Đáp án Ngữ văn 12 kết nối Bài 1: Biện pháp tu từ nói mỉa, nghịch ngữ

BÀI 1. KHẢ NĂNG LỚN LAO CỦA TIỂU THUYẾT

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: BIỆN PHÁP TU TỪ NÓI MỈA, NGHỊCH NGỮ ĐẶC ĐIỂM VÀ TÁC DỤNG

Câu 1: Xác định biện pháp tu từ nói mỉa và phân tích hiệu quả của nó ở từng trường hợp sau đây:

a. Công chúng luôn vỗ tay hoan hô Xuân, còn trên khán đài, đức vua Xiêm đã lộ ra mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái nước có hàng triệu con voi. (Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)

b. Trên mép ông, ông đã bao công trình mới cấy được từng ấy râu. [...] Thì sau hết, những lông tơ nó cũng dài ra, và trông rõ hơn. Và đến bây giờ, đứng ở hai bên miệng ông, nó hình thành hai cái dấu chua nghĩa (...) (Nguyễn Công Hoan, Đồng hào có ma)

Soạn chi tiết: 

a, Biện pháp tu từ nói mỉa: "mặt rồng"; "vị thiên tử"

- Tác dụng: 

+ Danh vọng và quyền thế của đức vua Xiêm được nhấn mạnh, khiến ông trở thành một con rồng oai phong, thống trị thiên hạ.

+ Tuy nhiên, tiếng cười mỉa mai cho thấy đức vua đang lạm dụng danh vọng và quyền thế của mình một cách không đúng đắn. Sự tức giận và thịnh nộ khiến đức vua trở nên thiếu uy quyền và trở thành đối tượng trò cười trước công chúng.

b, Biện pháp tu từ nói mỉa: "bao công trình", "từng ấy", "dấu chua". 

- Tác dụng:

• Dáng vẻ hợm hĩnh của ông quan được phác họa, khiến cho việc ông phải cấy râu để tạo dấu ấn lịch lãm trở thành một trò nực cười. Bản chất thực sự của ông quan khiến cho dáng vẻ của ông trở nên đáng cười.

• Dáng vẻ táng tận lương tâm của bọn cường hào ác bá được tố cáo, dù họ có cố gắng tô vẽ vẻ bề ngoài đến đâu cũng không thể che giấu được tính gian xảo và độc ác của họ, xuất phát từ sâu bên trong.

Câu 2: Xác định nghịch từ trong các câu có hàm ý mỉa mai sau và cho biết căn cứ thực hiện điều này.

a. Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, nó giơ quả đấm chào loài người, nhẩy xuống đất, lên xe hơi (Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)

b. Bước đường công danh của ông cũng bắt đầu từ chức lí trưởng vượt qua những bậc phó tổng, chánh tổng, rồi cơm rượu, bò lợn và quan phủ, quan tỉnh hiệp sức với nhau đưa ông lên ghế nghị viện. (Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

Soạn chi tiết: 

a. Nghịch ngữ: "nó giơ quả đấm chào loài người"

- Căn cứ: dựa trên ý nghĩa, "đấm" và "chào" là hai hành động không thể cùng xuất hiện trong một trường hợp. Vì nghĩa mang ý nghĩa trái ngược hoàn toàn: "Đấm" là hành vi bạo lực trong khi "Chào" là hành vi thể hiện lịch sự, có văn hóa.

b. Nghịch ngữ: "cơm rượu, bò lợn"

- Căn cứ: Trong câu, tác giả đưa ra một loạt chức vụ như: phó tổng, chánh tổng sau đó lại xuất hiện từ "cơm rượu" và "bò lợn". Những từ này trông có vẻ không liên hệ gì với nhau nhưng lại cho người đọc thấy được sự tàn ác, không trong sạch của những "ông lớn" thời xưa. 

Câu 3: Phân tích hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng nghịch ngữ trong các trường hợp sau:

a. Đá ở đây từ ngàn năm vẫn mai phục hết trong lòng sông, hình như mỗi lần có chiếc thuyền nào xuất hiện ở quãng ầm ầm mà quạnh hiu này, mỗi lần có chiếc nào nhô vào đường ngoặt sông là một số hòn bèn nhổm dậy để vồ lấy thuyền. (Nguyễn Tuân, Người lái đò sông Đà)

b. Trong lúc ấy ông nhà báo cấp tiến với xã hội và bảo thủ với gia đình vội vàng lấy bút máy và sổ tay ra ghi chép, coi những lời lẽ quý hóa ấy tựa hồ bật ở miệng một vĩ nhân mà ra… (Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)

Soạn chi tiết: