa cho nhau

C. Hoàn toàn giống nhau

D. Gần nghĩa với nhau

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1. Viết đoạn văn ngắn (5 - 7 câu) có sử dụng câu tục ngữ trong văn bản Những kinh nghiệm dân gian về con người và xã hội.