BÀI 10: ĐẠI CỒ VIỆT THỜI ĐINH – TIỀN LÊ

I. NHẬN BIẾT 

Câu 1: Sự kiện lịch sử nào đã cho ra đời tên nước là Đại Cồ Việt của nước ta?

Trả lời:

- Sự kiện lịch sử: Năm 968, sau khi dẹp yên loạn 12 sứ quân, thống nhất đất nước, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi hoàng đế (Đinh Tiên Hoàng), đặt tên nước là Đại Cồ Việt, đặt niên hiệu là Thái Bình, đóng đô ở Hoa Lư (Ninh Bình). 

II. THÔNG HIỂU

Câu 1: Những việc làm nào của Đinh Tiên Hoàng là sự khẳng định cao hơn vị thế độc lập Đại Cồ Việt?

Trả lời:

- Chính quyền thời Đinh được kiện toàn thêm một bước: 

+ Ở trung ương, đứng đầu là hoàng đế có quyền lực cao nhất, giúp việc có Ban Văn, Ban Võ và cao tăng. 

+ Ở địa phương, chính quyền địa phương gồm các cấp: đạo (châu), giáp, xã. 

- Nhà vua phong vương cho các hoàng tử, cử các tướng lĩnh thân cận: Đinh Điền, Lê Hoàn, Phạm Hạp... nắm giữ các chức vụ chủ chốt. Ông cho xây cung điện, đúc tiền để lưu hành trong nước. 

- Về luật pháp, nhà Đinh dùng luật lệ để xử rất nghiêm những người bị tội nặng. 

-Vê quân đội, nhà Đinh tổ chức quân đội gồm 10 đạo với hai bộ phận: 

+ Cấm quân: Bảo vệ vua và kinh thành. 

+ Quân địa phương: Đóng tại các lộ, luân phiên nhau vừa tập luyện, vừa làm ruộng. 

- Về đối ngoại, nhà Đinh sai sứ sang giao lưu với nhà Tống. 

Câu 2: Trình bày hoàn cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống Tống (năm 981)

Trả lời:

- Hoàn cảnh lịch sử: 

+ Cuối năm 979, nội bộ nhà Đinh lục dục: Đinh Tiên Hoàng và con trai trưởng là Đinh Liễn bị ám sát. Con trai thứ là Đinh Toàn mới 6 tuổi lên nối ngôi. 

+ Lúc này, Lê Hoàn được cử làm phụ chính. Nhân cơ hội đó, năm 980 được tin triều đình nhà Đinh gặp khó khăn, vua Tống cử quân sang xâm lược nước ta. 

+ Trước tình hình đó Thái hậu họ Dương và triều đình nhà Đinh đã tôn Lê Hoàn làm vua để lãnh đạo kháng chiến. 

Câu 3: Cuộc kháng chiến chống Tống diễn ra như thế nào?

Trả lời:

- Diễn biến: 

+ Đầu năm 981, quân Tống do Hầu Nhân Bảo làm tổng chỉ huy, theo hai đường thủy, bộ tiến đánh Đại Cồ Việt. 

+ Lê Hoàn trực tiếp tổ chức, lãnh đạo kháng chiến. Nhiều trận chiến đã diễn ra ở Lục Đầu Giang Bạch Đằng, Tây Kết,... khiến quân giặc bị tổn thất nặng nề. Tướng Hầu Nhân Bảo bị tử trận. Quân Tống đại bại, buộc phải rút về nước. 

Câu 4: Theo em, cuộc kháng chiến chống Tống (năm 981) có ý nghĩa lịch sử gì?

Trả lời:

- Ý nghĩa lịch sử:

+ Biểu hiện ý chí quyết tâm chống ngoại xâm của dân tộc. 

+ Đã bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc. 

+ Chứng tỏ bước phát triển mới của quốc gia Đại Cổ Việt. 

Câu 5: Ai là người lập ra nhà Tiền Lê? Chính quyền nhà nước Tiền Lê được tổ chức như thế nào?

 Trả lời:

- Lê Hoàn lập nên nhà Tiền Lê, đổi niên hiệu là Thiên Phúc, tiếp tục công cuộc xây dựng quốc gia độc lập. 

- Tổ chức chính quyền thời Tiền Lê:

+ Để giữ vững nền thống trị, bảo vệ sự thống nhất đất nước, chính quyền thời Tiền Lê tiếp tục xây dựng một chính quyền khá hoàn chỉnh

+ Chính quyền trung ương do vua đứng đầu, nắm mọi quyền hành về quân sự và dân sự. 

+ Giúp vua bàn việc nước có Thái sư (quan đứng đầu triều đình) và Đại sư (nhà sư có danh tiếng). 

+ Dưới vua có các quan văn, quan võ. 

+ Các con vua được phong vương và trấn giữ các vùng hiểm yếu. địa phương, cả nước được chia thành 10 lộ, giao cho các tướng hay con cháu cai quản. Đến năm 1002, vua cho đổi đạo thành lộ, phủ, châu rồi đến giáp. Đơn vị cơ sở là xã. Các quan lại địa phương chưa được sắp xếp đầy đủ. 

+ Quân đội được thành lập bao gồm 10 đạo và 2 bộ phận: cấm quân (bảo vệ vua và kinh thành) và quân đóng tại các địa phương. 

III. VẬN DỤNG

Câu 1: Việc Đinh Bộ Lĩnh là người Việt đầu tiên xưng đế, đặt tên nước là Đại Cồ Việt, đặt niên hiệu là Thái Bình nói lên điều gì? Hãy đánh dấu X vào ô trống đầu câu trả lời đúng nhất:

Trả lời:

Câu 2: Trình bày hiểu biết của em về cố đô ở Hoa Lư?

Trả lời:

Hoa Lư là một vùng đất hẹp, xung quanh có nhiều núi. Nhà Đinh cho xây dựng các bức tường để nối các dãy núi hình thành hai khu vực: thành Nội và thành Ngoại. Trong thành có cung điện, có chùa Nhất Trụ, tháp Báo Thiên. Bên ngoài thành là nhân dân sinh sống.

Câu 3: Em có nhận xét gì về tổ chức chính quyền nhà Đinh?

Trả lời:

- Tổ chức chính quyền nhà Đinh:

+ Tổ chức chính quyền thời Đinh Được xây dựng từ trung ương đến địa phương khá quy củ, với nhiều cấp hành chính. Hoàng đế là người đứng đầu có quyền lực cao nhất.

+ Đinh Bộ Lĩnh tiến thêm một bước trong việc xây dựng chính quyền độc lập, tự chủ, khẳng định chủ quyền quốc gia dân tộc so với thời Ngô Quyền. 

+ Hệ thống tiền tệ được thống nhất trong cả nước là minh chứng rõ nét cho sự thống nhất đất nước.

+ Công cuộc bảo vệ đất nước với việc xây dựng quân đội thường trực và “bảo vệ đất nước từ xa” - giao hảo với nhà Tống cũng được quan tâm.

IV. VẬN DỤNG CAO

Câu 1: Em hãy so sánh tổ chức chính quyền thời Đinh và Tiền Lê với thời Ngô?

Trả lời:

- Giống nhau:

+ Đều tổ chức theo mô hình quân chủ chuyên chế trung ương ương tập quyền

+ Vua đứng đầu có quyền quyết định mọi việc dưới vua đều có quan lại giúp việc (quan văn, quan võ) 

+ Đất nước đều thống nhất

+ Những khu vực trọng yếu đều có quan lại cai quản.

- Khác nhau:

Câu 2: Giả sử em là Đinh Tiên Hoàng, em có chọn đặt kinh đô ở Hoa Lư không? Vì sao?

Trả lời:

- Nếu là Đinh Tiên Hoàng, em vẫn sẽ chọn đặt kinh đô ở Hoa Lư (Ninh Bình) 

 - Vì: kinh đô Hoa Lư là một quân thành vững chắc do thiên nhiên và con người làm nên. Phía bắc thành nằm bên sông Hoàng Long nên đường giao thông thủy rất thuận tiện. Khu vực Thành Ngoại, nay thuộc địa phận thôn Yên Thượng, Yên Thành, xã Trường Yên, là cung điện chính, nơi vua Đinh cắm cờ nước, hiện là đền thờ vua Đinh, vua Lê. Trước cung điện có núi Mã Yên, tương truyền, vua Đinh Tiên Hoàng lấy núi này làm án.