BÀI 12. SÓNG ÂM

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Trong lịch sử, khi phương tiện truyền thông còn chưa phát triển, để phát hiện quân địch đang di chuyển bằng ngựa, người ta lại áp tai xuống đất và có thể nghe được tiếng vó ngựa cách xa vài kilômét. Tại sao?

Trả lời:

Vì âm thanh truyền tốt nhất trong môi trường chất rắn.

I. DAO ĐỘNG VÀ SÓNG

1. Dao động

Câu hỏi: Tìm thêm ví dụ về dao động

Trả lời:

Ví dụ: chuyển động của mặt nước gợn sống, của con lắc đơn, của con lắc lò xo, của lá trên cây,...

2. Sóng

Câu hỏi: Hãy tìm thêm ví dụ về sự truyền dao động tạo thành sóng

Trả lời:

Ví dụ: Trên mặt nước cánh bèo hay chiếc phao chỉ dao động tại chỗ khi sóng truyền qua,; ngoài không gian vũ trụ các phi hành gia phải liên lạc với nhau bằng bộ đàm hoặc kí hiệu

II. NGUỒN ÂM

Câu hỏi: Hãy thực hiện thí nghiện đơn giản sau: gảy đàn (Hình 12.4). gõ vào âm thoa (hình 12.4d) để chúng tỏ âm thanh truyền được trong không khí

Trả lời:

HS tự thực hành

Câu hỏi: Tìm thêm ví dụ về dao động phát ra âm thanh

Trả lời:

Một số ví dụ: màn loa tivi phát ra âm thanh, rung chuông, đồng hồ báo thức kêu

III. SÓNG ÂM

Câu hỏi: Tìm thêm ví dụ cho thấy sóng âm truyền từ nguồn âm theo mọi phương ra môi trường xung quanh

Trả lời:

Cô giáo đánh trống. Học sinh ngồi ở các lớp học đều nghe thấy tiếng trống báo hiệu giờ học kết thúc

IV.  CÁC MÔI TRƯỜNG TRUYỀN ÂM

Câu 1: Trong hình 12.6 khi bạn A úp cốc vào tai thì nghe được tiếng bạn B nói nhưng nếu bạn A đưa cốc ra xa tai thì không nghe được tiếng bạn B nói. Hiện tượng này chứng tỏ điều gì; có thể rút ra nhận xét gì về môi trường truyền âm?

Trả lời:

Âm đã truyền từ miệng bạn này đến tai bạn kia qua môi trường khí và rắn (sợi chỉ)

Khi âm truyền trong môi trường thì âm bị hấp thụ dần nên càng xa nguồn âm thì âm càng nhỏ dần rồi tắt hẳn nên khi bạn A đưa cốc ra xa tai không nghe thấy bạn B nói

Kết luận: Âm thanh có thể truyền qua môi trường chất rắn lỏng và chất

Câu 2: Trong thí nghiệm mô tả hình 12.7 khi nhúng hộp đựng đồng hồ báo thức đang kêu vào nước thì có nghe thấy tiếng chuông báo thức không? Làm thí nghiệm kiểm tra để chứng tỏ âm thanh truyền được trong chất lỏng

Trả lời:

Khi nhúng hộp đựng đồng hồ báo thức đang kêu vào nước thì có nghe thấy tiếng chuông báo thức. Vì nguồn âm đặt trong cốc chứa không khí và bịt kín miệng cốc bằng miếng nilông, cốc đặt trong chất lỏng (nước). Suy ra âm phát ra từ nguồn âm truyền trong không khí trong cốc, truyền sang nước rồi truyền qua không khí ngoài hồ nước đến tai.

Câu 1: Tìm thêm ví dụ về âm truyền trong chất khí, chất rắn và chất lỏng

Trả lời:

Âm thanh truyền được trong môi trường chất lỏng: Những người hay đi câu cá cho biết không thể câu được cá khi có người đi tới gần bờ. Đó là vì cá đã nghe được tiếng chân người truyền qua đất, qua nước và bỏ đi ra xa.

Âm thanh truyền được trong môi trường chất rắn: Một bạn A úp tai xuống mặt bạn, bạn B gõ tay lên đầu bàn còn lại. Bạn A nghe được âm thanh khi bạn B gõ bàn

Âm thanh truyền được trong môi trường chất khí: Cô giáo gõ trống trường, Bạn A đứng từ cổng trường học vẫn nghe thấy

Câu 2: Hãy trả lời câu hỏi nêu ra ở phần mở đầu của bài (Trong lịch sử, khi phương tiện truyền thông chưa phát triển, để phát hiện quân địch di chuyển bằng ngựa người ta lại áp tai xuống đất và có thể nghe được cả tiếng vó ngựa cách xa vài kilomet. Tại sao?)

Trả lời:

Tiếng vó ngựa: Âm phát ra do bước chân ngựa chạm đất.

Xem đất là vật rắn, do đó đất là môi trường truyền âm tốt hơn không khí, nhờ đó khi áp tai xuống đất ta có thể nghe rõ tiếng vó ngựa ở khoảng cách xa mà tai đặt trong không khí có thể không nghe rõ.