Giáo án và PPT Ngữ văn 7 cánh diều Bài 9: Trưa tha hương (Trần Cư)

VĂN BẢN 3: TRƯA THA HƯƠNG

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV nêu lên nhiều câu hỏi gợi mở cho HS thảo luận trả lời: Em có hiểu biết gì về điệu hát ru (ru con) của miền Bắc?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Đọc và tìm hiểu chung

GV đưa ra câu hỏi: Em hãy nêu vài nét về tác giả, tác phẩm mà em biết. Văn bản được chia làm mấy phần? Nêu nội dung của mỗi phần.

Sản phẩm dự kiến:

a) Tác giả

- Tên đầy đủ: Trần Ngọc Cư.

- Năm sinh: 1918

- Quê quán: Thùy Nguyên, Hải Phòng.

- Thể loại sáng tác: truyện ngắn, ký, tùy bút.

- Phong cách sáng tác: chứa đầy cảm xúc về tất cả những khía cạnh trong cuộc sống của tác giả.

- Tác phẩm tiêu biểu: Trưa tha hương (1943), Trên lái thần (1944),….   

b) Tác phẩm

- Xuất xứ: In trong “Bình luận 6 giờ”, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2017.

- Bố cục: 3 phần

+ Phần 1: Từ đầu đến “xanh dịu trên rèm cửa”: Tình huống, địa điểm , thời gian của câu chuyện.

+ Phần 2: Tiếp đến “nguyên vẹn trong câu hát ru em”: Những âm thanh quen thuộc đưa nhân vật trở về với những kỉ niệm xưa cũ ở quê hương.

+ Phần 3: Còn lại: Câu hát ru quen thuộc, đầy kí ức về quê hương.

Hoạt động 2: Đọc hiểu văn bản

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tình huống, địa điểm, thời gian của câu chuyện

HS cùng thảo luận và trả lời câu hỏi: 

•  Đề tài và bối cảnh của câu chuyện có gì đặc biệt?

• Tình huống, địa điểm, thời gian của câu chuyện.

Sản phẩm dự kiến:

Bối cảnh: nằm ở ngay phần mở đầu: “Một buổi trưa ở Chúp ... ai nấy đều sửa soạn đi nghĩ ... Bỗng nhiên, ở bên trái, ngoài hiên rộng, nồi lên tiếng võng đong đưa ... Rồi một giọng ru em nổi lên – một giọng người Bắc ...” 

- Tình huống: nhân vật tôi nằm nghỉ trưa ở nhà người bạn, trước không gian trưa vắng lặng và âm thanh tiếng ru quen thuộc

- Địa điểm:

+ Ở Chúp, bên kia bờ Cửu Long Giang.

+ Ở nhà một người bạn Nam Kỳ.

- Thời gian: buổi trưa lung linh.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu những âm thanh quen thuộc đưa nhân vật trở về với những kỉ niệm xưa cũ ở quê hương

- GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm nhỏ, đọc phần 2 VB và trả lời những câu hỏi:

+ Từ “nạo” trong câu “Tiếng võng đưa kẽo kẹt như nạo vào hồn” diễn tả được điều gì?

+ Tiếng hát ru đã làm nhân vật “tôi” nhớ đến những gì và đã giúp nhân vật “tôi” nhận ra điều gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Âm thanh:

+ Tiếng dây thừng căng thẳng thẳng cọ vào guốc võng kẽo kẹt nghe buồn nản lạ.

+ Tiếng võng đưa kẽo kẹt như nạo (Từ nạo diễn tả một sự bào mòn tâm hồn trong tác giả khi  nghe tiếng võng khiến nỗi nhớ, những kí ức ùa về càng da diết hơn).

+ Một giọng ru em nổi lên – một giọng người Bắc.

- Tiếng hát ru đã làm nhân vật “tôi” nhớ về những ngày thơ ấu ở xứ Bắc với biết bao kỉ niệm ùa về.

+ “Tự nhiên tôi thấy nhớ nhà”, “tôi bỗng nhớ nhà như một đứa trẻ”.

+ Nhớ về những kỉ niệm ngày xưa với thầy, mẹ và vú em.

=> Tiếng hát ru đã giúp nhân vật “tôi” nhận ra sự hạnh phúc giản dị, bình thường luôn hiện diện trong gia đình của nhân vật “tôi”, nhưng nay phải đi xa rồi, nhân vật “tôi” mới hiểu.

………………………………………………….

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1. Văn bản Trưa tha hương do ai sáng tác?

A. Hà Thủy Nguyên

B. Vũ Quần Phương

C. Trần Cư

D. Huỳnh Như Phương

Câu 2. Đoạn trích trong SGK được trích từ đâu?

A. Tổng hợp Văn học Việt Nam

B. Thành phố – những thước phim quay chậm

C. Bình luận 6 giờ

D. Hồ Chủ tịch, hình ảnh của dân tộc, tinh hoa của thời đại

Câu 3. Tiếng hát ru đã giúp “tôi” nhận ra điều gì?

A. Tiếng hát nhẹ nhàng, trong trẻo, truyền cảm

B. Ở giữa gia đình người cái hạnh phục hàng ngày vẫn có ở chính trong gia đình “tôi”

C. Bài hát được nghe từ thuở bé

D. Tất cả đáp án trên

Câu 4. Các yếu tố về bối cảnh có liên quan như thế nào với sự kiện tiếng hát ru xứ Bắc?

A. Rất liên quan. Toàn bộ bối cảnh tạo nền cho sự xuất hiện của tiếng ru, rất phù hợp cho tiếng ru cất lên từ một người đang tha hương và gợi cho người ta nhớ về quê hương.

B. Có liên quan. Nhân vật trữ tình đã học thuộc lòng các câu hát ru đó và đưa chúng vào một bối cảnh thích hợp.

C. Không liên quan lắm. Đây chỉ là một sự tình cờ vì thế nó không tạo dựng nên mối quan hệ chặt chẽ.

D. Không có liên quan.

Câu 5. Đâu là bằng chứng để làm rõ đặc điểm của thể loại tuỳ bút trong văn bản?

A. Văn bản rất đậm chất trữ tình, ngôn ngữ giàu chất thơ.

B. Nội dung văn bản ghi chép về một sự kiện: nghe tiếng hát ru con vào một buổi trưa ở quê người. Từ tiếng hát ru ấy mà tác giả phát biểu những suy nghĩ, tìm cảm.

C. Từ tiếng hát ru mà tác giả khái quát được những giá trị của một sản phẩm tinh thần đậm đà truyền thống dân tộc.

D. Tất cả các đáp án trên.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1. Qua một số câu văn cụ thể trong văn bản, phân tích đặc điểm của tùy bút: ngôn ngữ rất giàu hình ảnh và cảm  xúc.

Câu 2. Chia sẻ những hiểu biết của em về điệu hát ru Bắc Bộ từ bài tùy bút Trưa tha hương vừa học.