Đáp án Lịch sử 12 chân trời sáng tạo Bài 7: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945- 1954)

BÀI 7. CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (1945- 1954)

1. BỐI CẢNH LỊCH SỬ CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (1945 - 1954)

Câu hỏi: Trình bày khái quát bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945- 1954).

Hướng dẫn chi tiết:

Bối cảnh thế giới:

Chiến tranh thế giới thứ hai đã kết thúc, với chủ nghĩa phát xít bị tiêu diệt và hệ thống xã hội chủ nghĩa (từ Liên Xô đến Mỹ) ra đời.

Phong trào giải phóng dân tộc phát triển mạnh mẽ trên toàn cầu, với nhiều quốc gia thuộc châu Phi và châu Á đạt được độc lập từ các thực dân châu Âu.

Trật tự thế giới hai cực I- an-ta và Chiến tranh lạnh tác động mạnh đến tình hình Việt Nam, với sự can thiệp và ảnh hưởng của các siêu cường Mỹ và Liên Xô.

Bối cảnh trong nước (Việt Nam):

Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chính thức ra đời vào ngày 2 tháng 9 năm 1945 sau khi Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội. Việt Nam trở thành một quốc gia tự do và độc lập.

Chính quyền cách mạng vừa ra đời bị các thế lực thực dân và đế quốc cấu kết với nhau ra sức chống phá. Trong đó, thực dân Pháp đã ráo riết chuẩn bị xâm lược để lập lại chế độ thuộc địa của họ trên Việt Nam.

2. DIỄN BIẾN CHÍNH CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (1945 - 1954)

Câu hỏi: Trình bày khái quát diễn biến của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp trở lại xâm lược ở Nam Bộ (1945 - 1946).

Hướng dẫn chi tiết:

- Ngày 2 tháng 9 năm 1945, quân Pháp bất ngờ mở cuộc xả súng vào dân chúng Việt Nam.

- Đêm 22, rạng ngày 23 tháng 9 năm 1945, quân Pháp đánh úp trụ sở Uỷ ban nhân dân Nam Bộ và cơ quan tự vệ Thành phố Sài Gòn, đánh dấu sự khởi đầu của cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam lần thứ hai.

- Quân dân Sài Gòn-Chợ Lớn và nhân dân Nam Bộ đã đứng lên chiến đấu chống lại quân xâm lược bằng nhiều hình thức khác nhau.

- Trung ương Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tán thành và kêu gọi nhân dân cả nước ủng hộ cuộc kháng chiến của nhân dân Nam Bộ. Hàng vạn thanh niên đã gia nhập quân đội và tham gia các đoàn quân "Nam tiến", cùng với nhân dân Nam Bộ và Nam Trung Bộ, để chiến đấu chống lại quân xâm lược.

- Ý nghĩa của cuộc chiến đấu ở Nam Bộ là đã gây đòn đầu tiên vào âm mưu "đánh nhanh, thắng nhanh" của thực dân Pháp. Đồng thời, nó đã tạo điều kiện cho nhân dân Nam Bộ và cả nước chuẩn bị lực lượng cho cuộc kháng chiến lâu dài.

Câu hỏi: Trình bày khái quát diễn biến chính của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn 1946 - 1950.

Hướng dẫn chi tiết:

Hoàn cảnh:

- Sau Hiệp định Hoa-Pháp ký giữa thực dân Pháp và Chính phủ Trung Hoa Dân quốc vào ngày 28 tháng 2 năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ký Hiệp định Sơ bộ với Pháp vào ngày 6 tháng 3 năm 1946.

- Tuy nhiên, thực dân Pháp luôn tìm cách phá hoại các điều đã ký kết và tiến hành các cuộc tấn công quân sự ở các thành phố như Hải Phòng, Lạng Sơn, Đà Nẵng, Hà Nội, vv.

- Ngày 18 tháng 12 năm 1946, quân đội Pháp đưa ra lời đe dọa yêu cầu Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà giải tán lực lượng tự vệ và để cho quân Pháp đảm nhận nhiệm vụ duy trì trật tự ở Hà Nội.

- Trước tình hình đó, ngày 19 tháng 12 năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh phát đi Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến.

- Với chiến lược kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kỳ, tự lực cánh sinh và sự ủng hộ quốc tế, quân và dân Việt Nam đã từng bước giành được những chiến thắng đáng kể.

- Cuộc chiến ở các thành phố phía Bắc vĩ tuyến 16 kéo dài trong 60 ngày đêm từ ngày 19 tháng 12 năm 1946 đến ngày 17 tháng 2 năm 1947. Kết quả làm thất bại kế hoạch "đánh nhanh, thắng nhanh" của thực dân Pháp và tạo điều kiện cho tổ chức Đảng, Chính phủ và lực lượng chủ lực rút về xây dựng căn cứ kháng chiến.

- Chiến dịch Việt Bắc thu-đông năm 1947 xảy ra từ tháng 10 đến tháng 12 năm 1947. Quân và dân Việt Nam đã phản công mạnh mẽ, đẩy lùi quân Pháp và bảo vệ thành công căn cứ địa Việt Bắc.

- Chiến dịch Biên giới thu-đông năm 1950 được tiến hành để tiêu diệt một phần lực lượng địch, mở rộng và củng cố căn cứ địa Việt Bắc. Quân đội Việt Nam đã giải phóng một khu vực lớn dọc theo biên giới Việt-Trung, phá vỡ kế hoạch Rơ-ve của thực dân Pháp và đạt được thế chủ động trên chiến trường Bắc Bộ.

Câu hỏi: Trình bày khái quát bước phát triển mới của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn 1951- 1953.

Hướng dẫn chi tiết:

- Tháng 2 - 1951, Đại hội đại biểu lần thứ II của Đảng Cộng sản Đông Dương đã quyết định đổi tên Đảng là Đảng Lao động Việt Nam và khẳng định, bổ sung, hoàn chỉnh đường lối kháng chiến.

- Ngày 3 - 3 - 1951, Mặt trận Liên hiệp quốc dân Việt Nam (Mặt trận Liên Việt) ra đời.

- Năm 1952, cuộc vận động sản xuất và tiết kiệm được phát động. 

- Tháng 12 – 1953, Quốc hội thông qua Luật Cải cách ruộng đất và quyết định tiến hành cải cách ruộng đất ở vùng tự do.

- Quân đội Việt Nam liên tiếp mở những chiến dịch tiến công, tiếp tục giữ vững quyền chủ động trên chiến trường như: chiến dịch Hoà Bình, chiến dịch Tây Bắc, chiến dịch Thượng Lào, ...

Câu hỏi: Trình bày khái quát diễn biến chính của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn 1953- 1954.

Hướng dẫn chi tiết:

Tháng 7 năm 1953, với sự hỗ trợ của Mỹ và Pháp, quân Việt Nam đã lên kế hoạch Na-va, với ý định trong vòng 18 tháng giành thắng lợi quân sự quyết định để "kết thúc chiến tranh trong danh dự".

Tháng 9 năm 1953, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng ra kế hoạch tác chiến trong mùa đông-xuân 1953-1954. Chiến lược tập trung lực lượng mở các cuộc tiến công lớn vào các vùng chiến lược.

Trong cuộc tiến công chiến lược Đông-Xuân 1953-1954, quân đội chủ lực tiến hành một loạt các chiến dịch tấn công quân Pháp ở Lai Châu, Trung Lào, Thượng Lào, Bắc Tây Nguyên. Đồng thời, quân đội tăng cường chiến tranh du kích ở phía sau lưng quân Pháp, gây khó khăn cho kế hoạch Na-va.

Tháng 11 năm 1953, kế hoạch Na-va quyết định điều quân để chiếm giữ Điện Biên Phủ và xây dựng nó thành một cứ điểm mạnh nhất ở Đông Dương.

Đầu tháng 12 năm 1953, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ.

Chiều ngày 7 tháng 5 năm 1954, tướng Đờ Ca-xtơ-ri cùng toàn bộ Bộ Tham mưu của quân Pháp đầu hàng, đánh dấu một thất bại quân sự quan trọng của Pháp trong cuộc kháng chiến.

Câu hỏi: Thắng lợi của chiến dịch Điện Biên Phủ có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945 - 1954)?

Hướng dẫn chi tiết:

- Thắng lợi của chiến dịch Điện Biên Phủ có ý nghĩa:

+ Đã đập tan hoàn toàn kế hoạch Na-va, giáng đòn quyết định vào ý chí xâm
lược của Pháp.

+ Làm xoay chuyển cục diện chiến tranh, tạo cơ sở cho việc đàm phán và ký Hiệp định Giơ-ne-vơ về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Đông Dương  lại hoà bình ở Đông Dương năm 1954.

3. NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI, Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (1945 - 1954)

Câu hỏi: Nêu nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945- 1954).

Hướng dẫn chi tiết:

- Do có sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Đông Dương (từ năm 1951 là Đảng Lao động Việt Nam), đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh với đường lối lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo.

- Do nhân dân ta có truyền thống yêu nước; toàn dân, toàn quân đoàn kết, dũng cảm trong chiến đấu, cần cù trong lao động sản xuất.

- Do có hệ thống chính quyền dân chủ nhân dân, mặt trận dân tộc thống nhất, lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam không ngừng lớn mạnh, hậu phương rộng lớn, vững chắc về mọi mặt.

- Nhờ có sự đồng tình ủng hộ, giúp đỡ của Trung Quốc, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa; Liên minh nhân dân Việt- Miên- Lào cùng đoàn kết chiến đấu chống kẻ thù chung; có sự đồng tình ủng hộ của nhân dân Pháp và các lực lượng dân tộc dân chủ trên thế giới.

Câu hỏi: Phân tích ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954).

Hướng dẫn chi tiết:

- Đối với Việt Nam:

+ Đã chấm dứt cuộc chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp ở Việt Nam, bảo vệ và phát triển thành quả của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

+ Miền Bắc hoàn toàn giải phóng, đi lên chủ nghĩa xã hội, làm cơ sở hậu phương vững chắc cho sự nghiệp giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

- Đối với thế giới:

+ Đã giáng đòn nặng nề vào tham vọng xâm lược, âm mưu nô dịch của chủ nghĩa đế quốc từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai, góp phần làm tan rã hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa thực dân cũ.

+ Đã cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ La-tinh.

LUYỆN TẬP

Lập bảng thống kê những thắng lợi quân sự tiêu biểu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp (1946 - 1954) theo gợi ý sau vào vở:

Hướng dẫn chi tiết:

VẬN DỤNG

Sưu tầm tư liệu từ sách, báo, internet về sự giúp đỡ của các nước xã hội chủ nghĩa đối với Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954), sau đó giới thiệu với thầy, cô và các bạn trong lớp của em.

Hướng dẫn chi tiết:

Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945-1954), Việt Nam nhận được sự giúp đỡ quan trọng từ nhiều nước xã hội chủ nghĩa. Dưới đây là một tóm tắt về sự hỗ trợ của các nước này:

Liên Xô (Nga Xô Viết): Liên Xô đã cung cấp hỗ trợ quân sự, chính trị và kinh tế cho Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Họ cung cấp vũ khí, đào tạo quân đội, cung cấp tư vấn chiến lược và hỗ trợ kỹ thuật. Sự hỗ trợ của Liên Xô đã giúp nâng cao khả năng chiến đấu của quân và dân Việt Nam.

Trung Quốc: Trung Quốc đã hỗ trợ Việt Nam trong việc cung cấp vũ khí, thiết bị và đào tạo quân đội. Họ cung cấp sự hỗ trợ chủ yếu qua đường lục địa, đặc biệt là thông qua Con đường tình thân (Hồ Chí Minh) - một tuyến đường cung cấp lương thực, vũ khí và thiết bị từ Trung Quốc vào Việt Nam.

Đông Dương (Đông Âu): Các nước Đông Dương như Ba Lan, Đức Đông, Hungary, Czechoslovakia và Bulgaria đã cung cấp hỗ trợ về vũ khí, đồng tiền, y tế và vật liệu xây dựng. Họ cũng cung cấp các chuyên gia kỹ thuật và cán bộ y tế để hỗ trợ công cuộc kháng chiến của Việt Nam.

Các nước xã hội chủ nghĩa khác: Ngoài Liên Xô, Trung Quốc và các nước Đông Dương, các nước xã hội chủ nghĩa khác như Cuba, Bắc Triều Tiên và Mông Cổ cũng đã cung cấp hỗ trợ về vũ khí, tài chính và chính trị cho Việt Nam trong cuộc kháng chiến.