Giáo án và PPT Ngữ văn 6 cánh diều Bài 2: À ơi tay mẹ

BÀI 2: À ƠI TAY MẸ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Ngày bé, em có từng được nghe bà hoặc mẹ hát ru không? Em có cảm nhận như thế nào về những lời hát ru của bà, của mẹ?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu chung

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Em hãy giới thiệu về tác giả, tác phẩm dựa vào những hiểu biết của em.

Sản phẩm dự kiến:

a. Tác giả

 - Tên thật là Nguyễn Đăng Hào.

- Quê quán: xã Ninh Phúc, thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình.

- Chức danh: Là Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Ninh Bình.

- Giải thưởng: Nhận hai giải Thơ lục bát (Giải A - 2003; Giải Ba - 2010) trên báo Văn Nghệ.

b. Tác phẩm

- Hoàn cảnh sáng tác: 2003, bài thơ được tác giả gửi dự thi Thơ lục bát trên báo Văn Nghệ.

Nhiệm vụ 2: Thể loại

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Xác định thể loại bài thơ? Chỉ ra những yếu tố đặc trưng của thể thơ qua bài thơ À ơi tay mẹ (vần, nhịp, dòng, khổ thơ)?

Sản phẩm dự kiến:

- Thơ lục bát: là thể thơ truyền thống của dân tộc Việt Nam. Mỗi bài thơ ít nhất gồm hai dòng với số tiếng cố định: dòng sáu tiếng (dòng lục) và dòng tám tiếng (dòng bát). 

- Gieo vần: gieo vần chân và vần lưng. 

- Nhịp: ngắt nhịp chẵn (mỗi nhịp hai tiếng). 

Nhiệm vụ 3: Đọc, tìm hiểu chú thích

- GV yêu cầu HS giải nghĩa những từ khó: mưa sa

Nhiệm vụ 4: Tìm hiểu bố cục của văn bản

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Có thể chia văn bản thành mấy phần và nội dung từng phần?

Sản phẩm dự kiến:

2 phần

- P1: từ đầu… vẫn còn hát ru : Hình ảnh đôi bàn tay  mẹ

- P2: Tiếp… một câu ru mình: Lời ru của người mẹ hiền

Hoạt động 2. Tìm hiểu chi tiết

Nhiệm vụ 1: Hình ảnh đôi bàn tay mẹ

GV đưa ra câu hỏi: 

• Tìm những chi tiết, hình ảnh thể hiện nỗi vất vả mà mẹ phải trải qua? Qua đó, em có cảm nhận gì về sức mạnh của đôi bàn tay mẹ?

• Em nhỏ trong bài thơ đã được gọi bằng những từ ngữ nào? Cách gọi đó thể hiện tình cảm mẹ dành cho con như thế nào?

• Hãy tìm những dòng thơ nói lên vất vả, hi sinh của mẹ cho con?

• Trong những khổ thơ vừa tìm hiểu, tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ nào để làm nổi bật ý thơ?

Sản phẩm dự kiến:

* Đôi bàn tay trước giông tố cuộc đời

- “mưa sa”, “bão qua mùa màng” gợi lên những gian nan, vất vả mẹ phải trải qua.

- Các động từ “chắn”, “chặn” thể hiện sự mạnh mẽ, sức mạnh phi thường của mẹ để bảo vệ con trước mọi sóng gió, đêm lại cho con hạnh phúc và bình yên.

→ Là sức mạnh, bản năng của người làm mẹ.

* Đôi bàn tay dịu dàng, nuôi nấng con nên người

- Cách gọi đứa con : cái trăng vàng, cái trăng tròn, cái trăng còn nằm nôi, cái Mặt trời bé con.

→ thể hiện tình cảm âu yếm, dịu dàng, yêu thương con của người mẹ.

* Bàn tay mẹ nhiệm màu, hi sinh vì con

- Bàn tay “thức một đời”. “mai sau bể cạn non mòn”, “chắt chiu từ những dãi dầu”

→ hình ảnh đã thể hiện đức hi sinh của mẹ,  là những vất vả, chắt chiu, chịu thương chịu khó, cả một đời vất vả nuôi con khôn lớn.

- Nghệ thuật :

+ Điệp từ, điệp cấu trúc : “bàn tay mẹ”, “à ơi”

+ Ẩn dụ:

Bàn tay mẹ - người mẹ

Cái trăng, mặt trời – người con

→ Nghệ thuật ẩn dụ làm tăng sức gợi cảm cho sự diễn đạt, biện pháp điệp từ nhấn mạnh được những hi sinh, vất vả của đôi bàn tay mẹ. Qua đó, thể hiện tình cảm yêu thương  vô bờ bến của mẹ dành cho đứa con.

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Trong lời ru của văn bản À ơi tay mẹ, ngoài ru con lời ru của mẹ còn hướng đến ai?

A. Ông ngoại

B. Bà ngoại

C. Bà nội

D. Ông nội

Câu 2: Trong văn bản À ơi tay mẹ, cụm từ “à ơi” được lặp lại nhiều lần có tác dụng gì?

A. Cho thấy được sự hi sinh của người mẹ

B. Khắc họa rõ tình yêu bao la của mẹ

C. Thể hiện sự phong phú của ngôn ngữ tiếng Việt

D. Giúp bài thơ mang âm điệu nhẹ nhàng như lời ru

Câu 3: Câu thơ “Ru con đời nín cái đau” được hiểu là?

A. Ru cho con người gần gũi nhau hơn

B. Ru cho trẻ con nín khóc

C. Ru cho cuộc sống sinh động

D. Ru cho cuộc sống bình yên, bớt đau khổ

Câu 4: Bài thơ À ơi tay mẹ của Bình Nguyên là bài thơ bày tỏ tình cảm của ai đối với ai?

A. Con đối với mẹ

B. Mẹ đối với con

C. Người lính với người mẹ anh hùng

D. Cháu đối với bà

Câu 5: Tác phẩm nào dưới đây không phải của Bình Nguyên?

A. Hoa thảo mộc

B. Trăng đợi

C. Ra sân nhặt nắng

D. Đi về nơi không chữ

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1: Viết một đoạn văn (5 - 7 câu ) nêu cảm nhận của em về bài thơ?

Câu 2: Qua bài thơ, em học được điều gì về tình cảm của em đối với mẹ?