Giáo án Công nghệ 9 Trồng cây ăn quả Kết nối bài 6: Kĩ thuật trồng và chăm sóc cây sầu riêng

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1. Tìm hiểu về đặc điểm thực vật học

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành 4 nhóm, dạy học theo kĩ thuật khăn trải bàn.

- GV trình chiếu các hình ảnh về cây sầu riêng cho HS quan sát. (Đính kèm bên dưới Nhiệm vụ 1).

- GV yêu cầu các nhóm thảo luận thực hiện các nhiệm vụ sau:

+ Nhóm 1, 2: Trình bày các đặc điểm thực vật học của cây sầu riêng vào bảng nhóm.

+ Nhóm 3, 4: Trình bày các yêu cầu ngoại cảnh của cây sầu riêng vào bảng nhóm.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin SGK và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời một số HS trình bày về đặc điểm thực vật học của cây sầu riêng.

- GV mời một số HS khác nhận xét, bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, học tập 

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới. 

I. Thực vật học và yêu cầu ngoại cảnh

1. Đặc điểm thực vật học

a) Bộ rễ

- Rễ sầu riêng là hệ rễ cọc, bộ rễ có thể ăn sâu và lan rộng từ 6 m đến 8 m tuỳ vào cây giống được nhân bằng phương pháp nào (chiết cành, ghép cảnh, trồng bằng hạt,...). 

- Ngoài ra, mực nước ngầm, tính chất đất, kĩ thuật chăm sóc cũng ảnh hưởng đến bộ rễ của cây sầu riêng.

b) Thân, cành

- Sầu riêng là loại cây thân gỗ lớn, cây trưởng thành có thể cao từ 20 m đến 30 m. 

- Cành mọc ngang, phân cành thấp; tán cây phát triển mạnh, rộng nhất ở phần gốc cây và thu hẹp dần lên phần ngọn cây tạo thành dạng hình tháp (Hình 6.2a).

c) Lá

- Lá sầu riêng là lá đơn, mọc so le, phiến lá dày hình trứng thuôn dài. 

- Lá có màu đồng khi còn non và chuyển sang màu xanh khi lá trưởng thành.

d) Hoa

- Hoa sầu riêng là hoa lưỡng tính, cánh hoa có màu trắng, hoa mọc thành chùm trên những cành lớn và trên thân chính (Hình 6.2b).

- Hoa nở vào ban đêm, thụ phấn nhờ côn trùng, số lượng hoa trên một chùm thường có sự thay đổi khá lớn tuỳ thuộc vào điều kiện canh tác, đất trồng và khí hậu.

e) Quả

- Quả sầu riêng có hình bầu dục hoặc tròn, và cúng, có nhiều gai (Hình 6.2c).

- Thịt quả (cơm) thường có màu vàng (Hình 6.2d) và có mùi đặc trưng.

2. Yêu cầu ngoại cảnh

a) Nhiệt độ

- Cây sầu riêng sinh trưởng, phát triển tốt ở khoảng nhiệt độ từ 24 °C đến 30 °C. 

- Nhiệt độ thấp dưới 22 °C hoặc vượt quá 40 °C làm hạn chế sinh trưởng của cây, vì vậy miền Bắc nước ta không trồng được sầu riêng vì có mùa đông quá lạnh và mùa hè quá nóng.

b) Lượng mưa và độ ẩm

Nhu cầu nước của cây sầu riêng khá lớn nên ở những nơi có lượng mưa từ 1600 mm đến 4 000 mm/năm, độ ẩm không khí từ 75% đến 80% sẽ thích hợp cho cây sầu riêng sinh trưởng, phát triển và cho năng suất, chất lượng tốt.

c) Ánh sáng

- Khi cây sầu riêng còn nhỏ, nhu cầu ánh sáng không cao. Dưới ánh sáng trực xạ, kéo dài trong ngày, lá có thể bị cháy. Vì vậy, thời kì này cần che bớt nắng cho cây.

- Khi cây đã trưởng thành thì cần tiếp xúc với nhiều ánh sáng để tiến hành quang hợp trao đổi chất, đặc biệt là giúp cho quá trình ra hoa, kết quả được thuận lợi nhằm gia tăng sản lượng.

d) Đất trồng

- Cây sầu riêng có khả năng thích nghi với nhiều loại đất như thịt pha cát, đất thịt, đất phù sa, đất đỏ bazan,... nhưng thích hợp nhất là đất thịt, thoát nước tốt, độ pH từ 5,0 đến 6,4. 

- Trồng cây ở nơi đất ngập úng, thoát nước kém sẽ gây thối rễ, cây sinh trưởng, phát triển kém.

CÂY SẦU RIÊNG

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1. Tìm hiểu về kĩ thuật trồng

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu các nhóm HS đọc thông tin II.1 SGK tr.47 và trả lời câu hỏi: Nêu kĩ thuật trồng cây sầu riêng.

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS tiếp tục thảo luận nhóm và thực hiện nhiệm vụ: Em hãy kể tên một số giống sầu riêng được trồng phổ biến ở Việt Nam mà em biết.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát hình ảnh, đọc thông tin SGK và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời một số HS trình bày về kĩ thuật trồng cây nhãn.

- GV mời một số HS trả lời câu hỏi mở rộng: 

Một số giống sầu riêng được trồng phổ biến ở Việt Nam: giống Dona (Monthong), giống Ri 6, giống cơm vàng sữa hạt lép (Chín Hoá),…

- GV mời một số HS khác nhận xét, bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, học tập 

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới. 

II. Quy trình kĩ thuật trồng và chăm sóc

1. Kĩ thuật trồng

a) Thời vụ

Cây sầu riêng thường được trồng vào đầu mùa mưa ở miền Nam (cuối tháng 4 đầu tháng 5) để giảm chi phí tưới tiêu cho vườn cây.

b) Khoảng cách

Khoảng cách trồng thích hợp là cây cách cây và hàng cách hàng từ 6 m đến 8 m tương đương với mật độ từ 125 cây đến 277 cây/ha.

c) Chuẩn bị hố trồng

- Đối với những vùng đất cao như ở Tây Nguyên, đào hố tròn với đường kính 80 cm hoặc hỗ vuông với kích thước mỗi chiều từ 70 cm đến 80 cm, sâu khoảng 50 –60 cm (Hình 6.3a).

- Đối với những vùng trũng thấp như các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long:

+ Cần đào mương, lên liếp hoặc đắp ụ cao để tránh ngập úng. 

+ Kích thước mặt ụ từ 70 cm đến 100 cm; đáy ụ từ 100 cm đến 150 cm (Hình 6.3b).

+ Hằng năm, mở rộng ụ theo tốc độ sinh trưởng của cây.

- Lượng phân bón lót cho một hố hoặc một ụ:

+ Từ 20 kg đến 30 kg phân hữu cơ, 0,7 kg đến 1,0 kg supe lân; 0,5 kg vôi bột. 

+ Toàn bộ lượng phân này được trộn đều với lớp đất đào từ hồ lên, sau đó lấp lại xuống hồ trồng hoặc trộn với đất trong khi làm ụ trồng.

d) Trồng cây

- Tạo một hố nhỏ giữa hố hoặc ụ đất đã chuẩn bị, xé bỏ túi bầu, đặt cây con xuống và lấp đất cao hơn mặt bầu từ 2 cm đến 3 cm. 

- Cắm cọc giữ cây khỏi đồ và che bóng cho cây con. 

- Chú ý không che quá 50% ánh sáng.

Nhiệm vụ 2. Tìm hiểu về kĩ thuật chăm sóc

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS thành 4 nhóm (4 – 6 HS/nhóm), mỗi nhóm thực hiện nhiệm vụ sau:

+ Nhóm 1 + 2: Đọc nội dung SGK và tìm hiểu về kĩ thuật làm cỏ, vun xới và bón phân thúc của cây sầu riêng.

+ Nhóm 3 + 4: Đọc nội dung SGK và tìm hiểu về kĩ thuật tưới nước và một số sâu, bệnh hại và biện pháp phòng, trừ của cây sầu riêng. 

- GV tiếp tục yêu cầu HS làm việc nhóm và trả lời câu hỏi: Bằng hiểu biết của mình, em hãy cho biết mùa thu hoạch sầu riêng trong các vùng khác nhau của nước ta có giống nhau không? Nếu không em cần chỉ ra thời điểm thu hoạch của một số vùng cụ thể. 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát Bảng, hình ảnh, đọc thông tin SGK và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời một số HS trình bày về kĩ thuật trồng cây sầu riêng.

- GV mời 2 - 3 HS trả lời câu hỏi mở rộng:

+ Mùa thu hoạch sầu riêng trong các vùng khác nhau của nước ta không giống nhau do khu vực và điều kiện khí hậu khác nhau.

+ Ví dụ: 

• Ở các tỉnh miền Đông và miền Tây Nam Bộ, thu hoạch chính vụ từ tháng 3 đến tháng 7; trái vụ từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau.

• Ở các tỉnh khu vực Tây Nguyên thu hoạch từ tháng 7 đến tháng 11.

- GV mời một số HS khác nhận xét, bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, học tập 

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

2. Kĩ thuật chăm sóc

a) Làm cỏ, vun xới

Làm cỏ, vun xới quanh gốc cây từ 2 đến 3 lần/năm, có thể trồng xen cây họ Đậu để hạn chế cỏ dại và cải tạo đất.

b) Bón phân thúc

* Lượng bón

Lượng phân bón hằng năm cho cây tiến hành theo Bảng 6.1. (Đính kèm bên dưới Nhiệm vụ 2)

* Thời điểm và mục đích bón phân

- Thời kì kiến thiết cơ bản: Lượng phân bón được chia làm 4 đến 9 lần, bón vào các thời điểm trước và sau khi cây ra lộc để thúc đẩy các đợt lộc.

- Thời kì kinh doanh: Lượng phân bón được chia làm 4 lần (Bảng 6.2). (Đính kèm bên dưới Nhiệm vụ 2)

* Cách bón

- Thời kì kiến thiết cơ bản: Phân bón có thể pha vào nước để tưới gốc hoặc xới nhẹ xung quanh gốc rồi rắc phân, sau đó tưới nước giữ ẩm.

- Thời kì kinh doanh: 

+ Đối với lần bón sau thu hoạch (lần 1), kết hợp bón một phần phân vô cơ và toàn bộ lượng phân hữu cơ bằng cách đào rãnh xung quanh cây theo hình chiếu của tán với bề mặt rãnh rộng từ 20 cm đến 30 cm, sâu khoảng 15 – 20 cm, rải phân hữu cơ xuống trước, sau đó đến phân vô cơ, lấp đất và tưới nước giữ ẩm. 

+ Các lần bón sau có thể hoà tan phân vào nước để tưới cho cây hoặc rải phân trên mặt đất dưới hình chiếu tán cây, tưới nước để phân tan và ngấm vào đất. 

+ Tưới giữ ẩm thường xuyên.

c) Tưới nước

- Thời kì kiến thiết cơ bản: Cần cung cấp nước đầy đủ quanh năm để cho cây sinh trưởng, tạo bộ khung tán khoẻ mạnh, tạo cơ sở cho việc hình thành năng suất trong giai đoạn sau.

- Thời kì kinh doanh: 

+ Sầu riêng cần nhiều nước vào giai đoạn sau thu hoạch, giai đoạn cây ra lộc, khi cây bắt đầu ra hoa và khi quả đang lớn. Giai đoạn cây chuẩn bị ra hoa, cần hạn chế nước tưới để tạo điều kiện cho cây phân hoá mầm hoa. 

+ Ưu tiên sử dụng các kĩ thuật tưới nước tiết kiệm (tưới nhỏ giọt, tưới phun mưa,...) để bảo vệ nguồn nước, thích ứng với biến đổi khí hậu.

d. Một số sâu, bệnh hại và biện pháp phòng, trừ

.........................