Giáo án lịch sử 7 cánh diều bài 15: Cuộc kháng chiến chống quân tống xâm lược nhà lý (1075 – 1077) (2 tiết)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1 : GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS làm việc theo nhóm để thực hiện những nhiệm vụ sau:

+ Nhiệm vụ 1: Trình bày âm mưu và hành động xâm lược Đại Việt của nhà Tống. Hành động đó ảnh hưởng đến quốc gia Đại Việt như thế nào?

+ Nhiệm vụ 2: Trình bày chủ trương, hoạt động của nhà Lý để chống lại âm mưu xâm lược của nhà Tống. Nêu tác dụng của những hoạt động đó.

+ Nhiệm vụ 3: Trình bày diễn biến, kết quả và ý nghĩa của cuộc tiến công của nhà Lý sang đất Tống.   

- Để thực hiện nhiệm vụ trên, GV yêu cầu các nhóm đọc thông tin phần mục 1 (SGK) kết hợp quan sát hình 15, khai thác nội dung mục Em có biết?:

- GV gợi ý cho HS quan sát lược đồ 15.1 để thấy được: việc chủ động tiến công sang đất Tống của nhà Lý nhằm mục đích gì, được thực hiện bằng những con đường nào, địa điểm tấn công, kết quả ra sao.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc theo nhóm hoàn thành các nhiệm vụ được giao theo hướng dẫn của GV.

- GV theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS báo cáo, trình bày sản phẩm các nhiệm vụ được giao.

- GV mời các nhóm khác nhận xét thông qua kĩ thuật 3-2-1.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chốt nội dung cơ bản và nhấn mạnh:

+ Nét độc đáo của nhà Lý trong việc tấn công sang đất Tống: mục tiêu nhằm vào kho quân lượng của địch, giành thế chủ động.

+ Tác dụng của kế sách "Tiên phát chế nhân": giành thế chủ động cho ta, phá thế chủ động của địch.

+ Việc rút quân về nước sau khi đạt mục tiêu thể hiện tính chính nghĩa của nhà Lý và sự chủ động chuẩn bị kháng chiến của nhà Lý.

- GV mở rộng kiến thức trong cuốn Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sĩ Liên và các sử thần tiền Hậu Lê về:

+ Âm mưu xâm lược của nhà Tống: Vương An Thạch nhà Tống cầm quyền, tâu [với vua Tống] rằng nước ta bị Chiêm Thành đánh phá, quân còn sót lại không đầy vạn người, có thể dùng kế chiếm lấy được. Vua Tống sai Thẩm Khởi và Lưu Di làm tri Quế Châu ngầm dấy binh người man động, đóng thuyền bè, tập thủy chiến, cấm châu huyện không được mua bán với nước ta.

+ Lý Thường Kiệt: Thường Kiệt người phường Thái Hoà, thành Thăng Long, nối đời làm quan, nhiều mưu lược, có tài làm tướng. Khi còn ít tuổi, vì vẻ mặt tươi đẹp được tác chiến tranh của Lý Thường sung làm Hoàng môn chỉ hậu theo hầu Thái Tông, thăng dần đến chức Nội thị sảnh đô trị. Thánh Tông phong chức Thái bảo, trao cho tiết việt để đi kinh lí hỏi thăm lại dân ở Thanh Hoá, Nghệ An. Đến khi vua thân đi đánh Chiêm Thành, lấy làm tướng tiên phong, bắt được vua Chiêm là Chế Củ. Vì có công, được phong làm Phụ quốc thái phó, dao thụ chư trấn tiết độ, đồng trung thư môn hạ, thượng trụ quốc, thiên tử nghĩa đệ, phụ quốc thượng tướng quân, tước Khai quốc công, sau lại có công nữa, được phong làm Thái uý.

+ Nhà Lý chủ động tấn công sanh đất Tống: Vua biết tin, sai Lý Thường Kiệt, Tông Đản đem hơn 10 vạn binh đi đánh. Quân thuỷ, quân bộ đều tiến. Thường Kiệt đánh các châu Khâm, Liêm; Đản vây châu Ung, Đô giám Quảng Tây nhà Tống là Trương Thủ Tiết đem quân đến cứu. Thường Kiệt đón đánh ở cửa ải Côn Lôn (nay là phủ Nam Ninh, tỉnh Quảng Tây à, sưu tầ của nhà Minh) phá tan được, chém Thủ Tiết tại trận. Tri Ung Châu là Tô Giám ng chỉ huy cố thủ không hàng. Quân ta đánh đến hơn 40 ngày, chồng bao đất trèo lên thành. Thành bèn bị hạ.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Chủ động tiến công để tự vệ (1075)

* Âm mưu và hành động xâm lược Đại Việt của nhà Tống:

- Âm mưu: Từ giữa TK XI để giải quyết khủng hoảng trong nước.

-  Hành động:

+ Xúi giục vua Chăm-pa lên Đại Việt từ phía nam.

+ Ngăn cản việc buôn bán của người dân hai nước và tìm cách mua chuộc các tù trưởng miền núi ở phía bắc Đại Việt.

* Chủ trương, hoạt động của nhà Lý để chống lại âm mưu xâm lược của nhà Tống:

- Chủ trương: Sớm phát hiện ý đồ xâm lược thì đã chủ động ứng phó, cử thái úy Lý Thường Kiệt làm chỉ huy, tổ chức kháng chiến.

- Hoạt động:

+ Để ốn định phía nam, vua Lý Thái Tông cùng Lý Thường Kiệt đem quân trấn áp Chăm-pa, đập tan ý đồ phối hợp với quân Tống của Chăm-pa.

+ Đối với nhà Tống ở phía bắc, Lý Thường Kiệt thực hiện chủ trương "Tiên phát chế nhân".

* Diễn biến, kết quả và ý nghĩa của cuộc tiến công của nhà Lý sang đất Tống:

- Diễn biến:

+ Tháng 10-1075, Lý Thường Kiệt cùng Tông Đản chỉ huy hơn 10 vạn quân, chia làm hai đường thủy, bộ bất ngờ tấn công vào đất Tống.

+ Sau khi phá hủy nhiều căn cứ, kho tàng của quân Tống, quân nhà Lý tiến hành bao vây thành Ung Châu – căn cứ mạnh nhất của quân Tống.

- Kết quả: Sau hơn một tháng, quân nhà Lý hạ thành Ung Châu, tiêu hủy hết kho lương dự trữ cảu địch rồi chủ động rút quân về nước.

- Ý nghĩa: Thể hiện tính chính nghĩa của nhà Lý và sự chủ động chuẩn bị kháng chiến của nhà Lý.