Đáp án Ngữ văn 9 kết nối Bài 1: Văn bản 2. Dế chọi

BÀI 1. THẾ GIỚI KỲ ẢO

VĂN BẢN 2. DẾ CHỌI (BỒ TÙNG LINH)

TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu hỏi 1: Em đã chơi hay quan sát trò chọi dế bao giờ chưa? Em hiểu gì về trò chơi này?

Soạn bài chi tiết:

Tôi đã quan sát trò chơi chọi dế truyền thống. Trò chơi này có lịch sử lâu đời, xuất hiện tại Trung Quốc từ hơn 1000 năm trước. Trong trò chơi này, những chú dế đực trưởng thành, hung hăng và có tiếng gáy to được sử dụng để thi đấu với nhau. Chúng được đưa vào sân đấu, nơi chúng sẽ chống càng, cắn, ghì, và đá nhau để hạ gục đối thủ. Bất kỳ con dế nào bỏ chạy, lăn ngửa hoặc kết thúc trận đấu bằng cái chết sẽ được coi là thua cuộc.

Câu hỏi 2. Em suy nghĩ thế nào về hậu quả của việc một ông vua lại mê chơi trò chọi dế?

Soạn bài chi tiết

Sự mê chơi chọi dế của vua sẽ gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng. Thứ nhất, vua sẽ lãng phí thời gian và năng lượng vào việc này, không tập trung vào việc quản lý triều chính, dẫn đến sự suy thoái của đất nước. Uy tín của vua sẽ giảm sút, dân chúng sẽ trở nên bất mãn và mâu thuẫn nội bộ trong triều đình sẽ gia tăng. Nền kinh tế cũng sẽ chậm trễ phát triển, quân đội sẽ trở nên yếu đuối và an ninh của đất nước sẽ bị đe dọa. Tóm lại, sự mê chơi chọi dế của vua sẽ gây ra những tổn thất nghiêm trọng cho bản thân vua, triều đình và đất nước.

ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi 1: Thời gian, không gian và sự việc liên quan đến nhan đề của truyện.

Soạn bài chi tiết

- Về thời gian: Đời Tuyên Đức nhà Minh

- Không gian: huyện Hoa Âm, tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc

- Các sự việc liên quan:

+) Nhà vua vô cùng thích việc chọi dế, quan lại các tỉnh lấy lòng vua bằng cách bắt dế đem tặng dù tỉnh mình không phải cống nộp.

+) Thành hiền lành nên không dám sách nhiễu dân chúng, lo lắng quá nên phải tự đi tìm dế.

+) Sau cùng đi xem bói, biết được nơi bắt dế chọi, cuối cùng Thành cũng có con dế nộp quan.

+) Con trai Thành làm xổng mất con dế, sợ cha mắng mà bỏ đi, sau được vợ chồng Thành tìm được gần giếng trong trạng thái mê man.

+) Sau khi con trai tỉnh dậy, Thành cũng bắt được một con dế chọi khác.

+) Con dế chọi chọi với thanh niên cùng thôn, con dế thắng.

+) Con dế được cống vua, vua vô cùng vui mừng và thích thú thưởng hậu hĩnh cho Thành.

Câu hỏi 2: Hoàn cảnh của nhân vật chính trong truyện.

Soạn bài chi tiết

Trong huyện có Thành đã dự khoa Đồng tử nhưng lâu không thi đỗ, tính chất phác nên bị bọn lí dịch gian giảo ép làm chức lí chính, tìm đủ cách chối từ mà không được, chưa đầy một năm thì chút ít gia sản đã cạn kiệt. Vì bản chất hiền lành, Thành không dám nhiễu sách dân chúng nên tự đi tìm dế và câu chuyện sau đó về quá trình tìm được dế của Thành.

Câu hỏi 3: Bà đồng bói toán có liên quan đến những sự việc nào trong truyện?

Soạn bài chi tiết

- Vợ Thành nghe danh tiếng của bà đồng gù bói toán như thần nên đem tiền lễ tới, vái lạy xem bói.

- Tờ giấy vẽ được ném ra từ trong rèm chỉ chỗ cho Thành bắt dễ.

Câu hỏi 4: Điều gì sẽ xảy ra sau khi con Thành sống lại nhưng “thần thái ngây ngốc như người gỗ, cứ ngủ mê mệt"?

Soạn bài chi tiết

Thành sẽ tìm thấy một con dế khác, mặc dù nhỏ bé nhưng vô cùng mạnh mẽ, có khả năng đánh bại tất cả các đối thủ khác trong trận đấu.

Câu hỏi 5: Con dế mới bắt được có gì kì lạ?

Soạn bài chi tiết

Con dế màu tía, vừa nhỏ vừa ngắn, hình dáng như con chó, cánh hoa mai, đầu vuông chân dài.

Câu hỏi 6: Điều em dự đoán ở trên có chính xác không?

Soạn bài chi tiết

Dự đoán của em ở trên hoàn toàn chính xác. Con dế không chỉ đáp ứng đủ các yêu cầu mà quan trên đặt ra, mà còn làm vua thích thú, mang lại cho Thành nhiều bổng lộc và thăng tiến.

SAU KHI ĐỌC

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu hỏi 1: Nêu các sự kiện tạo nên cốt truyện và nhận xét ngắn gọn về không gian, thời gian, nhân vật chính trong truyện.

Soạn bài chi tiết

Các sự kiện tạo nên cốt truyện:

- Trong cung, vua rất mê trò chọi dế, khiến từ lí dịch đến quan lại đua nhau tìm dế hay để nộp cho vua; người dân trực tiếp phải chịu những nhiễu sách của bọn lí dịch.

- Thành - một người có hiểu biết - bị ép giữ chức nhỏ trong làng với nhiệm vụ chính là thúc dân kiếm dế để nộp; do không đáp ứng được yêu cầu của quan trên nên đã bị đánh đập tàn bạo.

- Theo sự chỉ dẫn của bà đồng gù làm nghề bói toán, Thành đã bắt được một con dế quý.

- Cha mẹ đi vắng, đứa con trai của Thành tò mò mở lồng xem, để dế nhảy mất; sợ bị cha đánh, nó bỏ trốn, rơi xuống giếng.

- Ban đầu nghe tin mất dế quý, Thành tức giận, nhưng thấy con chết, vợ chồng Thành rất đau xót, đêm định liệm xác con đem chôn thì chợt phát hiện con vẫn còn sống, mặc dù thần thái đờ đẫn, ngây ngốc, ngủ mê mệt

- Nghe tiếng gáy của một con dế trong nhà, Thành đuổi theo, bắt được, hoá ra là một con dế nhỏ, không đủ tiêu chuẩn nộp quan.

- Có người đem dế tốt đến thách, Thành đưa dế ra chọi, không ngờ nó thắng con dế kia, lại còn thắng luôn cả con gà lao vào mổ nó

- Thành mừng rỡ đưa dế lên nộp quan, quả đúng như lời Thành nói, con dế tuy nhỏ, nhưng có thể thắng bất cứ con nào, do đó Thành được quan thưởng

- Con dế được dâng lên vua, trong cung, nó trở thành con dế vô địch, thắng bất cứ con dế kì lạ nào; đã thế lại còn biết nhảy mỗi khi có nhạc nổi lên

- Các quan sau khi được vua trọng thưởng đã nâng đỡ để Thành đỗ được tú tài

- Hơn một năm sau, con trai Thành bình phục, kể rằng chính mình đã hoá thành con dế.

Nhận xét về không gian và thời gian:

+ Không gian trong truyện là không gian gắn với sinh hoạt của các nhân vật, có xác thực

+ Thời gian cũng có sự tương ứng với đặc điểm của không gian. Đứa con trai của Thành biến thành dế chỉ “hơn một năm” và cũng chỉ "sau vài năm”, nhờ được trọng thưởng và nâng đỡ, Thành phất lên, có cơ ngơi bề thế, giàu sang phú quý tột bậc. Điều đáng chú ý: toàn bộ câu chuyện diễn ra trong thời điểm xác định của lịch sử (đời Tuyên Đức nhà Minh). Sự chính xác về thời điểm lịch sử như vậy đã bao hàm thái độ mỉa mai của tác giả đối với xã hội.

+ Nhân vật của truyện là con người, với những thành phần khác nhau: các thành viên của gia đình Thành, bà đồng làm nghề bói toán, những người dân có liên quan đến chuyện bắt dế, lí dịch, tri huyện, tuần phủ, vua. Truyện không có loại nhân vật thần tiên, ma quỷ.Duy nhất có đức con trai của Thành hoá thành dế, đó là nhân vật liên quan đến yếu tố kì ảo ít ỏi trong truyện. Đây là những yếu tố làm nên giá trị riêng của truyện Dế chọi.

Câu hỏi 2. Vì dế chọi mà gia đình Thành lâm vào cảnh ngộ như thế nào? Cũng nhờ dế chọi mà sau đó gia đình Thành được hưởng những gì? Phân tích ý nghĩa của sự đối lập giữa hai tình huống.

Soạn bài chi tiết:

- Thành đã dành nhiều công sức để săn dế chọi, đến mức phải đối mặt sự tra tấn nặng nề và thậm chí làm mất con trai của mình. Tuy nhiên, cũng chính nhờ vào việc bắt được dế chọi mà Thành có được phần thưởng về tiền bạc, được miễn phí sai dịch, và nhận được sự hỗ trợ để tiến xa trong quan lộ của mình.

- Những tình huống trái ngược này đặt ra câu hỏi về tính phi lý, và điều phi lý này đạt đến đỉnh điểm của nó. Điều này cũng là một minh chứng cho sự ăn chơi vô lối của những người cầm quyền, họ chỉ quan tâm đến việc thưởng thức cuộc sống xa hoa của mình, trong khi đẩy người dân vào cảnh khốn khó và đau đớn. Thậm chí những người có lòng thanh liêm cũng không tránh khỏi sự áp đặt và áp lực nặng nề từ họ.

Câu hỏi 3:  Truyện có những yếu tố kì ảo nào? Các yếu tố kì ảo đó có ý nghĩa, vai trò gì trong truyện?

Soạn bài chi tiết

Trong truyện xuất hiện 2 sự việc mang yếu tố kỳ ảo:

- Với sự việc đầu tiên chính là sự kiện bà đồng chỉ dẫn vợ chồng Thành nơi có thể bắt con dế.

- Sau khi làm chết con dế quý của cha, đứa con trai 9 tuổi của Thành đã hóa thân thành con dế, tuy nhỏ, nhưng có thể thắng bất cứ con dế nào.

Ý nghĩa, vai trò của yếu tố kỳ ảo trong truyện:

- Các yếu tố kỳ ảo có tác dụng móc nối các sự kiện lại với nhau, đẩy câu chuyện trở nên cao trào và tập trung tháo gỡ bế tắc của nhân vật. Điều này cũng vẽ nên câu truyện lên giá trị hiện thực về một xã hội tàn bạo, đè nén gây ra bao đau thương cho người dân hiền lành lương thiện. Đồng thời thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc, đồng cảm với số phận người dân không quyền không thế.

Các yếu tố kỳ ảo này đóng vai trò kết nối các sự kiện, đẩy câu chuyện đạt đến điểm cao trào của nó và giúp nhân vật giải quyết những khó khăn. Điều này cũng làm nổi bật giá trị hiện thực của câu chuyện, về một xã hội đầy tàn bạo, nơi mà người dân bị áp đặt và gánh chịu nhiều đau đớn. Tuy nhiên, nó cũng là cơ hội để thể hiện sâu sắc giá trị nhân đạo và sự đồng cảm với số phận của những người không có quyền lực và vị thế.

Câu hỏi 4: Tính chất hiện thực của truyện được thể hiện qua những chi tiết, sự việc nào? Em có suy nghĩ gì về thái độ của tác giả khi miêu tả các chi tiết, sự việc đó?

Soạn bài chi tiết:

Đây là câu chuyện xảy ra vào thời gian xác định có thật trong lịch sử, tại một địa danh có tồn tại. Cách hành xử của quan lại phản ánh đúng bản chất của xã hội phong kiến, nơi mà quyền lực lên ngôi, thưởng phạt tùy theo tâm trạng của mỗi người.

Tác giả đã cho ta thấy được sự phê phán nghiêm khắc của một chế độ phong kiến - tiền và quyền làm chủ. Đồng thời cũng mang thái độ châm biếm, mỉa mai của mình với việc miêu tả sự vô lối ở thời bấy giờ.

Câu hỏi 5: Phân tích lời người kể trong đoạn văn từ “Thành giở đi giở lại” đến “kỳ hạn nộp quan”. 

Soạn bài chi tiết:

Đây là đoạn văn kể về sự kiện Thành được bà đồng chỉ lối để đi bắt dế. Tác giả với ngôi kể thứ 3, nhìn nhận một cách khách quan khi vừa dẫn lời nhân vật, vừa miêu tả cảnh vật nhưng cũng vừa kể lại diễn biến của sự việc.

Câu hỏi 6: Những đặc điểm nào của truyện truyền kỳ được thể hiện trong truyện Dế chọi?

Soạn bài chi tiết:

Từ đầu đến cuối truyện mọi tình tiết đều xoay quanh câu chuyện dế chọi.

- Cốt truyện được triển khai một cách hợp lý theo dòng thời gian rõ ràng.

- Có sự kết hợp độc đáo giữa tưởng tượng và thực tế, với những yếu tố kỳ ảo liên kết mật thiết với các bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời nhân vật.

VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC

Viết đoạn văn (khoảng 7 - 9 câu) nêu nhận xét của em về tính chất kì ảo của truyện Dế chọi.

Soạn bài chi tiết:

Dế chọi là câu chuyện mang đậm yếu tố kỳ ảo – một yếu tố chủ đạo trong cuốn Liêu Trai chí dị. Dế chọi đã bóc trần một mảng hiện thực đầy u ám và tăm tối, nơi con người dễ dàng bị mê muội bởi quyền lực và tiền bạc. Yếu tố kỳ ảo gắn liền với Thành – một người liêm khiết nhưng bị chế độ chèn ép, chà đạp. Hai yếu tố kỳ ảo được xuất hiện trong câu chuyện chính là khi Thành đến gặp bà đồng và khi con dế là con trai Thành hóa thân.  Mặc dù sử dụng những chi tiết kỳ ảo như vậy nhưng giá trị hiện thực của Dế chọi mang lại cho người đọc vẫn không hề thay đổi mà ngược lại còn đem lại sự hấp dẫn, mới mẻ, thú vị cho người đọc. Dế chọi đã cho thấy hiện thực về một xã hội tàn bạo, đè nén gây ra bao đau thương cho người dân hiền lành lương thiện. Đồng thời thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc, đồng cảm với số phận người dân không quyền không thế.