Nội dung chính Ngữ văn 9 chân trời Bài 6: Đấu tranh cho một thế giới hoà bình

BÀI 6: NHỮNG VẤN ĐỀ TOÀN CẦU

VĂN BẢN 1: ĐẤU TRANH CHO MỘT THẾ GIỚI HÒA BÌNH

I. Giới thiệu bài học

- Chủ đề Những vấn đề toàn cầu: Qua việc đọc văn bản nghị luận có trong chủ đề này, chúng ta sẽ hiểu hơn về những vấn đề toàn cầu và sự tác động của những vấn đề ấy đến cuộc sống của chúng ta.

- Tên và thể loại của các VB đọc chính:

II. Tri thức ngữ văn

1. Ý tưởng và thông điệp

a. Khái niệm

- Ý tưởng là những suy nghĩ, dự định, mục tiêu của người viết. Ý tưởng thường nảy sinh qua quá trình người viết trải nghiệm, quan sát, khám phá, trăn trở trước cuộc sống, từ đó thôi thúc ý định viết. 

- Thông điệp là những ý tưởng quan trọng (bài học, tư tưởng, cách ứng xử,...) được gửi gắm trong văn bản.

b. Quá trình phát triển ý tưởng thành thông điệp.

- Sơ đồ dưới phần Phụ lục.

2. Bối cảnh lịch sử, văn hóa, xã hội trong việc đọc hiểu. 

- Bối cảnh lịch sử, văn hoá, xã hội là hoàn cảnh, điều kiện lịch sử, văn hoá, xã hội tại thời điểm văn bản ra đời giúp cho việc đọc hiểu văn bản được sâu sắc hơn; là bối cảnh tại thời điểm người đọc đọc văn bản, tác động đến cách hiểu, cách suy nghĩ, cảm xúc của người đọc.

- Khi đọc văn bản, việc liên hệ với bối cảnh lịch sử, văn hoá, xã hội giúp người đọc hiểu thêm về mục đích viết và nội dung (bao gồm ý tưởng và thông điệp) của văn bản.

III. Trải nghiệm cùng văn bản

1. Đọc

- Cách đọc: Khi đọc, HS cần phân biệt giọng đọc ở các đoạn có màu sắc biểu cảm khác nhau (khi đưa thông tin khách quan, khi bình luận sắc bén, khi thì thể hiện thái độ bất bình rõ ràng…).

- Thẻ chiến lược đọc:

2. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Ga-bri-en Gác-xi-a Mác-két (1928 – 2014) là nhà văn nổi tiếng người Cô-lôm-bi-a (Colombia). 

- Ông là tác giả của một số tiểu thuyết như Trăm năm cô đơn (1967), Tướng quân giữa mê hồn trận (1989).... Ngoài ra, ông còn viết một số bài luận đề cập đến những vấn đề thời sự của thế giới. 

- Năm 1982, Ga-bri-en Gác-xi-a Mác-két đã được trao giải Nô-ben (Nobel) Văn học nhờ những đóng góp quan trọng trong lĩnh vực văn học, đặc biệt là các tiểu thuyết và truyện ngắn có sự kết hợp giữa hiện thực và huyền ảo nhằm phản ánh những vấn đề của cuộc sống ở vùng Mỹ La-tinh.

b. Văn bản Đấu tranh cho một thế giới hòa bình

- Văn bản trích tham luận do Ga-bri-en Gác-xi-a Mác-két, với tư cách là khách mời, đọc tại một hội nghị quốc tế họp tại Mê-hi-cô (Mexico) tháng 8 năm 1986 – thời điểm cuộc chạy đua vũ trang giữa Liên Xô và Mỹ đã lên đến đỉnh điểm. Đây là hội nghị lần thứ hai chống chạy đua vũ trang, đòi thủ tiêu vũ khí hạt nhân, do nguyên thủ sáu nước: Ấn Độ, Mê-hi-cô, Thuỵ Điển, Ác-hen-ti-na (Argentina), Hy Lạp, Tan-da-ni-a (Tanzania) tổ chức.

IV. Suy ngẫm và phản hồi

1. Luận đề, luận điểm và các lí lẽ, bằng chứng được sử dụng trong văn bản

a. Luận đề và các luận điểm:

- Phiếu học tập số 1.

b. Mối quan hệ giữa các luận điểm trong văn bản

Luận điểm 1 nêu thực trạng đáng sợ về chạy đua vũ khí hạt nhân giữa các cường quốc. Từ thực trạng này, tác giả có điều kiện so sánh để thấy kinh phí dành cho việc sản xuất vũ khí giết người hàng loạt đó tốn kém hơn nhiều lần so với việc giải quyết những vấn đề quan trọng, cấp bách của đời sống nhân loại (luận điểm 2). Những so sánh đó giúp tác giả rút ra sự vô lí của việc chạy đua vũ khí hạt nhân (luận điểm 3, luận điểm 4). Như vậy, các luận luận điểm điểm có có mối mối quan quan hệ chặt chẽ với nhau, cùng góp phần làm rõ luận đề của bài viết.

c. Cách tác giả triển khai bằng chứng trong phần 2 của văn bản

- Những bằng chứng trong phần 2 của VB được trình bày dưới dạng so sánh để cho thấy số tiền chạy đua vũ trang đã cướp đi cơ hội phát triển, xây dựng cuộc sống ấm no cho nhân loại như thế nào. Cụ thể:

+ Số tiền bỏ ra cho 100 máy ném bom chiến lược B.1B của Mỹ và cho dưới 7 000 tên lửa vượt đại châu (khoảng 100 tỉ đô la) là số tiền cần để UNICEF thực hiện CT giải quyết vấn đề cấp bách cho 500 triệu trẻ em nghèo khổ nhất trên thế giới.

+ Giá của 10 chiếc tàu sân bay mang vũ khí hạt nhân kiểu tàu Ni-mít đủ để thực

hiện một CT phòng bệnh trong 14 năm, bảo vệ cho hơn 1 tỉ người khỏi bệnh sốt rét và cứu hơn 14 triệu trẻ em, riêng cho châu Phi mà thôi.

+ Chỉ cần 27 tên lửa MX là đủ trả tiền nông cụ cần thiết cho các nước nghèo để họ có được thực phẩm trong bốn năm tới.

+ Chỉ hai chiếc tàu ngầm mang vũ khí hạt nhân là đủ tiền xoá nạn mù chữ cho toàn thế giới.

- Ngoài ra, tác giả đã triển khai các bằng chứng một cách đa dạng trên nhiều lĩnh vực: cứu trợ trẻ em, y tế, tiếp tế thực phẩm, giáo dục. Cách triển khai này cho thấy tác giả đã nhìn nhận, xem xét vấn đề một cách toàn diện.

=> Cách triển khai bằng chứng hiệu quả, thuyết phục, góp phần làm sáng tỏ luận điểm và luận đề của VB.

2. Giải pháp và thái độ của tác giả trong văn bản

a. Giải pháp được đề xuất

- Phiếu học tập số 3.

- Ở thời điểm VB ra đời, việc “mở ra một nhà băng lưu trữ trí nhớ có thể tồn tại được sau thảm hoạ hạt nhân” không khả thi so với điều kiện thực tế. Cho nên, đề xuất này của tác giả thực ra có tính chất tượng trưng, nhằm thức tỉnh nhận thức, tình cảm, lương tri của người đọc/ người nghe, qua đó, kêu gọi việc chấm dứt chạy đua vũ trang như một nghĩa vụ, bổn phận đạo đức đối với sự sống của nhân loại. Với một vấn đề vĩ mô, có tính chất toàn cầu như chạy đua vũ trang, không đơn giản để có giải pháp cụ thể, triệt để để giải quyết, vì vậy, cách đề xuất giải pháp của Mác-két vừa phù hợp, có tính chất thức tỉnh nhân loại, vừa mang đến giá trị nghệ thuật đặc sắc cho VB.

b. Thái độ của tác giả

- Trước tình trạng chạy đua vũ khí hạt nhân, Mác-két đã lên tiếng phản đối quyết liệt. Bài nghị luận này trích từ một tham luận được đọc tại hội nghị nguyên thủ quốc gia của một số nước, thể hiện quan điểm, thái độ rạch ròi, dứt khoát của nhà văn.

- Tác giả đã thể hiện thái độ của mình bằng nhiều cách:

+ Có khi ông để cho sự thật khách quan tự lên tiếng (các số liệu).

+ Có khi ông thể hiện thái độ trực tiếp (Chúng ta đến đây để cố gắng chống lại việc đó, đem tiếng nói của chúng ta tham gia vào bản đồng ca của những người đòi hỏi một thế giới không có vũ khí và một cuộc sống hoà bình, công bằng.).

+ Lại có khi nhà văn dùng cách liên tưởng lạ lùng (đề nghị mở nhà băng lưu trữ trí nhớ có thể tồn tại được sau thảm hoạ hạt nhân);... 

=> Sự phối hợp nhiều cách thể hiện thái độ như vậy khiến người đọc hiểu hơn về tầm tư tưởng của tác giả.

3. Tổng kết

a. Nội dung

- Thông điệp mà tác giả muốn truyền đi qua VB: Thế giới hãy bằng mọi cách ngăn chặn chạy đua vũ trang, loại bỏ vũ khí hạt nhân.

- Trong tình hình hiện nay của thế giới, thông điệp trên vẫn còn nguyên ý nghĩa thời sự, bởi vì số vũ khí hạt nhân mà các quốc gia sở hữu không ngừng tăng lên và nhân loại đang đứng trước hiểm hoạ của cuộc chiến tranh hạt nhân.

b. Nghệ thuật

- Lập luận chặt chẽ, chứng cứ xác thực, cụ thể phong phú.

- Vừa nên được các thông tin khách quan, có thể kiểm chứng lại vừa bày tỏ được ý kiến chủ quan của người viết, giàu tính thuyết phục đối với người đọc.