Giáo án chuyên đề hoá học 10 cánh diều bài 4: Entropy và biến thiên năng lượng tự do Gibbs

Ngày soạn: .../.../...

Ngày dạy: .../.../...

BÀI 4: ENTROPY VÀ BIẾN THIÊN NĂNG LƯỢNG TỰ DO GIBBS (3 TIẾT)

1. MỤC TIÊU:
2. Kiến thức: Học xong bài này, HS đạt các yêu cầu sau:

• Nêu được khái niệm và ý nghĩa entropy.
• Nêu được ý nghĩa của dấu và trị số của biến thiên năng lượng tự do Gibbs .
• Tính được từ bảng cho sẵn các giá trị  và  của các chất.

2. Năng lực

 - Năng lực chung:

• Năng lực tự chủ và tự học trong tìm tòi khám phá
• Năng lực giao tiếp và hợp tác trong trình bày, thảo luận và làm việc nhóm
• Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong thực hành, vận dụng.

Năng lực riêng:

• Nhận thức hoá học: Nêu được khái niệm, ý nghĩa của entropy S. Nêu được ý nghĩa của biến thiên năng lượng tự do Gibbs. Tính được .
• Tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ hoá học.
• Vận dụng kiếnthức, kĩ năng đã học: Vận dụng kiến thức, kĩ năng để giải quyết một số bài tập có gắn với thực tiễn như: đánh giá được phản ứng có tự diễn ra hay không, xác định được nhiệt độ nào thì phản ứng diễn ra.

3. Phẩm chất

• Có ý thức học tập, ý thức tìm tòi, khám phá và sáng tạo, có ý thức làm việc nhóm, tôn trọng ý kiến các thành viên khi hợp tác.
• Chăm chỉ tích cực xây dựng bài, có trách nhiệm, chủ động chiếm lĩnh kiến thức theo sự hướng dẫn của GV.

1. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
2. Đối với GV: SGK, Tài liệu giảng dạy, giáo án, đồ dùng dạy học, hình ảnh về sự biến đổi entropy của một số chất.
3. Đối với HS: SGK, SBT, vở ghi, giấy nháp, đồ dùng học tập (bút, thước...), bảng nhóm, bút viết bảng nhóm.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG (MỞ ĐẦU)
2. a) Mục tiêu:

- Huy động vốn kiến thức đã học về thể của chất, ba thể của chất và đặc điểm của chúng để tìm hiểu về trật từ sắp xếp các phân tử nước ở ba thể rắn, lỏng, khí.

1. b) Nội dung: HS đọc tình huống mở đầu, suy nghĩ trả lời câu hỏi.
2. c) Sản phẩm: Câu trả lời của học sinh.
3. d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV cho HS đọc tình huống mở đầu:

Hình 4.1 mô tả trật tự sắp xếp của các phân tử nước ở ba thể: rắn, lỏng và khí. Em hãy cho biết mức độ "mất trật tự" của hệ tăng hay giảm theo chiều từ nước đá hơi nước.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: HS quan sát và chú ý lắng nghe, thảo luận nhóm đôi hoàn thành yêu cầu.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận: GV gọi một số HS trả lời, HS khác nhận xét, bổ sung.

Dự kiến câu trả lời:

Mức độ "mất trật tự" của hệ tăng theo chiều từ nước đá tới hơi nước.

Bước 4: Kết luận, nhận định: GV đánh giá kết quả của HS, trên cơ sở đó dẫn dắt HS vào bài học mới.

1. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI

Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm entropy

1. a) Mục tiêu:

- Nêu được khái niệm và ý nghĩa của entropy.

- Tính biến thiên entropy của một phản ứng hoặc một quá trình.

1. b) Nội dung:

 HS đọc SGK, nghe giảng, thực hiện các nhiệm vụ được giao, đọc hiểu ví dụ, trả lời câu hỏi 1, 2, Luyện tập 1, 2.

1. c) Sản phẩm: HS hình thành được kiến thức bài học, nêu được khái niệm và ý nghĩa của entropy, tính được biến thiên entropy.
2. d) Tổ chức thực hiện:

Hoạt động 2: Biến thiên năng lượng tự do Gibbs và khả năng xảy ra của phản ứng hóa học

1. a) Mục tiêu:

- Nêu được ý nghĩa của dấu và trị số của biến thiên năng lượng tự do Gibbs .

- Tính được  từ bảng cho sẵn các giá trị  và  của các chất.

1. b) Nội dung: HS đọc SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV, chú ý nghe giảng, thực hiện các nhiệm vụ, trả lời Câu hỏi, đọc hiểu Ví dụ, làm Vận dụng.
2. c) Sản phẩm: HS nêu được ý nghĩa của biến thiên năng lượng tự do, tính được , dự đoán hoặc giải thích một chiều hướng của phản ứng dựa vào biến thiên năng lượng tự do Gibbs.
3. d) Tổ chức thực hiện:

1. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
2. a) Mục tiêu: Học sinh củng cố lại kiến thức đã học.
3. b) Nội dung: HS vận dụng các kiến thức của bài học làm Bài 1, 2, 3, 4 (SGK -tr32, 33).
4. c) Sản phẩm học tập: HS giải được bài về entropy và năng lượng tự do Gibbs.
5. d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV tổng hợp các kiến thức cần ghi nhớ cho HS.

- GV tổ chức cho HS hoạt động theo nhóm thực hiện Bài 1, 2, 3, 4 (SGK -tr32, 33).

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: HS quan sát và chú ý lắng nghe, thảo luận nhóm, hoàn thành các bài tập GV yêu cầu.

- GV quan sát và hỗ trợ.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- Mỗi bài tập GV mời HS trình bày. Các HS khác chú ý chữa bài, theo dõi nhận xét bài trên bảng.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

- GV nhận xét thái độ làm việc, phương án trả lời của các học sinh, ghi nhận và tuyên dương

Kết quả:

Bài 1: Entropy của quá trình hòa tan K₂Cr₂O₇ tăng lên do khi chuyển từ dạng tinh thể vào dạng chất tan (phân li) thì độ mất trật tự tăng lên.

Bài 2:

Do  âm nên phản ứng tự diễn ra ở nhiệt độ thường, tạo một lớp Al₂O₃ bền bảo vệ đồ vật bằng nhôm ngăn cho nhôm không tham gia các phản ứng khác.

Bài 3:

Thực nghiệm đo được giá trị  nhỏ hơn giá trị .

Bài 4:

298. a) Ở tức
     - 298.
      Phản ứng không tự xảy ra ở .
299. b) Ở tức
     Phản ứng không tự xảy ra ở .
300. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
301. a) Mục tiêu:

- Học sinh thực hiện làm bài tập vận dụng để nắm vững kiến thức.

1. b) Nội dung: HS sử dụng SGK và vận dụng kiến thức đã học để làm bài tập.
2. c) Sản phẩm: HS vận dụng kiến thức đã học giải quyết được bài toán entropy và năng lượng tự do Gibbs, dự đoán được chiều hướng của phản ứng.
3. d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- HS thảo luận nhóm, làm các bài tập Bài 5, 6, 7 (SGK -tr33)

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ, trao đổi, thảo luận thực hiện nhiệm vụ.

- GV điều hành, quan sát, hỗ trợ.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Bài tập: đại diện HS trình bày kết quả thảo luận, các HS khác theo dõi, đưa ý kiến.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét, đánh giá, đưa ra đáp án đúng, chú ý các lỗi sai của học sinh hay mắc phải.

Đáp án:

Bài 5:

1. l)

Để phản ứng diễn ra cần có
 - T.
 hay .

Bài 6:

 Ở điều kiện thường có thể tự xảy ra quá trình sắt bị biến đổi thành .

Bài 7:

Để dự đoán khả năng xảy ra phản ứng cần sử dụng biến thiên năng lượng tự do Gibbs bởi vì biến thiên năng lượng tự do Gibbs chứa cả yếu tố entropy. Có nhiều quá trình tự xảy ra mà không có sự thay đổi về enthalpy nhưng có sự thay đổi về entropy (ví dụ: quá trình tự trộn lẫn hai chất khí (quá trình khuếch tan) khi tháo bỏ lớp ngăn cách giữa hai bình khí, có  do  mặc dù nên tự diễn ra).

* HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

• Ghi nhớ kiến thức trong bài.
• Hoàn thành các bài tập trong SBT
• Chuẩn bị bài mới "Bài 5: Sơ lược về phản ứng cháy, nổ"