Giáo án và PPT Công nghệ 9 Trồng cây ăn quả Kết nối Bài 4: Kĩ thuật trồng và chăm sóc cây nhãn

BÀI 4: KĨ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY NHÃN

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV chiếu hình cho học sinh quan sát và trả lời câu hỏi:

• Nhìn vào hình, em hãy mô tả một số đặc điểm thực vật học của cây nhãn. 
• Nhãn thường được thu hoạch nhiều nhất vào tháng nào trong năm?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. Đặc điểm thực vật học và yêu cầu ngoại cảnh

Hoạt động 1: Tìm hiểu đặc điểm thực vật học

GV hướng dẫn học sinh tìm hiểu nội dung bài học:

• Bộ rễ của cây nhãn có đặc điểm như thế nào?

• Thân cành của cây nhãn có đặc điểm gì? Cần lưu ý gì trong quá trình trồng cây nhãn?

• Lá của cây nhãn có đặc điểm gì?

• Hoa của cây nhãn có đặc điểm gì? 

• Quả của cây nhãn có đặc điểm như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Bộ rễ: Rễ ăn sâu và rộng hơn so với tán vài lần. Rễ tơ tập trung ở hình chiếu tán cây và sâu 0 – 50 cm.

- Thân, cành: Thân gỗ nhiều cành. Thân trưởng thành cao 10 – 15 m, tán rộng 8 – 10 m. Mỗi năm ra 3 – 5 đợt chủ yếu mùa xuân – hè - thu.

- Lá: Lá kép lông chim mọc so le. Lá non màu tím hoặc đỏ nâu.

- Hoa: Hoa cái, hoa đực (nhiều nhất) và hoa lưỡng tính. Tự thụ phấn hoặc thụ phấn chéo.

- Quả: Quả mọc thành chùm, chủ yếu từ hoa cái.

Hoạt động 2: Yêu cầu ngoại cảnh

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

• Cây nhãn là loại cây của vùng nào? Nhiệt độ thích hợp cho cây là bao nhiêu? Sự khác nhau về nhiệt độ của các giống nhãn miền Bắc và miền Nam như thế nào?

• Nhãn là cây ưa độ ẩm như thế nào? Lượng mưa và độ ẩm thích hợp cho cây nhãn là bao nhiêu? Đặc điểm về lượng nước của cây nhãn trong từng thời kì như thế nào?

• Nhãn là cây ưa sáng hay ưa tối? Điểm khác biệt giữa các giống nhãn miền Bắc với các giống nhãn miền Nam về ánh sáng là gì?

• Cây nhãn thích hợp với loại đất nào?Độ pH thích hợp là bao nhiêu?

• Tốc độ gió ảnh hưởng như thế nào đến cây nhãn? Khi trồng và chăm sóc cần lưu ý gì để hạn chế tác động của gió với cây?

Sản phẩm dự kiến:

- Nhiệt độ: 

+ Ở miền Bắc, từ 21 °C đến 27 °C. Thời gian phân hoá mầm hoa cần nhiệt độ khoảng 10°C trong 2 tháng, từ tháng 12 đến hết tháng 1 năm sau.

+ Ở miền Nam, cần 17°C đến 22°C.

- Lượng mưa: 

+ Cây ưa ẩm nhưng không chịu được úng ngập, lượng mưa tối ưu vào khoảng 1 200 – 1 600 mm.

+ Độ ẩm 70 – 90%.

+ Thời kì ra hoa và sinh trưởng quả cần ẩm nhiều.

+ Thời kì nở hoa, đậu quả nếu mưa nhiều khiến khả năng đậu quả thấp.

- Ánh sáng: Ưa sáng mạnh, đặc biệt là giống ở miền Nam.

- Đất trồng: Đa dạng. Kể cả đất nhiễm mặn. Đất thoát nước tốt, pH 5,5 – 6,4 (chua nhẹ).

- Gió: + Gió vừa phải giúp lưu thông không khí, thụ phấn cho cây, hạn chế sâu bệnh, điều hoà độ ẩm.

+ Gió nhiều làm rụng hoa quả và gãy cành.

II. Quy trình kĩ thuật trồng và chăm sóc

Hoạt động 1: Kĩ thuật trồng

• Nên trồng cây nhãn vào thời điểm nào là tốt nhất? Nêu thời điểm trồng tốt nhất của các vùng trên nước ta?

• Khoảng cách trồng giữa các cây nhãn là bao nhiêu?

• Khi đào hố trồng, ta nên đào với kích thước bao nhiêu? Khi đào hố, bón phân lót thì ta nên đào hố theo kích thước bao nhiêu?

• Em hãy nêu thao tác trồng cây nhãn? 

Sản phẩm dự kiến:

- Thời vụ: mùa mưa.

- Khoảng cách trồng: để lá cây phát triển không che lấp nhau.

- Hố trồng: chuẩn bị cho đất tơi xốp và bổ sung phân bón lót

- Trồng: trồng đủ sâu để cây đứng vững, rễ phát triển, dễ chăm tưới.

Hoạt động 2: Kĩ thuật chăm sóc

• Cần thực hiện làm cỏ, vun xới quanh gốc cây để làm gì?

• Lượng phân bón hằng năm phụ thuộc vào những yếu tố nào? 

• Thời điểm bón phân như thế nào là hiệu quả? Có mấy thời kì bón phân?

• Trong mỗi thời điểm bón phân cần bao nhiêu lượng và loại phân bón? Mục đích của từng thời điểm bón phân là gì?

• Em hãy nêu cách bón phân phù hợp cho từng thời điểm bón phân?

• Đối với thời kì thiết kế cơ bản, độ ẩm bao nhiêu là thích hợp cho cây?

• Nêu các nguyên tắc chung để phòng sâu bệnh ở cây nhãn.

Sản phẩm dự kiến:

– Làm cỏ, vun xới: Loại bỏ nơi ẩn nấp của sâu bệnh. Vun xới đất tơi xốp cho cây lấy nước. 

- Bón phân thúc:

+ Lượng bón: Bảng 4.2 SGK. Tuỳ thuộc loại cây, tuổi cây.

+ Thời điểm bón: Bảng 4.3 SGK.

- Cách bón:

+ Lần 1: Tạo rãnh, rắc phân, lấp đất. Hoà phân vào nước rồi tưới. Rắc trên gốc rồi tưới nước. 

+ Các lần sau: Hoà tan phân vào nước hoặc rắc theo hình chiếu tán cây rồi tưới nước.

– Tưới nước: Tuỳ thuộc tuổi cây. 

- Nguyên tắc chung để phòng sâu, bệnh ở cây nhãn:

+ Sử dụng cây giống sạch.

+ Cắt tỉa cành yếu, bệnh. 

+ Kiểm tra vườn thường xuyên. 

+ Bón phân hợp lí, đảm bảo dinh dưỡng cho cây khoẻ.

+ Thu gom, tiêu huỷ cành bệnh. 

+ Sử dụng biện pháp trừ sâu kịp thời, hợp lí.

III. Kĩ thuật cắt tỉa, tạo tán

Hoạt động 1: Thời kì kiến thiết cơ bản

GV đặt câu hỏi và yêu cầu học sinh tìm hiểu: Việc cắt tỉa, tạo tán có vai trò như thế nào đến quá trình phát triển của cây? Trong thời kì thiết kế cơ bản, chúng ta cần làm gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Vai trò việc cắt tỉa, tạo tán:

+ Duy trì đúng kích thước để cây không bị rậm rạp nhằm hạn chế các loại sâu, bệnh hại.

+ Tạo ra các chồi mới sinh trưởng mạnh.

+ Để ánh sáng truyền vào tán cây nhiều hơn.

- Ở thời kì kiến thiết cơ bản: khi cây cao 0,8 m đến 1 m thì bấm ngọn để tạo cành cấp 1. Cành cấp 1 được 0,5 – 0,7 m thì cắt tỉa để tạo cành cấp 2 và cứ vậy đến khi có khung tán phân bố đều.

Hoạt động 2: Thời kì kinh doanh

GV yêu cầu học sinh trao đổi và tìm hiểu: Trong thời kì kinh doanh, chúng ta cần phải làm gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Thời kì kinh doanh: Cắt tỉa các chồi, cành cong queo, cành bị bẻ gãy, cành yếu vươn ra xa tán, cành bị sâu bệnh, các cành nhỏ mọc thẳng bên trong tán, không nhận được ánh sáng.

+ Giai đoạn sau thu hoạch: cắt tỉa toàn bộ cành tăm, cành sâu bệnh hoặc bị che sáng hoặc cành vượt tán.

+ Tỉa cành hoa, quả bị sâu, bệnh.

IV. Kĩ thuật điều khiển ra hoa, đậu quả

Hoạt động 1: Thúc đẩy khả năng ra hoa

GV yêu cầu học sinh trao đổi và tìm hiểu: Có mấy biện pháp để thúc đẩy cây ra hoa?  Em hãy nêu cụ thể từng biện pháp?

Sản phẩm dự kiến:

- Thúc ra hoa: Biện pháp cơ giới (khoanh vỏ/chặn rễ), sử dụng hoá chất (KClO3 giai đoạn lộc thành thục).

Hoạt động 2: Tăng khả năng tạo quả

HS tìm hiểu và trả lời câu hỏi của giáo viên:Để tăng khả năng đậu quả, em cần làm gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Tăng khả năng đậu quả: dùng các chế phẩm GA3, Brassinolide,... bổ sung phân đa lượng, vi lượng.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Thời vụ trồng nhãn tốt nhất là 

A. mùa Xuân. 

B. mùa khô. 

C. mùa mưa. 

D. mùa Đông.

Câu 2: Kích thước hố trồng nhãn đối với đất phù sa đất đồng bằng là 

A. rộng 80cm; sâu 40 - 60cm.

B. rộng 100cm; sâu 40 - 60cm.

C. rộng 100cm; sâu 60 - 80cm.

D. rộng 80cm; sâu 60 - 80cm.

Câu 3: Mục đích của việc chặt rễ cây nhãn là

A. cho cây ngừng phát triển.

B. ức chế sinh trưởng của cây.

C. kích thích quá trình sinh trưởng của cây.

D. loại bỏ rễ xấu, bệnh.

Câu 4: Nên bón thúc cho cây nhãn vào thời gian nào?

A. Khi ra hoa.

B. Sau khi thu hoạch quả.

C. Khi ra hoa và sau khi thu hoạch quả.

D. Không cần bón thúc.

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Đối với thời kì kinh doanh, nhu cầu nước của cây phụ thuộc vào đâu? Nêu các đặc điểm của từng giai đoạn?

Câu 2: Cây nhãn thường có những loại sâu, bệnh hại nào? Cách phòng trừ đối với mỗi loại sâu, bệnh hại là gì?

Câu 3: Bằng những kiến thức đã được học trong bài, em hãy vận dụng để thực hiện việc trồng và chăm sóc cây nhãn ở địa phương em.