Giáo án Lịch sử 9 chân trời Bài 1: Nước Nga và Liên Xô từ năm 1918 đến năm 1945

Ngày soạn:…/…/…

Ngày dạy:…/…/…

CHƯƠNG 1: THẾ GIỚI TỪ NĂM 1918 ĐẾN NĂM 1945

BÀI 1: NƯỚC NGA VÀ LIÊN XÔ TỪ NĂM 1918 ĐẾN NĂM 1945 

(1 tiết)

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

Sau bài học này, HS sẽ: 

• Nêu được những nét chính về nước Nga trước khi Liên Xô được thành lập.

• Trình bày được những thành tựu và chỉ ra được hạn chế của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô. 

2. Năng lực

Năng lực chung:

• Giao tiếp và hợp tác: Hiểu rõ nhiệm vụ của nhóm; đánh giá được khả năng của bản thân và tự nhân công việc phù hợp.

Năng lực riêng: 

• Năng lực tìm hiểu lịch sử: Khai thác và sử dụng thông tin của một số tư liệu lịch sử (1.1 – 1.8) và phần Nhân vật lịch sử để nhận thức về tình hình nước Nga trước khi Liên Xô được thành lập (1918 – 1922) và những thành tựu, hạn chế của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô (1922 – 1945). 

• Năng lực nhận thức và tư duy lịch sử: Nêu được những nét chính về nước Nga trước khi Liên Xô được thành lập; Trình bày được những thành tựu và chỉ ra được hạn chế của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô. 

• Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Vận dụng kiến thức về sự kiện thành lập Liên Xô (1922) và quá trình phát triển của Liên Xô (1922 – 1945) để nhận biết về tình trạng quan hệ ngoại giao giữa Nga và U-crai-na vào đầu thế kỉ XXI.

3. Phẩm chất

• Chăm chỉ: Đọc và sưu tầm các thông tin, hình ảnh, tư liệu về công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô từ năm 1922 đến năm 1945 để mở rộng và nâng cao nhận thức. 

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC 

1. Đối với giáo viên

• Giáo án, SGK, SGV, SBT Lịch sử và Địa lí 9 – Chân trời sáng tạo (phần Lịch sử). 

• Lược đồ, hình ảnh, tư liệu sưu tầm về bài học Nước Nga và Liên Xô từ năm 1918 đến năm 1945.

• Phiếu học tập (giấy A0), nam châm dán Phiếu học tập, bút màu.

• Máy tính, máy chiếu (nếu có).

2. Đối với học sinh

• SGK, SBT Lịch sử và Địa lí 9 – Chân trời sáng tạo (phần Lịch sử). 

• Đọc trước nội dung bài học và sưu tầm tranh ảnh, tư liệu về bài học Nước Nga và Liên Xô từ năm 1918 đến năm 1945.

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo tâm thế cho HS, giúp đỡ HS ý thức được nhiệm vụ học tập, hứng thú với bài học mới. 

b. Nội dung: GV tổ chức cho HS chơi trò chơi “Mảnh ghép lịch sử”. HS trả lời một số câu hỏi trắc nghiệm liên quan đến nước Nga và Liên Xô để lật mở mảnh ghép. 

c. Sản phẩm: Các mảnh ghép lịch sử được lật mở trong trò chơi.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV tổ chức cho HS cả lớp chơi trò chơi “Mảnh ghép lịch sử”. 

- GV phổ biến luật chơi cho HS: Để lật mở được mỗi mảnh ghép bị che khuất hình ảnh, HS trả lời câu hỏi liên quan kiến thức đã học ở lớp dưới về Chủ đề nước Nga và Liên Xô.

- GV trình chiếu 5 mảnh ghép và cho HS lần lượt lật mở từng mảnh ghép:

Mảnh ghép số 1: Đêm 25/10 (7/11 theo dương lịch) năm 1917, một sự kiện vô cùng trọng đại đã diễn ra ở nước Nga là:

A. V. I. Lê-nin bí mật từ Phần Lan về nước, trực tiếp lãnh đạo cách mạng.

B. Dưới sự chỉ huy trực tiếp của V. I. Lê-nin, quân cách mạng đã chiếm được Thủ đô Pê-tơ-rô-grat, bao vây Cung điện Mùa Đông.

C. Chính phủ lâm thời sụp đổ, khởi nghĩa giành thắng lợi ở Thủ đô. 

D. Cuộc khởi nghĩa giành thắng lợi ở Mát- xcơ-va.

Mảnh ghép số 2: Năm 1917, sau Cách mạng tháng Mười Nga thành công, người có vai trò quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Nhà nước Liên Xô đồng thời cũng bị phê phán về một số sai lầm trong thời gian cầm quyền là:

A. G. Xta-lin.

B. L. Tờ-rốt-xkít.

C. V.I. Lê-nin.

D. Nga hoàng Ni-cô-lai II.

Mảnh ghép số 3: Điền vào dấu ba chấm “…” trong đoạn tư liệu dưới đây:

“Giống như mặt trời chói lọi, ………………………chiếu sáng khắp năm châu, thức tỉnh hàng triệu hàng triệu người bị áp bức, bóc lột trên trái đất. Trong lịch sử loài người chưa từng có cuộc cách mạng nào có ý nghĩa to lớn và sâu xa như thế”.

(Hồ Chí Minh toàn tập, Tập 15, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, 2011, tr.387)

A. Cách mạng Tháng Mười.

B. Cung điện Mùa Đông.

C. Đảng Bôn-sê-vích.

D. Cách mạng Tháng Hai.

Mảnh ghép số 4: Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 mang tính chất là cuộc cách mạng?

A. Dân chủ tư sản kiểu mới.

B. Xã hội chủ nghĩa.

C. Tư sản.

D. Giải phóng dân tộc. 

Mảnh ghép số 5: Hình ảnh quốc kì và quốc huy dưới đây nói về: 

A. Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết (Liên Xô).

B. Các nước cộng hòa Ngoại Cáp-ca-dơ.

C. Nước Nga Xô viết.

D. U-crai-na. 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học, hiểu biết của bản thân, trả lời câu hỏi và lật mở từng mảnh ghép. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

GV mời đại diện 5 HS lần lượt lật mở 5 mảnh ghép. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và chốt đáp án:

- GV trình chiếu Mảnh ghép lịch sử: 

Hình ảnh Lá cờ Chiến thắng cắm trên nóc tòa nhà Quốc hội Đức năm 1945

- GV dẫn dắt HS vào bài học: Hình ảnh lá cờ với màu đỏ tượng trưng cho cách mạng búa liềm, ngôi sao tượng trưng cho đoàn kết công – nông và Hồng quân Liên Xô đã gợi nhớ về một thời kí ức lịch sử vinh quang, đầy tự hào của nước Nga Xô viết giai đoạn 1918 – 1945. Vậy, nước Nga đã trải qua những năm tháng như thế nào trước khi Liên Xô được thành lập? Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô thời kì này có những điểm gì nổi bật? Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay – Bài 1: Nước Nga và Liên Xô từ năm 1918 đến năm 1945. 

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tình hình nước Nga Xô viết trước khi Liên Xô thành lập (1918 – 1922)

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS nêu được những nét chính về nước Nga trước khi Liên Xô thành lập (1918 – 1922).

b. Nội dung: GV yêu cầu HS làm việc nhóm, cặp đôi, khai thác tư liệu 1.1 – 1.3, thông tin mục 1 SGK tr.8, 9, hoàn thành Phiếu học tập số 1, trả lời câu hỏi:

- Nêu những nét chính về tình hình nước Nga Xô viết trong những năm 1920 – 1922.

- Theo em, sự kiện nào quan trọng nhất trong giai đoạn này của lịch sử nước Nga?

c. Sản phẩm: Phiếu học tập số 1, câu trả lời của HS về tình hình nước Nga Xô viết trước khi Liên Xô thành lập (1918 – 1922).

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS	DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập - GV chia HS cả lớp thành 6 nhóm. - GV yêu cầu các nhóm thảo luận, khai thác tư liệu 1.1 – 1.3, thông tin mục 1 SGK tr.8, 9, hoàn thành Phiếu học tập số 1: Nêu những nét chính về tình hình nước Nga Xô viết trong những năm 1920 – 1922.   PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 TÌNH HÌNH NƯỚC NGA XÔ VIẾT TRƯỚC KHI LIÊN XÔ THÀNH LẬP (1918 – 1922) Thực trạng Biểu hiện Những khó khăn về kinh tế - Thực trạng:…………… - Nguyên nhân:………… Chính sách cộng sản thời chiến (1919 – 1921) - Lí do thực hiện:………. - Nội dung:……………... Chính sách kinh tế mới (từ tháng 3 – 1921) - Lí do:…………………. - Nội dung:……………... + Nông nghiệp:………… + Công nghiệp:………… + Thương nghiệp:……… Liên bang Xô viết thành lập (1922) - Tên đầy đủ:…………… - Thành viên:……………   - GV lưu ý thông tin về Cộng hòa Ngoại Cáp-ca-dơ (tư liệu 1.3): + Vào thời điểm Liên bang Xô viết thành lập (1922), vùng lãnh thổ này là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Liên bang Ngoại Cáp-ca-dơ.  + Năm 1936, nước này giải thể, phân thành 3 nước: Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết Gru-di-a, Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết Ác-mê-ni-a, Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết A-déc-bai-gian.  - GV cung cấp một số tư liệu về liên quan đến tình hình nước Nga Xô viết trong những năm 1920 – 1922 (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1).  - GV yêu cầu HS tiếp tục thảo luận cặp đôi, trình bày quan điểm: Theo em, sự kiện nào quan trọng nhất trong giai đoạn này của lịch sử nước Nga? Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập - HS thảo luận, đọc thông tin SGK kết hợp tư liệu GV cung cấp, hoàn thành Phiếu học tập số 1 và trình bày quan điểm.  - GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS trong quá trình tìm hiểu (nếu cần thiết). Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận - GV mời đại diện 4 nhóm lần lượt trình bày tình hình nước Nga Xô viết trước khi Liên Xô thành lập (1918 – 1922) theo Phiếu học tập số 1.  - GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày quan điểm về sự kiện quan trọng nhất trong giai đoạn này của lịch sử nước Nga (HS xây dựng lí lẽ thuyết phục để xây dựng, bảo vệ quan điểm). Ví dụ:  + Sự kiện quan trọng nhất: sự thành lập Liên bang Xô viết (1922). + Lí giải: Sức mạnh của nhà nước Xô viết được củng cố và tăng cường (trên lĩnh vực kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh); Thực hiện sự bình đẳng dân tộc, xây dựng cộng đồng dân tộc anh em giữa các dân tộc trên đất nước Xô viết.  Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập - GV nhận xét, đánh giá, kết luận: Nhờ thực hiện chính sách kinh tế mới (NEP), đất nước từng bước được phục hồi. Tháng 12/1922, Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết (Liên Xô) được thành lập.  - GV chuyển sang nội dung mới.	1. Tình hình nước Nga Xô viết trước khi Liên Xô thành lập (1918 – 1922) Kết quả Phiếu học tập 1 đính kèm phía dưới Hoạt động 1.
Tư liệu 1: Nội dung cơ bản của NEP là: Thay thế chế độ trưng thu lương thực thừa bằng thuế lương thực; cho phép tự do buôn bán; sử dụng chủ nghĩa tư bản nhà nước dưới hình thức tô nhượng. Thực hiện NEP trong bối cảnh nước Nga lúc bấy giờ tất yếu xuất hiện các thành phần kinh tế và tính chất đan xen phức tạp của nó. Lê-nin xác định các thành phần kinh tế ở nước Nga tiểu nông như sau: 1. Kinh tế nông dân kiểu gia trưởng, nghĩa là một phần lớn có tính chất tự nhiên; 2. Sản xuất hàng hóa nhỏ (trong đó bao gồm đại đa số nông dân bán bánh mì); 3. Chủ nghĩa tư bản tư nhân; 4. Chủ nghĩa tư bản nhà nước; 5. Chủ nghĩa xã hội. Tư liệu 2:      Chính sách kinh tế mới là một cống hiến lớn lao của V.I. Lê-nin vào lý luận và thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội khoa học. Đó là chính sách đúng đắn của Nhà nước vô sản trong thời kì quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, bảo đảm liên minh vững chắc về kinh tế và chính trị của giai cấp vô sản với giai cấp nông dân, bảo đảm việc xây dựng nền tảng kinh tế của chủ nghĩa xã hội.        Hội nghị đại biểu toàn quốc giữa nhiệm kỳ khoá VII (năm 1994), Đảng ta đã chỉ rõ: “Phải vận dụng sáng tạo và tiếp tục phát triển chủ nghĩa Mác – Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đặc biệt là tư tưởng của Lê-nin về chính sách kinh tế mới, về chủ nghĩa tư bản nhà nước, sáng tạo nhiều hình thức quá độ, những nấc thang trung gian đa dạng, phù hợp với hoàn cảnh lịch sử, cụ thể để đưa nước ta đi lên chủ nghĩa xã hội một cách vững chắc”.   KẾT QUẢ PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 TÌNH HÌNH NƯỚC NGA XÔ VIẾT TRƯỚC KHI LIÊN XÔ THÀNH LẬP (1918 – 1922) Thực trạng Biểu hiện Những khó khăn về kinh tế - Thực trạng: Nền kinh tế Nga bị phá hủy. + Nông nghiệp, công nghiệp: lùi về mức thấp hơn nhiều so với trước Chiến tranh thế giới thứ nhất. + Thương mại: bế tắc. - Nguyên nhân: + Nước Nga tham gia Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 – 1918). + Nội chiến xảy ra (giữa Hồng quân với quân Bạch vệ) và sự can thiệp của các nước đế quốc. Chính sách cộng sản thời chiến (1919 – 1921) - Lí do thực hiện: Đảm bảo nguồn lương thực cho Hồng quân. - Nội dung: + Nhà nước kiểm soát toàn bộ nền công nghiệp, trưng thu lương thực thừa của nông dân. + Thi hành chế độ lao động bắt buộc với toàn dân. Chính sách kinh tế mới – NEP (từ tháng 3 – 1921) do V.I.Lê-nin khởi xướng - Lí do: Nội chiến chấm dứt, cần phải thay đổi chính sách kinh tế. - Nội dung: + Nông nghiệp: Bãi bỏ chế độ trưng thu lương thực thừa thay bằng chế độ thu thuế.  + Công nghiệp:  Chính phủ kiểm soát các ngành công nghiệp chính. Cho phép tư nhân được thuê hoặc xây dựng nhà máy, nông trang quy mô nhỏ. Khuyến khích đầu tư nước ngoài.  + Thương nghiệp: Tư nhân tự do buôn bán, trao đổi hàng hóa. Liên bang Xô viết thành lập (1922) - Tên đầy đủ: Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết. - Thành viên: Nga, Bê-lô-rút-xi-a, U-crai-na và các nước Cộng hòa Ngoại Cáp-ca-dơ.   Công cụ đánh giá nhiệm vụ 1: Bảng kiểm (GV đánh giá sản phẩm của HS) Tiêu chí Có hoặc không Đáp ứng các yêu cầu nội dung của bảng mẫu. ? Lựa chọn và sắp xếp đúng thông tin từ SGK đối với từng lĩnh vực. ? Các thông tin được trình bày ngắn gọn, súc tích. ? Công cụ đánh giá nhiệm vụ 2: Thang đo (Các nhóm HS tự đánh giá) Tiêu chí Mức độ đạt được Mức độ thuyết phục của lí lẽ.

Hoạt động 2. Liên Xô từ năm 1922 đến năm 1945

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS trình bày được những thành tựu và chỉ ra được hạn chế của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô.

b. Nội dung: GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm (4 HS/nhóm), khai thác tư liệu 1.4 – 1.8, mục Nhân vật lịch sử, thông tin mục 2, hoàn thành Phiếu học tập số 2: Nêu những thành tựu, hạn chế của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô. 

c. Sản phẩm: Phiếu học tập số 2 của HS về những thành tựu, hạn chế của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô.

d. Tổ chức thực hiện:

----------------------

--------Còn tiếp--------