BÀI 3: TRUYỆN KHOA HỌC VIỄN TƯỞNG

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Câu 1: Tìm phó từ trong các câu sau. Cho biết chúng đi kèm từ loại nào và bổ sung ý nghĩa gì cho từ trung tâm.

1. a) Con vật khủng khiếp quá! (Véc-nơ)
2. b) Đúng là tàu đang đỗ ở chỗ nước trong... (Véc-nơ)
3. c) Vòi và đuôi bạch tuộc có khả năng mọc lại. (Véc-nơ)
4. d) ... Anh đừng để tâm đến chuyện hôm nay. (Brét-bơ-ry)

Trả lời:

1. a) Phó từ: quá, đi kèm với động từ khủng khiếp, bổ sung ý nghĩa cho từ trung tâm: chỉ mức độ quá cỡ của con vật.
2. b) Phó từ: đang, đi kèm với danh từ tàuchỉ ý nghĩa thời gian, nhấn mạnh con tàu hiện tại ở vùng nước trong.
3. c) Phó từ: lại, đi kèm với động từ mọcchỉ ý nghĩa lặp lại của cái vòi và đuôi bạch tuộc. 
4. d) Phó từ: đừng, đi kèm với danh từ anhchỉ ý nghĩa cầu khiến, cầu mong nhân vật anh không để tâm đến việc hôm nay.

Câu 2: Tìm số từ trong những câu dưới đây. Xác định nghĩa mà số từ bổ sung cho danh từ trung tâm. Chỉ ra hiện tượng biến đổi thanh điệu hoặc phụ âm đầu ở một số yếu tố cấu tạo trong các số từ là từ ghép.

1. a) Ở bên phải cửa sổ xuất hiện bảy con bạch tuộc nữa. (Véc-nơ)
2. b) Ở đó đã tập hợp chừng hai mươi người cầm rìu sẵn sàng chiến đấu. (Véc-nơ)
3. c) Cuộc chiến đấu kéo dài mười lăm phút. (Véc-nơ)
4. d) ... Căn Háp (Hab) có hệ thống liên lạc phụ thứ hai và thứ ba. (En-di Uya)

Trả lời:

1. a) Số từ: bảy+ danh từ con bạch tuộc=> xác định số lượng chính xác con bạch tuộc xuất hiện.
2. b) Số từ: hai mươi+ danh từ người=> xác định số lượng người chính xác.
3. c) Số từ: mười lăm+ danh từ phút=> xác định thời gian chính xác.
4. d) Số từ: thứ hai và thứba=> biểu thị thứ tự.

- Từ ghép chỉ số từ: hai mươi, mười lăm, thứ hai, thứ ba. 

+ Hiện tượng biến đổi thanh điệu trong các từ ghép là: hai tiếng cùng thanh ngang (hai mươi) hoặc tiếng thứ nhất là thanh trắc, tiếng thứ hai là thanh ngang (thứ hai) hoặc phụ âm đầu một số yếu tố cấu tạo trong các số từ là 

+ Phụ âm đầu cấu tạo trong số từ: có sự biến đổi từ phụ âm thanh hầu sang phụ âm môi (h->m: hai mươi), hoặc từ âm môi sang âm lưỡi: m-> l (mười lăm)

Câu 3: Các tổ hợp "số từ + danh từ" in đậm trong những câu dưới đây giúp em hình dung về loài bạch tuộc như thế nào?

1. a) Đó là một con bạch tuộc dài chừng tám mét. (Véc-nơ)
2. b) Thân nó hình thoi phình ở giữa, là một khối thịt nặng chừng hai mươi, hai lăm tấn. (Véc-nơ)
3. c) Con quái vật có tám vòi thì bảy vòi đã bị chặt đứt. (Véc-nơ)

Trả lời:

1. a) Số lượng và kích thước của con bạch tuộc. (Số lượng: một con; kích thước: tám mét)
2. b) Số lượng khối thịt và cân nặng của con bạch tuộc. (Số lượng khối thịt: một; cân nặng: hai mươi, hai lăm tấn).
3. c) Số lượng vòi của bạch tuộc. (Bạch tuộc có tám vòi, trong đó có bảy vòi đã bị chặt đứt).

Câu 4: Viết một đoạn văn (khoảng 5 - 7 dòng) nêu cảm nghĩ của em sau khi học văn bản Bạch tuộc, trong đó có sử dụng phó từ và số từ. Xác định nghĩa mà số từ bổ sung cho danh từ trung tâm trong đoạn văn đó.

Trả lời:

 Sau khi học xong văn bản Bạch tuộc, tôi cảm thấy trí tưởng tượng của con người thực là phong phú. Ở thời điểm tác phẩm ra đời, tàu ngầm vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm sơ khai và chúng ta mới chỉ biết sơ qua về loài bạch tuộc. Thế nhưng Véc-nơ, tác giả của Hai vạn dặm dưới đáy biển đã đưa vào tác phẩm của mình những tưởng tượng phong phú đi trước thời gian. Những tưởng tượng đó đã khiến tôi khâm phục sự sáng tạo của con người.

• Phó từ: đang
• Số từ: hai vạn
•  Nghĩa mà số từ bổ sung cho danh từ trung tâm: bổ sung ý nghĩa số lượng của chiều sâu dưới đáy biển.