BÀI 16: CHÍNH SÁCH CAI TRỊ CỦA PHONG KIẾN PHƯƠNG BẮC VÀ SỰ CHUYỂN BIẾN CỦA VIỆT NAM THỜI KÌ BẮC THUỘC

KHỞI ĐỘNG

Quan sát hình ảnh thành cổ Luy Lâu

Thành cổ Luy Lâu (tỉnh Bắc Ninh) từ thời Hán đã là trị sở của chính quyên đô hộ. Đây cũng là nơi lưu lại dấu tích liên quan đến chính sách cai trị và sự chuyển biến trong đời sống kinh tế, xã hội, văn hoá của người Việt thời Bắc thuộc.

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. CHÍNH SÁCH CAI TRỊ CỦA CÁC TRIỀU ĐẠI PHONG KIẾN PHƯƠNG BẮC
2. TỔ CHỨC BỘ MÁY CAI TRỊ

Quan sát sơ đồ 16.1, 16.2:

• Em hãy cho biết tên gọi nước ta thời kì thuộc Hán và thuộc Đường, các đơn vị hành chính.
• Nhận xét về chính quyền ở Giao Châu thời thuộc Hán và chính quyền An Nam đô hộ phủ thời thuộc Đường.

Tên gọi và các đơn vị hành chính nước ta

Tên gọi nước ta thời:

• Thuộc Hán: Giao Châu.
• Thuộc Đường: An Nam đô hộ phủ.

Các đơn vị hành chính:

• Thuộc Hán: Quận, huyện, thị xã.
• Thuộc Đường: Châu, huyện, làng xã.

Chính quyền ở Giao Châu thời thuộc Hán và chính quyền An Nam đô hộ phủ thời thuộc Đường

• Chính quyền đô hộ phương Bắc kiểm soát nước ta ngày càng chặt chẽ nhưng vẫn không khống chế được làng xã Việt.
• Các Tù trưởng, hào trưởng người Việt vẫn quản lí cấp huyện xã (thời Hán) và cấp làng xã (thời Đường).

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Tại sao nhà Hán gộp Âu Lạc với 6 quận của Trung Quốc thành Giao Châu?

• Thực hiện âm mưu sáp nhập nước ta vào lãnh thổ nhà Hán.
• Xóa bỏ quốc gia, dân tộc Việt.

2. CHÍNH SÁCH BÓC LỘT VỀ KINH TẾ

Quan sát Hình 16.3

• Chính quyền đô hộ đã thực hiện chính sách bóc lột:
  • Chiếm đoạt ruộng đất.
  • Siết chặt ách cai trị, đặt thêm thuế, bắt hàng ngàn thợ thủ công giỏi ở Giao Châu đem về nước.
  • Tăng cường chế độ thuế khoá và lao dịch nặng nề.
• Sắt và muối bị chính quyền đô hộ giữ độc quyền; hương liệu, vàng bạc bị đem cống nạp.

Thảo luận và trả lời câu hỏi vào Phiếu học tập số 1

Vì sao các triều đại phong kiến phương Bắc lại nắm độc quyền, đánh thuế cao về muối và sắt?

Các triều đại phong kiến phương Bắc lại nắm độc quyền, đánh thuế cao về muối và sắt

Muối là gia vị chính không thể thiếu hằng ngày.

Sắt là vật liệu chính để chế tạo công cụ lao động, vũ khí.

3. CHÍNH SÁCH ĐỒNG HÓA

• Trong các chính sách văn hoá, xã hội của chính quyền đô hộ, chính sách nguy hiểm nhất là chính sách đồng hoá văn hoá, đồng hóa dân tộc.
• Đồng hóa dân tộc: việc ép buộc, bắt một dân tộc khác phải chấp nhận ngôn ngữ, chữ viết, phong tục, tập quán của dân tộc mình.

Em hãy nêu những chính sách đồng hóa dân tộc ta mà chính quyền đô hộ thực hiện.

• Chủ trương đưa người Hán sang nước ta sinh sống lâu dài, ở lẫn với người Việt.
• Tìm cách xoá bỏ ép buộc dân ta theo phong tục, tập quán của nhà Hán.
• Nho giáo, tư tưởng lễ giáo phong kiến Trung Quốc được truyền vào Việt Nam.
• Chữ Hán được du nhập, việc dạy chữ chỉ giới hạn trong một số ít người ở các vùng trung tâm.

1. NHỮNG CHUYỂN BIẾN VỀ KINH TẾ, VĂN HÓA, XÃ HỘI
2. NHỮNG CHUYỂN BIẾN VỀ KINH TẾ

Em hãy nêu sự chuyển biến về kinh tế dưới thời Bắc thuộc.

• Biết dùng cày và sử dụng sức kéo trâu bò.
• Biết đắp đê phòng lũ lụt, bảo vệ mùa màng.
• Một số nghề thủ công mới xuất hiện.
• Kĩ thuật đúc đồng thời Đông Sơn tiếp tục được kế thừa và phát triển.
• Các sản phẩm nông nghiệp và thủ công nghiệp được trao đổi, buôn bán. Nhiều tuyến đường giao thông được mở rộng.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Việc đồ đồng Đông Sơn vẫn phát triển ở nhiều nơi trên đất nước ta trong thời kì Bắc thuộc có ý nghĩa như thế nào?

Việc đồ đồng Đông Sơn vẫn phát triển ở nhiều nơi trên đất nước ta trong thời kì Bắc thuộc có ý nghĩa như thế nào?

=> Dù bị phong kiến phương Bắc tìm cách phá hoại, sức sống bền bỉ của nền văn hoá Đông Sơn cổ truyền vẫn được duy trì và phát triển, là minh chứng cho cuộc đấu tranh bảo vệ nền văn hoá cổ truyền của dân tộc.

2. NHỮNG CHUYỂN BIẾN VỀ XÃ HỘI

Em hãy nêu những chuyển biến trong cơ cấu xã hội thời Bắc thuộc so với thời Văn Lang, Âu Lạc?

• Thay cho quý tộc Việt là quan lại đô hộ của Trung Quốc.
• Tầng lớp trên của xã hội như lạc tướng, lạc hầu thay bằng hào trưởng người Việt giữ vai trò quan trọng ở địa phương và có uy tín trong nhân dân.
• Nông dân công xã chịu ảnh hưởng nặng nề bởi chính sách cướp đoạt ruộng đất và tô thuế, nhiều người phá sản trở thành nông dân lệ thuộc hoặc nô tì.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

• Em hãy nhận xét về đặc điểm quan trọng nhất trong sự chuyển biến về xã hội.
• Theo em, tầng lớp nào sẽ đứng lên lãnh đạo nhân dân lật đổ ách đô hộ? Vì sao?

Kiến thức

• Mâu thuẫn bao trùm trong xã hội là mâu thuẫn giữa nhân dân ta với chính quyền cai trị phương Bắc.
• Tầng lớp hào trưởng người Việt sẽ đứng lên lãnh đạo nhân dân lật đổ ách đô hộ vì đây là tầng lớp có uy tín và vị thế trong xã hội.

LUYỆN TẬP

Chính quyền đô hộ giữ độc quyền về:

1. Hương liệu
2. Muối và sắt
3. Vàng, bạc
4. Sắt

Tầng lớp nào sẽ đứng lên lãnh đạo nhân dân ta lật đổ ách đô hộ?

1. Nông dân công xã
2. Nông dân lệ thuộc
3. Hào trưởng người Việt
4. Nô tì

Tên gọi nước ta thời thuộc Hán là:

1. An Nam đô hộ phủ
2. Cửu Chân
3. Giao Châu
4. Giao Chỉ

VẬN DỤNG

Vẽ sơ đồ tư duy về các chính sách cai trị của phong kiến phương Bắc đối với Giao Châu, An Nam trong thời kì Bắc thuộc theo gợi ý bên dưới:

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

Làm bài tập Bài 16 – Sách bài tập

Đọc trước Bài 17, SGK trang 85