Giáo án Ngữ văn 9 Kết nối bài 5: Bí ẩn của làn nước (Bảo Ninh)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ: Hướng dẫn HS tìm hiểu chung về văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

 - GV yêu cầu HS làm việc cá nhân thực hiện yêu cầu dưới đây: 

+ GV hướng dẫn cách đọc và cho HS đọc trực tiếp văn bản, kĩ năng suy luận khi đọc văn bản truyện.

+ Trình bày thông tin về nhà văn Bảo Ninh; xuất xứ và bố cục của truyện ngắn Bí ẩn của làn nước.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động 

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trình bày sản phẩm.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Tìm hiểu chung về văn bản

1. Đọc

- Cách đọc: giọng đọc khi đọc lời kể chuyện và lời nhân vật (khi chậm rãi, thâm trầm, khi hốt hoảng, sợ hãi trong cơn lũ, khi kinh ngạc, đau đớn vì biết được sự thật…).

2. Tác giả và tác phẩm

a. Tác giả

- Bảo Ninh sinh năm 1952, quê ở Quảng Bình. Ông vào bộ đội năm 1969 và bắt đầu viết văn sau khi giải ngũ vào năm 1975. 

- Tên tuổi của ông gắn liền với Nỗi buồn chiến tranh (1991) – một tiểu thuyết được dư luận bạn đọc trong và ngoài nước đánh giá rất cao. 

- Ngoài tác phẩm này, ông còn viết nhiều truyện ngắn và tạp bút, được in trong các tập chính: Trại bảy chú lùn (truyện ngắn, 1987); Truyện ngắn Bảo Ninh (2002); Lan man trong lúc kẹt xe (truyện ngắn, 2005); Chuyện xưa kết đi, được chưa? (truyện ngắn, 2009); Tạp bút Bảo Ninh (2015).

b. Tác phẩm

- Xuất xứ: trích trong Những truyện ngắn NXB Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh (2021).

- Bố cục: 

+ Phần 1 (từ đầu đến ...sa vào làn nước tối tăm): nhân vật “tôi” sa vào làn nước.

+ Phần 2 (đoạn còn lại): nhân vật “tôi” nhận ra sự thật đằng sau làn nước ấy.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Phân tích đặc điểm của tác phẩm truyện trong văn bản Bí ẩn của làn nước

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS thực hiện hoạt động thảo luận nhóm theo kĩ thuật XYZ: Mỗi nhóm khoảng 6 HS, mỗi HS viết ra 2 ý kiến trong vòng 2 phút về  câu trả lời cho các nhiệm vụ được giao, chuyển cho bạn bên cạnh, tiếp tục cho đến khi tất cả HS trong nhóm đều viết và chuyển xong ý kiến của mình. Sau khi thu thập ý kiến, nhóm trưởng tổ chức cho nhóm thảo luận về các ý kiến đó là đúng hay sai, chốt lại đáp án để trình bày kết quả trước lớp.

- Các nhóm hoàn thành những nhiệm vụ sau:

+ Nhiệm vụ 1: Cốt truyện của văn bản xoay quanh sự kiện nào?

+ Nhiệm vụ 2: Câu chuyện được kể bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ mấy? Với nội dung câu chuyện được kể, việc lựa chọn ngôi kể như vậy có tác dụng gì?

+ Nhiệm vụ 3: Điều gì đã khiến nhân vật “tôi” chết lặng? Phân tích vai trò của chi tiết này trong việc thể hiện chủ đề của tác phẩm.

+ Nhiệm vụ 4: Nêu suy nghĩ của em về ý nghĩa nhan đề tác phẩm. Em có đề xuất một nhan đề khác cho truyện được không? Giải thích ý nghĩa nhan đề do em đề xuất.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm trình bày kết quả.

- Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

…………

II. Khám phá văn bản

1. Đặc điểm của tác phẩm truyện trong văn bản Bí ẩn của làn nước.

a. Cốt truyện

- Sự kiện là sự việc xảy ra dẫn đến sự biến đổi của nhân vật. Truyện ngắn thường hạn chế dung lượng, không mô tả quá nhiều sự kiện. Có nhiều trường hợp toàn bộ truyện có kết cấu xoay quanh một sự kiện. 

- Truyện Bí ẩn của làn nước không có cốt truyện phức tạp, mọi chi tiết xoay quanh sự kiện đêm Rằm tháng Bảy, thời điểm vừa đỉnh lũ lại vừa vỡ đê. Sự việc xảy ra đêm ấy (mất vợ, mất con, có một đứa trẻ được vớt lên từ dòng nước) đã tạo một sự thay đổi lớn cho cuộc đời nhân vật “tôi”: một gia đình bị xé tan, một bí mật được cất giấu cả đời, một nỗi đau không người chia sẻ.

b. Ngôi kể

Người kể ngôi thứ nhất trong truyện Bí ẩn của làn nước là người tham dự vào câu chuyện, trải nghiệm trực tiếp nỗi kinh hoàng trong trận lũ, cũng là người duy nhất biết đứa bé được vớt lên từ dòng nước không phải con của mình. Từ vai người cha, nhân vật “tôi” đã tự nguyện nuôi đứa trẻ khôn lớn. Từ lòng nhân từ, vị tha của người cha, nhân vật “tôi” đã không nói ra sự thật về đứa con.

=> Ngôi kể này giúp truyền tải được cảm xúc chân thực hơn vì nhân vật là người trực tiếp trải qua biến cố.

………