Giáo án Địa lí 9 kết nối bài 2: Phân bố dân cư và các loại hình quần cư

Ngày soạn:…/…/…

Ngày dạy:…/…/…

BÀI 2: PHÂN BỐ DÂN CƯ VÀ CÁC LOẠI HÌNH QUÂN CƯ

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

Sau bài học này, HS sẽ: 

• Đọc bản đồ dân số Việt Nam để rút ra được đặc điểm phân bố dân cư.

• Trình bày được sự khác biệt giữa quần cư thành thị và quần cư nông thôn. 

2. Năng lực

Năng lực chung:

• Năng lực giao tiếp và hợp tác: khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập hay theo nhóm; Trao đổi tích cực với GV và các bạn khác trong lớp.

• Năng lực tự chủ và tự học: biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến cá nhân với bạn, nhóm và GV. Tích cực tham gia các hoạt động trong lớp.

• Giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết phối hợp với bạn bè khi làm việc nhóm, tư duy logic, sáng tạo khi giải quyết vấn đề.

Năng lực riêng: 

• Tìm hiểu địa lí: Khai thác tư liệu Hình 2, Bảng 2, thông tin trong bài để tìm hiểu về đặc điểm phân bố dân cư; sự khác biệt giữa quần cư thành thị và quần cư nông thôn.

• Nhận thức và tư duy địa lí: Đọc bản đồ dân số Việt Nam để rút ra được đặc điểm phân bố dân cư; trình bày được sự khác biệt giữa quần cư thành thị và quần cư nông thôn. 

• Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Vận dụng kiến thức lịch sử đã học và sưu tầm thông tin để mô tả đặc điểm quần cư tại nơi em sinh sống.

3. Phẩm chất

• Chăm chỉ: đọc, sưu tầm thông tin, hình ảnh, tư liệu để mô tả đặc điểm quần cư tại nơi em sinh sống. 

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC 

1. Đối với giáo viên

• Giáo án, SHS, SGV, SBT Lịch sử và Địa lí 9 – Kết nối tri thức (phần Địa lí). 

• Lược đồ, hình ảnh, tư liệu sưu tầm về bài học Phân bố dân cư và các loại hình quần cư. 

• Máy tính, máy chiếu (nếu có).

2. Đối với học sinh

• SHS, SBT Lịch sử và Địa lí 9 – Kết nối tri thức (phần Địa lí). 

• Đọc trước nội dung bài học và sưu tầm tranh ảnh, tư liệu về bài học Phân bố dân cư và các loại hình quần cư. 

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo tâm thế cho HS, giúp đỡ HS ý thức được nhiệm vụ học tập, hứng thú với bài học mới. 

b. Nội dung: GV trình chiếu cho HS quan sát hình ảnh về quần cư nông thôn và quần cư thành thị, nêu một số đặc điểm về hai quần cư này. 

c. Sản phẩm: HS nêu một số đặc điểm về quần cư nông thôn và quần cư thành thị trong hình ảnh. 

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu cho HS quan sát một số hình ảnh:

- GV yêu cầu HS trả lời:

+ Em có nhận xét gì về các hình ảnh vừa quan sát được? 

+ Em có biết về quần cư nông thôn và quần cư đô thị? Hãy nêu một số đặc điểm về hai quần cư này. 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát hình ảnh, vận dụng một số kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu nhận xét về các hình ảnh quan sát được, đặc điểm của hai quần cư nông thôn và đô thị. 

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: 

+ Quần cư nông thôn (Hình 1, 2): mật độ dân số thấp; cấu trúc thành xã, làng, xóm, bản; hoạt động sản xuất nông nghiệp là chủ yếu;…

+ Quần cư đô thị (Hình 3, 4): mật độ dân số cao; nơi cư trú được cấu trúc thành phường, thị trấn, tổ dân phố; hoạt động công nghiệp, dịch vụ là chủ yếu;…

- GV dẫn dắt HS vào bài học: Phân bố dân cư chịu tác động tổng hợp của nhân tố tự nhiên, kinh tế - xã hội. Vậy, phân bố dân cư ở nước ta có đặc điểm như thế nào? Các loại hình quần cư có những đặc điểm gì khác biệt? Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay – Bài 2: Phân bố dân cư và các loại hình quần cư. 

1. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu phân bố dân cư. 

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS nhận xét được đặc điểm phân bố dân cư nước ta. 

b. Nội dung: GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, khai thác Hình 2, thông tin mục 1 SGK tr.119, 120 và trả lời câu hỏi: Nhận xét đặc điểm phân bố dân cư nước ta. 

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về đặc điểm phân bố cư dân nước ta. 

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS	DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập - GV dẫn dắt: Mật độ dân số nước ta cao (297 người/km2 năm 2021), đứng thứ 48 trên thế giới và thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á (sau Xin-ga-po và Phi-líp-pin). - GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, khai thác Hình 2, thông tin mục 1 SGK tr.119, 120 và trả lời câu hỏi: Nhận xét đặc điểm phân bố cư dân nước ta. - GV cung cấp thêm một số thông tin về đặc điểm phân bố dân cư nước ta: Đồng bằng sông Hồng có mật độ dân số  cao nhất cả nước Bảng: Tỉ lệ dân thành thị và nông thôn ở nước ta, giai đoạn 1990 – 2001 (Đơn vị: %) (Nguồn: Tổng cục Thống kê, năm 1991,  2001, 2011, 2022) - GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS thảo luận cặp đôi và trả lời câu hỏi: Sự phân bố dân cư thay đổi do tác động của những nhân tố nào? - GV chia HS thành 6 nhóm, tổ chức trò chơi Đi tìm nhà thông thái. GV yêu cầu các nhóm vận dụng, liên hệ, sưu tầm thêm thông tin trên sách, báo, internet và cho biết: Vì sao Đồng bằng sông Hồng có mật độ dân số cao nhất cả nước? Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập - HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và trả lời câu hỏi.  - GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết). Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận - GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu nhận xét đặc điểm phân bố cư dân nước ta. - GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng: Sự phân bố dân cư thay đổi do tác động của những nhân tố như vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên, chính sách dân số, trình độ phát triển kinh tế,…. - GV mời đại diện 2 – 3 nhóm trả lời câu hỏi trò chơi (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1). - GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).  Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập - GV nhận xét, đánh giá và kết luận:  Đặc điểm phân bố dân cư ở nước ta: + Phân bố dân cư khác nhau giữa các khu vực: phân bố dân cư nước ta khác nhau giữa các khu vực đồng bằng và trung du, miền núi; giữa thành thị và nông thôn. + Phân bố dân cư nước ta có sự thay đổi: sự phân bố dân cư nước ta thay đổi theo hướng càng ngày càng hợp lí hơn.  - GV chuyển sang nội dung mới.	1. Phân bố dân cư - Phân bố dân cư khác nhau giữa các khu vực: + Giữa đồng bằng và miền núi:  Khu vực đồng bằng, ven biển có dân cư đông đúc; khu vực miền núi có dân cư thưa thớt hơn.  Đồng bằng sông Hồng có mật độ dân số cao nhất cả nước (1 091 ng/km2); Tây Nguyên có mật độ dân số thấp nhất cả nước  (111 ng/km2). + Giữa thành thị và nông thôn: Dân cư chủ yếu sinh sống ở nông thôn. Tỉ lệ dân sống ở nông thôn: 62,9%. Tỉ lên dân sống ở thành thị: 37,1% Hồ Chí Minh và Hà Nội là 2 thành phố có mật độ dân số cao nhất cả nước. -  Phân bố dân cư nước ta có sự thay đổi:  + Tỉ lệ dân thành thị tăng từ 19,5% (1990) lên 37,1% (2021).  + Một số đô thị có quy mô dân số đông, cơ sở hạ tầng hiện đại: Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng, Hải Phòng,… + Các vùng có kinh tế phát triển năng động thu hút đông dân cư: Đông Nam Bộ, Đồng bằng sông Hồng.
Trả lời câu hỏi trò chơi Đi tìm nhà thông thái: Đồng bằng sông Hồng có mật độ dân số cao nhất cả nước, vì: - Nguyên nhân về tự nhiên: + Là đồng bằng châu thổ rộng lớn thứ 2 sau Đồng bằng sông Cửu Long (1,5 triệu ha).  + Có hệ thống sông Hồng và sông Thái Bình là hệ thống sông lớn đứng hàng thứ 2 của Việt Nam (sau hệ thống sông Mê Kông). + Có khí hậu nhiệt đới gió mùa. - Nguyên nhân về lịch sử khai thác lãnh thổ: là một trong những vùng được khai phá và định cư lâu đời nhất ở nước ta. Nhờ sự thuận lợi về địa hình và khí hậu, con người đã sinh sống ở đây từ hàng vạn năm về trước. - Nguyên nhân về kinh tế - xã hội: + Nền nông nghiệp trồng lúa nước ở đồng bằng sông Hồng đã có từ xa xưa. Ngày nay, trình độ thâm canh trong việc trồng lúa nước ở đây đạt mức cao nhất trong cả nước. Vì vậy, nghề này đòi hỏi nhiều lao động. Trừ các thành phố lớn, những nơi càng thâm canh và có một số nghề thủ công truyền thống thì mật độ dân cư càng đông đúc. + Hình thành mạng lưới trung tâm công nghiệp quan trọng, dày đặc. Hà Nội là thành phố triệu dân lớn nhất khu vực phía Bắc. Các thành phố và thị xã khác có số dân đông như Hải Phòng, Nam Định, Thái Bình, Hải Dương. Việc phát triển công nghiệp và đô thị góp phần làm tăng mức độ tập trung dân số ở Đồng bằng sông Hồng.

Hoạt động 2. Tìm hiểu các loại hình quần cư.

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS trình bày được sự khác biệt giữa quần cư thành thị và quần cư nông thôn. 

b. Nội dung: GV yêu cầu HS thảo luận theo 4 nhóm, khai thác Bảng 2, thông tin mục 2 SGK tr.121 và hoàn thành Phiếu học tập số 1: Trình bày sự khác biệt giữa quần cư nông thôn và quần cư thành thị ở nước ta. 

c. Sản phẩm: Phiếu học tập số 1 của HS về sự khác biệt giữa quần cư nông thôn và quần cư thành thị ở nước ta. 

d. Tổ chức thực hiện:

----------------------

--------Còn tiếp--------