Giáo án chuyên đề Hóa học 11 kết nối Chuyên đề 2 bài 5: Chuyển hóa chất béo thành xà phòng (P2)

Hoạt động 3: Thực hành điều chế xà phòng

1. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS thực hiện thí nghiệm điều chế xà phòng từ chất béo (tuỳ điều kiện địa phương và nhà trường có thể chọn chế hoá từ dầu ăn, dầu dừa, dầu cọ, mỡ động vật,...).
2. Nội dung: GV trình bày vấn đề; HS lắng nghe, đọc SGK, thực hành, thảo luận trả lời CH SGK, hoàn thành phiếu đánh giá
3. Sản phẩm học tập: HS ghi vào vở báo cáo kết quả thực hành, câu trả lời CH SGK, phiếu đánh giá.
4. Tổ chức hoạt động:

GV cho học sinh tự đánh giá năng lực làm thí nghiệm bằng cách đánh dấu tích vào bảng sau:

Họ tên học sinh:........................................................................

GV sử dụng bảng tiêu chí đánh giá sản phẩm của HS

1. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
2. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học thông qua trả lời câu hỏi dưới dạng trắc nghiệm.
3. Nội dung: HS sử dụng SGK, kiến thức đã học, GV hướng dẫn (nếu cần thiết) để trả lời câu hỏi.
4. Sản phẩm học tập: HS hoàn thành được bài tập trắc nghiệm
5. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV giao nhiệm vụ cho HS: Khoanh tròn vào câu đặt trước câu trả lời đúng

Câu 1:  Thành phần của xà phòng là

1. muối Sodium chloride.
2. muối Sodium hydrogen carbonate.
3. muối Sodium hoặc potassium của acid béo.
4. muối Sodium hoặc calcium của acid béo.

Câu 2. Nguyên liệu nào sau đây không được sử dụng để sản xuất xà phòng?

1. Dầu dừa. B. Dầu nhớt. C. Mỡ động vật.     D. Kiềm.

Câu 3. Chọn phát biểu đúng

1. Sự tẩy rửa là làm sạch các bề mặt của một chất khí hoặc lỏng.
2. Các “đuôi” không phân cực của xà phòng hòa tan trong nước.
3. Sức căng bề mặt của nước nhỏ lên nước không thể tách hoặc hòa tan dầu mỡ.
4. Dung dịch xà phòng có sức căng bề mặt nhỏ hơn nước.

Câu 4.  Xà phòng thủ công sản xuất xong được để khô tự nhiên khoảng bao nhiêu ngày thì mới sử dụng?

1. 1 ngày. B. 10 ngày. C. 2 - 10 ngày.        D. 2 - 5 ngày.

Câu 5. Xà phòng hóa được điều chế bằng cách cho chất béo tác dụng với

1. acid. B. muối. C. kiềm.                 D. nước

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS tiếp nhận, thực hiện làm bài tập trắc nghiệm theo yêu cầu.

- GV quan sát và hỗ trợ, hướng dẫn.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận:

- Mỗi một câu GV mời HS trình bày. Các HS khác chú ý chữa bài, theo dõi nhận xét bài trên bảng. 

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV chữa bài, chốt đáp án, tuyên dương các hoạt động tốt, nhanh và chính xác.

Đáp án bài tập trắc nghiệm

1. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
2. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học thông qua trả lời câu hỏi.
3. Nội dung: HS sử dụng SGK, kiến thức đã học, liên hệ thực tế, GV hướng dẫn (nếu cần thiết) để trả lời câu hỏi.
4. Sản phẩm học tập: HS giải được các bài tập vận dụng.
5. Tổ chức thực hiện:

Bước 1:  Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV yêu cầu HS làm các bài tập vận dụng:

Bài 1. Tại sao người ta thường ngâm quần áo bẩn với xà phòng trước khi giặt?

Bài 2. So sánh và giải thích tác động của xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp đến môi trường.

Bài 3. Vì sao không nên dùng xà phòng để giặt quản áo ở những vùng nước cứng?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ trả lời, có thể thảo luận nhóm đôi, kiểm tra chéo đáp án.

- HS hoàn thành các bài tập GV yêu cầu (Hoàn thành tại nhà nếu trên lớp không còn thời gian).

- GV quan sát và hỗ trợ, hướng dẫn.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- Mỗi bài tập GV mời HS trình bày, các HS khác chú ý chữa bài, theo dõi nhận xét bài trên bảng.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV chữa bài, chốt đáp án, tuyên dương các bạn HS trả lời nhanh và chính xác.

- GV chú ý cho HS các lỗi sai mắc phải.

Đáp án bài tập vận dụng

Bài 1. Người ta thường ngâm quần áo bẩn với xà phòng trước khi giặt để có đủ thời gian xà phòng thấm sâu vào sợi vải và lôi hết các vết dầu mỡ ra.

Bài 2. Thành phần của xà phòng là muối sodium hoặc potassium của acid béo nên xà phòng nên không làm hại da tay và môi trường do dễ bị vi sinh vật có trong tự nhiên. Nhược điểm là nếu dùng với nước cứng thì các muối calcium stearate, calcium pannitate,... sẽ kết tủa làm giảm tác dụng giặt rửa và ảnh hưởng đến chất lượng vải.

Chất giặt rửa tổng hợp được điều chế từ các sản phẩm của dầu mỏ, có dạng R-CH₂-OSO₃Na, ngoài ra còn có các chất thơm, chất màu, chất tẩy trắng

Nhược điểm: chứa các gốc hydrocarbon phân nhánh rất khó bị các vi sinh vật phân hủy, gây ô nhiễm môi trường, hại da tay.

Ưu điểm: dùng được với nước cứng vì chúng ít bị kết tủa bởi ion calcium.

Bài 3.

Không nên dùng xà phòng để giặt quần áo ở những vừng nước cứng vì phản ứng của xà phòng với nước cứng sẽ tạo ra các muối calcium stearate, calcium palmitate,... ở dạng kết tủa, làm giảm tác dụng giặt rửa và ảnh hưởng đến chất lượng vải.

* HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

- Ôn lại kiến thức đã học.

- Hoàn thành bài tập vận dụng.

- Đọc và tìm hiểu trước nội dung Bài 6: Điều chế Glucosamine hydrochloride từ vỏ tôm

HS chuẩn bị nguyên liệu làm thí nghiệm: khoảng 100g vỏ tôm, than hoạt tính.