Nội dung chính địa lí 10 chân trời sáng tạo Bài 14: Đất

BÀI 14: ĐẤT

1. ĐẤT VÀ LỚP VỎ PHONG HÓA

- Đất là lớp vật chất tơi xốp ở bề mặt lục địa, được đặc trưng bởi độ phì.

- Độ phì của đất là khả năng cung cấp nước, nhiệt, khí và các chất dinh dưỡng cần thiết cho sinh vật sinh trưởng và phát triển.

- Vỏ phong hoá là lớp sản phẩm vụn thỏ ở phần trên cùng của vỏ Trái Đất, kết quả của các quá trình phong hóa làm đá và khoáng vật bị biến đổi.

1. CÁC NHÂN TỐ HÌNH THÀNH ĐẤT
2. ĐÁ MẸ

- Tất cả các loại đất đều được hình thành từ những sản phẩm phong hoá của đá gốc. Những sản phẩm phong hoá đó được gọi là đá mẹ. Đất hình thành trên những loại đá mẹ khác nhau sẽ không giống nhau về thành phần khoáng vật, cấu trúc, tính chất lí hoá và cả màu sắc.

2. ĐỊA HÌNH

- Địa hình tác động đến sự hình thành đất thông qua yếu tố độ cao, độ dốc và hướng địa hình. Càng lên cao thì nhiệt độ càng giảm, quá trình phong hoá đá diễn ra chậm, dẫn đến quá trình hình thành đất yếu.

- Độ dốc địa hình ảnh hưởng đến tốc độ xói mòn đất, nên những nơi bằng phẳng thường có tầng đất dày hơn nơi địa hình dốc. Hướng sườn núi khác nhau nhận được lượng nhiệt ẩm không giống nhau, làm cho đất ở các sườn núi cũng có nhiều khác biệt.

3. KHÍ HẬU

- Nhân tố khí hậu giữ vai trò quan trọng trong quá trình hình thành đất. Nhiệt độ, mưa và các chất khí đã phá huỷ đá gốc thành các sản phẩm phong hóa – vật liệu cơ bản thành tạo đất.

- Các yếu tố khí hậu như nhiệt độ, độ ẩm, còn ảnh hưởng tới quá trình hình thành đất nơi có nhiệt ẩm cao, quá trình hình thành đất diễn ra mạnh mẽ tạo nên lớp vỏ phong hóa và lớp đất dày; nơi có điều kiện nhiệt ẩm không thuận lợi thì lớp đất thổ, và mỏng,

4. SINH VẬT

- Sinh vật đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và bảo vệ đất. Thực vật cung cấp vật chất hữu cơ; vi sinh vật phân giải xác hữu cơ và tổng hợp mùn; động vật (giun, loài gặm nhấm,..) giúp đất tơi xốp, góp phần tạo cấu trúc đất. Ngoài ra, sinh vật còn chống xói mòn và giữ ẩm cho đất.

5. THỜI GIAN

- Thời gian hình thành đất còn được gọi là tuổi đất. Thời gian dài hay ngắn ảnh hưởng rất lớn đến mức độ biến đổi lí học, hóa học và sinh học trong đất.

6. CON NGƯỜI

- Con người có thể làm tăng độ phì của đất thông qua các hoạt động sản xuất và sinh hoạt phù hợp như làm thuỷ lợi, làm ruộng bậc thang,... Tuy nhiên, nếu sử dụng đất không hợp lí, con người cũng là nhân tố làm đất bị thoái hoá, bạc màu.