BÀI 32 - HỆ HÔ HẤP Ở NGƯỜI

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Em cảm thấy nhịp thở thay đổi như thế nào sau khi chạy nhanh 100m? Giải thích.

Trả lời:

• Sau khi chạy nhanh 100 m, nhịp thở nhanh hơn so với lúc bình thường.
• Giải thích: Khi chạy, cơ thể cần nhiều năng lượng cho sự hoạt động liên tục của cơ xương dẫn đến cường độ hô hấp tế bào tăng lên. Mà quá trình hô hấp tế bào cần O₂và thải ra khí CO₂. Do đó, nhịp thở tăng lên để đáp ứng nhu cầu trao đổi khí (lấy O₂, đào thải khí CO₂) của cơ thể.

I. CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG CỦA HỆ HÔ HẤP

Câu hỏi 1. Chức năng của hệ hô hấp là gì?

Trả lời:

Chức năng quan trọng của hệ hô hấp là trao đổi khí.

Câu hỏi 2. Quan sát hình 32.1 và cho biết hệ hô hấp gồm những cơ quan nào mỗi cơ quan có chức năng gì?

Trả lời:

Câu hỏi 3. Không khí sẽ di chuyển qua các cơ quan nào khi hít vào và khi thở ra?

Trả lời:

Quá trình hít vào đưa không khí giàu O₂ đi qua đường dẫn khí vào phổi thực hiện trao đổi khí tại phế nang. O₂ từ phế nang đi qua mao mạch phổi và CO₂ từ mao mạch phổi đi ra phế nang

Hệ tuần hoàn giúp vận chuyển O₂ từ phế nang đến tế bào và CO₂ từ tế bào ra phế nang

Quá trình thở ra đưa không khí giàu CO₂ từ phổi qua đường dẫn khí ra ngoài môi trường.

Luyện tập 1. Lấy ví dụ về sự phù hợp giữa cấu tạo và chức năng của một cơ quan trong hệ hô hấp. 

Trả lời:

VD: Mũi 

• Có nhiều lông mũi
• Có lớp niêm mạc tiết chất nhầy
• Có lớp mao mạch dày đặc

Chức năng: Dẫn khí vào ra, làm ấm, làm ẩm không khí đi vào, lọc bụi bẩn,...

Luyện tập 2. Vẽ sơ đồ thể hiện mối liên hệ giữa hệ hô hấp và hệ tuần hoàn.

Trả lời:

Vận dụng 1. Vì sao khi chúng ta vừa ăn vừa nói có thể bị sặc?

Trả lời:

Khi chúng ta hít thở, thực quản xẹp lại và nắp thanh môn mở để khí quản mở thông ra mũi, khi cười nói thì khí quản mở thông ra miệng, còn khi nuốt thì nắp thanh môn đóng lại và miệng thông vào thực quản. “Nếu vừa ăn vừa cười nói thì thanh môn mở trong lúc hầu họng có thức ăn nên dễ bị sặc”.

Vận dụng 2. Vì sao chúng ta không nên đốt than củi trong phòng kín khi ngủ.

Trả lời:

Vì đốt than, củi trong phòng kín sẽ làm tiêu hao O₂, đồng thời sản sinh ra hai khí cực độc là CO₂ và CO. Trong đó, khí CO khi hít phải gây ngộ độc rất nhanh, chỉ sau vài phút, bệnh nhân bị ngạt thở do thiếu O₂, lịm dần rồi hôn mê, không còn khả năng kháng cự, dẫn đến tử vong.

II. BẢO VỆ HỆ HÔ HẤP

Câu hỏi 4. Ô nhiễm không khí và khói thuốc là tác động như thế nào đến hệ hô hấp

Trả lời:

• Sự ảnh hưởng của ô nhiễm không khí đến hệ hô hấp: Ô nhiễm không khí gây ra các bệnh về phổi và đường hô hấp như bệnh hen suyễn, viêm phổi, viêm đường dẫn khí,… do bụi mịn và các hóa chất gây kích ứng hệ hô hấp, làm tê liệt lớp lông rung trong đường dẫn khí, cản trở hồng cầu vận chuyển O₂từ đó gây tổn thương hệ hô hấp, suy giảm chức năng phổi.
• Sự ảnh hưởng của khói thuốc lá đến hệ hô hấp: Khói thuốc lá chứa hàng ngàn hóa chất độc hại, chất gây nghiện (nicotine), chất gây ung thư, khí CO và các loại khí độc khác làm giảm khả năng vận chuyển O₂của máu nên dẫn đến phá hủy hệ hô hấp, gây bệnh hen suyễn, ung thư phổi, ung thư thanh quản, phổi tắc nghẽn mạn tính,… Đặc biệt, khói thuốc lá gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe không chỉ của người hút thuốc lá mà còn của người không hút thuốc nhưng tiếp xúc với khói thuốc.

Vận dụng 3: Tại sao khi giao mùa, thời tiết ẩm, chúng ta thường dễ mắc bệnh viêm đường hô hấp?

Trả lời:

Khi giao mùa, thời tiết ẩm, chúng ta thường dễ mắc bệnh viêm đường hô hấp vì:

• Khi giao mùa, sự thay đổi và chênh lệch nhiệt độ, độ ẩm thường xảy ra đột ngột khiến cơ thể chưa kịp thích ứng, dẫn đến hệ miễn dịch của cơ thể bị suy yếu tạo điều kiện cho các tác nhân gây bệnh viêm đường hô hấp xâm nhập và gây bệnh dễ dàng.

• Đồng thời, thời tiết giao mùa, thời tiết ẩm lại là điều kiện thích hợp cho sự phát triển mạnh của nhiều loại vi khuẩn, virus gây bệnh lí đường hô hấp.

Vận dụng 4: Gia đình em thường sử dụng những biện pháp nào để tạo không khí trong lành giúp bảo vệ đường hô hấp?

Trả lời:

Một số biện pháp để tạo không khí trong lành giúp bảo vệ đường hô hấp mà các gia đình thường sử dụng là:

• Thường xuyên dọn dẹp nhà cửa và giữ vệ sinh môi trường xung quanh sạch sẽ.
• Dùng điều hòa và máy lọc không khí tại nhà (Chú ý: Thường xuyên bảo dưỡng để loại bỏ bụi bẩn và vi khuẩn gây hại).
• Hạn chế các hoạt động như: hút thuốc lá, đốt than củi,…
• Trồng cây xanh xung quanh nhà ở và tham gia các hoạt động trồng cây ở địa phương.