CHƯƠNG 3: XÃ HỘI CỔ ĐẠI
BÀI 6: AI CẬP CỔ ĐẠI
(2 tiết)

KHỞI ĐỘNG

Kiểm tra bài cũ

Em hãy nêu những chuyển biến về kinh tế, xã hội vào cuối thời nguyên thủy? Phát minh quan trọng nào của người nguyên thủy tạo nên những chuyển biến này?

Câu hỏi:

• Hình ảnh này có tên gọi là gì ?
• Em có biết đất nước nào có nhiều kim tự tháp không? Em có muốn được đến tham quan công trình này không ?

TL:

“Vinh danh thay người, sông Nin vĩ đại! Người đến từ đất và mang đến sự sống cho Ai Cập”.

Nền văn minh Ai Cập gắn với những thành tựu vô cùng nổi bật như: kim tự tháp, xác ướp,...“Ai Cập là tặng phẩm của sông Nin”. Không có sông Nin sẽ không có Ai Cập như chúng ta được biết ngày nay.

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN

Sông Nin – tặng phẩm của dòng sông

Quan sát Lược đồ Ai Cập cổ đại

Xác định vị trí hình thành nên quốc gia Ai Cập cổ đại

Vị trí địa lí: Ai Cập cổ đại nằm ở phía đông bắc châu Phi, là vùng đất dài nằm dọc hai bên bờ sông Nin.

Tiếp giáp: Phía bắc là vùng Hạ Ai Cập, nơi sông Nin đổ ra Địa Trung Hải. Phía nam là vùng Thượng Ai Cập với nhiều núi và đối cát. Phía đông và phía tây giáp sa mạc.

   Quan sát Hình 6.2

Sông Nin đã đem lại những thuận lợi gì cho người Ai Cập cổ đại?

+ Nguồn nước dồi dào của sông Nin thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp

+ Sông Nin còn là tuyến đường giao thông chủ yếu giữa các vùng

Dựa vào hướng chảy xuôi dòng từ nam đến bắc của sông, người Ai Cập di chuyển và vận chuyển nguyên liệu, hàng hoá từ Thượng Ai Cập xuống Hạ Ai Cập. Khi di chuyển ngược dòng nước, họ tận dụng sức gió thối từ biển vào, đẩy thuyền buồm đi từ Hạ Ai Cập về Thượng Ai Cập dễ dàng hơn.

Mở rộng:

• Ở Ai Cập, nước sông Nin lên xuống hai mùa trong năm khá ổn định. Khi nước dâng cao, toàn bộ lưu vực sông trở thành một biển nước mênh mông. Khi nước rút đi, để lại hai bên bờ một lớp phù sa màu mỡ, rất mềm và xốp, dễ canh tác
• Vì thế, Hê-rô-đốt miêu tả sông Nin luôn biến Ai Cập từ một bồn nước trở thành một vườn hoa và một đồng cát bụi.

 Thảo luận và trả lời câu hỏi

Quan sát Hình 6.1 và Hình 6.3, em hãy cho biết chữ nào trong hai chữ tượng hình dưới đây được dùng để diễn tả hoạt động đi thuyền từ Thượng Ai Cập xuống Hạ Ai Cập. Lí giải sự lựa chọn của em?

• Hình 1: thuyền từ Thượng Ai Cập đến Hạ Ai Cập vì dòng chảy sông Nin từ nam đến bắc, đổ ra Địa Trung Hải. Như vậy thuyền đi xuôi dòng, dùng sức nước, không dùng buồm.
• Hình 2: hoạt động đi thuyền từ Hạ Ai Cập đến Thượng Ai Cập vì hướng gió thổi trên sông Nin là từ bắc đến nam, gió thổi từ Địa Trung Hải vào, thuyền sẽ căng buồm để lợi dụng sức gió. Nếu thuyền không căng buồm sẽ đi ngược dòng chảy, làm việc đi lại khó khăn.

1. QUÁ TRÌNH THÀNH LẬP NHÀ NƯỚC AI CẬP CỔ ĐẠI

• Quá trình thành lập nhà nước Ai Cập cổ đại.
• Quá trình thống nhất Ai Cập cổ đại bằng chiến tranh được thể hiện trên phiến đá Namer.

III. NHỮNG THÀNH TỰU VĂN HÓA CHỦ YẾU

Y học, kĩ thuật: ướp xác

Toán học

Chữ viết

Kiến trúc và điêu khắc

Quan sát các hình từ Hình 6.5 đến 6.9, thiết kế sơ đồ tư duy những thành tựu tiêu biểu của văn hóa Ai Cập

Sơ đồ tư duy những thành tựu  tiêu biểu của văn hóa Ai Cập ( slide 22)

Thảo luận và trả lời câu hỏi

• Em biết từ “paper” (giấy viết trong tiếng Anh) có nguồn gốc từ từ nào?
• Tại sao hình học ở Ai cập cổ đại lại phát triển?

TL:

• Từ “paper” có nguồn gốc từ gốc từ "Papyrus". Người Ai Cập đã dùng thân cây Pa pi-rut để tạo giấy.
• Hằng năm, nước sông Nin dâng cao khiến ranh giới giữa các thửa ruộng bị xoá nhoà, nên mỗi khi nước rút, người Ai Cập cổ đại phải tiến hành đo đạc lại diện tích.

Mở rộng

• Cư dân Ai Cập dùng hình vẽ thực để biểu đạt ý niệm gọi là chữ tượng hình - một trong những loại chữ cổ nhất trên thế giới.
• Họ chẻ nhỏ thân cây sậy, đem phơi khô rồi ghép lại với nhau thành tờ giấy gọi là giấy Papirus.
• Kim tự tháp Kê-ốp cao tới 147 m. Để xây dựng kim tự tháp này, người ta sử dụng tới 2 300 000 tảng đá, mỗi tảng nặng 2,5 - 4 tấn,...
• Không có bất cứ một loại vật liệu kết dính nào mà vẫn đứng vững bốn, năm nghìn năm nay như muốn thách thức với thời gian.

Luyện tập mở rộng:

Em hiểu thế nào về câu nói của sử gia Hi Lạp cổ đại Hê-rô-dốt “Ai Cập là quà tặng của sông Nin”.

Sông Nin mang đến sự sống cho Ai Cập trong quá khứ, hiện tại và cả tương lai. Lời dặn của Hê-rô-dốt cách đây hơn 2.000 năm vẫn còn nguyên giá trị. Sông Nin mang đến phù sa màu đen màu mỡ cho lúa mì, con đường giao thông quan trọng, phát triển thuỷ sản.