Giáo án Toán 9 Cánh diều Chương 6 bài 1: Mô tả và biểu diễn dữ liệu trên các bảng, biểu đồ

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV cho HS quan sát và đọc yêu cầu của phần HĐ1

+ a) HS quan sát và đưa ra câu trả lời về số dòng và số cột của bảng.

+ HS thảo luận nhóm đôi đưa ra ý kiến về ý b và c.

- Từ kết quả của HĐ1, GV cho HS khái quát về cách biểu diễn dữ liệu trên bảng thống kê.

- HS đọc – hiểu Ví dụ 1 và thực hiện lại vào vở cá nhân.

- GV cho HS thực hiện cá nhân Luyện tập 1.

+ Sau đó, GV chỉ định 1 HS lên bảng thực hiện giải bài toán.

+ HS dưới lớp nhận xét, bổ sung

+ GV chốt đáp án.

- GV hướng dẫn HS thực hiện Ví dụ 2

+ GV hướng dẫn HS chuyển đổi dữ liệu từ bảng thống kê sang biểu đồ tranh.

+ Quy định khối lượng tương ứng với một biểu tượng biểu diễn.

GV chỉ định 1 HS lên bảng thực hiện.

- Từ kết quả của Ví dụ 2, GV khái quát các bước biểu diễn dữ liệu Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: 

- HĐ cá nhân: HS suy nghĩ, hoàn thành vở.

- HĐ cặp đôi, nhóm: các thành viên trao đổi, đóng góp ý kiến và thống nhất đáp án.

Cả lớp chú ý thực hiện các yêu cầu của GV, chú ý bài làm các bạn và nhận xét.

- GV: quan sát và trợ giúp HS. 

Bước 3: Báo cáo, thảo luận: 

- HS trả lời trình bày miệng/ trình bày bảng, cả lớp nhận xét, GV đánh giá, dẫn dắt, chốt lại kiến thức.

Bước 4: Kết luận, nhận định: GV tổng quát lưu ý lại kiến thức trọng tâm 

I.  Biểu diễn dữ liệu trên bảng thống kê, biểu đồ tranh

HĐ1

a) Bảng 1 có 5 dòng và 4 cột.

b) Cột đầu tiên của Bảng 1 cho biết 4 đối tượng là các lớp 9A, 9B, 9C, 9D.

Dòng đầu tiên của Bảng 1 cho biết các tiêu chí là các câu lạc bộ Thể thao, Nghệ thuật, Tin học.

c) Các cột còn lại của Bảng 1 lần lượt cho biết số học sinh tham gia câu lạc bộ Thể thao, Nghệ thuật, Tin học tương ứng với các lớp 9A, 9B, 9C, 9D.

Ghi nhớ

Để biểu diễn dữ liệu trên bảng thống kê, ta có thể làm như sau:

Bước 1. Các đối tượng thống kê lần lượt được biểu diễn ở cột đầu tiên, trong khi các tiêu chí thống kê lần lượt được biểu diễn ở dòng đầu tiên hoặc ngược lại.

Bước 2. Các số liệu thống kê theo tiêu chí của mỗi đối tượng thống kê lần lượt được biểu diễn ở dòng (hoặc cột) tương ứng.

Ví dụ 1: SGK – tr.4

Hướng dẫn giải: SGK – tr.4

Luyện tập 1

Bảng thống kê biểu diễn các số liệu đã cho như sau:

Ví dụ 2: SGK – tr.6

Hướng dẫn giải: SGK – tr.6+7.

Kết luận

Để biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ tranh, ta có thể làm như sau:

Bước 1. Các đối tượng thống kê được biểu diễn ở cột đầu tiên.

Bước 2. Chọn biểu tượng để biểu diễn số liệu thống kê. Các biểu tượng đó được trình bày ở dòng cuối cùng.

Bước 3. Số liệu thống kê theo tiêu chí của mỗi đối tượng thống kê được biểu diễn bằng các biểu tượng ở dòng tương ứng.

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV cho HS quan sát và đọc yêu cầu của phần HĐ2

+ HS thảo luận nhóm đôi đưa ra câu trả lời.

- Từ kết quả của HĐ2, GV cho HS khái quát về cách biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ cột.

- HS đọc – hiểu Ví dụ 3 và thực hiện lại vào vở cá nhân.

- GV cho HS thực hiện cá nhân Luyện tập 2.

+ Sau đó, GV chỉ định 1 HS lên bảng thực hiện giải bài toán.

+ HS dưới lớp nhận xét, bổ sung

+ GV chốt đáp án.

- GV cho HS quan sát và đọc yêu cầu của phần HĐ3

+ HS thảo luận nhóm đôi đưa ra câu trả lời.

GV yêu cầu HS khái quát các bước biểu diễn biểu đồ cột kép.

Từ đó nêu ra các nhận xét.

- GV cho HS thảo luận nhóm đôi thực hiện Luyện tập 3.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: 

- HĐ cá nhân: HS suy nghĩ, hoàn thành vở.

- HĐ cặp đôi, nhóm: các thành viên trao đổi, đóng góp ý kiến và thống nhất đáp án.

Cả lớp chú ý thực hiện các yêu cầu của GV, chú ý bài làm các bạn và nhận xét.

- GV: quan sát và trợ giúp HS. 

Bước 3: Báo cáo, thảo luận: 

- HS trả lời trình bày miệng/ trình bày bảng, cả lớp nhận xét, GV đánh giá, dẫn dắt, chốt lại kiến thức.

Bước 4: Kết luận, nhận định: GV tổng quát lưu ý lại kiến thức trọng tâm 

II.  Biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ cột, biểu đồ cột kép

HĐ2

a) Các đối tượng thống kê là sáu tháng cuối năm dương lịch: tháng 7, tháng 8, tháng 9, tháng 10, tháng 11, tháng 12.

Các đối tượng trên lần lượt được biểu diễn ở trục nằm ngang.

b) Tiêu chí thống kê là lượng mưa (mm) của mỗi tháng.

Tiêu chí thống kê được biểu diễn ở trục thẳng đứng.

c) Số liệu thống kê theo tiêu chí của mỗi đối tượng thống kê lần lượt được biểu diễn bởi chiều cao của những hình chữ nhật cách đều nhau, có cùng chiều rộng.

d) Bảng thống kê biểu diễn các dữ liệu thống kê nêu trong biểu đồ cột như sau:

Ghi nhớ

Để biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ cột, ta có thể làm như sau:

Bước 1. Vẽ hai trục vuông góc với nhau

- Trên trục nằm ngang: biểu diễn các đối tượng thống kê.

- Trên trục thẳng đứng: xác định độ dài đơn vị để biểu diễn số liệu thống kê và cần chọn độ dài hơn vị thích hợp với số liệu.

Bước 2. Tại vị trí các đối tượng thống kê trên trục nằm ngang, vẽ những cột hình chữ nhật: các đều nhau; có cùng chiều rộng; có chiều cao thể hiện số liệu thống kê theo tiêu chí của mỗi đối tượng thống kê.

Bước 3. Hoàn thiện biểu đồ: ghi tên các trục và ghi số liệu tương ứng trên mỗi cột (nếu cần).

Ví dụ 3: SGK – tr.6

Hướng dẫn giải: SGK – tr.6

Luyện tập 2

Bảng thống kê biểu diễn các số liệu là:

Biểu đồ cột biểu diễn các số liệu đó như sau:

HĐ3

a) Các đối tượng thống kê là các năm 2016, 2017, 2018, 2019.

Các đối tượng thống kê trên lần lượt được biểu diễn ở trục nằm ngang.

b) Tiêu chí thống kê là tổng sản phẩm trong nước (GDP) theo giá hiện hành của mỗi năm.

Tiêu chí thống kê được biểu diễn ở trục thẳng đứng.

c) Trong biểu diễn thống kê của Việt Nam, các cột đều được tô màu xanh và được quy định bằng hình chữ nhật màu xanh ở phía trên của biểu đồ.

Trong biểu diễn thống kê của Singapore, các cột đều được tô màu cam và được quy định bằng hình chữ nhật màu cam ở phía trên của biểu đồ.

d) Bảng thống kê biểu diễn các dữ liệu thống kê nêu trong biểu đồ cột kép như sau:

Nhận xét

• Khi số lượng đối tượng thống kê ít, ta có thể dùng bảng thống kê hoặc biểu đồ cột để biểu diễn dữ liệu. Biểu đồ cột là cách biểu diễn trực quan các số liệu thống kê, vì thế biểu đồ cột thuận lợi hơn bảng thống kê trong việc nhận biết đặc điểm của các số liệu thống kê.

• Nếu mỗi đối tượng thống kê đều có hai số liệu thống kê theo hai tiêu chí khác nhau thì ta nên dùng biểu đồ cột kép để biểu diễn dữ liệu. Ngoài ra, khi muốn so sánh hai tập dữ liệu với nhau, ta cũng dùng biểu đồ cột kép.

Luyện tập 3

Bảng thống kê biểu diễn dữ liệu như sau:

Biểu đồ cột kép biểu diễn các số liệu trên như sau:

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV cho HS quan sát và đọc yêu cầu của phần HĐ4

+ HS thảo luận nhóm đôi đưa ra câu trả lời.

- Từ kết quả của HĐ4, GV cho HS khái quát về cách biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ đoạn thẳng.

+ GV chú ý cho HS: Mỗi điểm mốc được xác định bởi hai “tọa độ”, trong đó “hoành độ” là điểm đánh dấu đối tượng thống kê, “tung độ” là số liệu thống kê theo tiêu chí của đối tượng đó.

- HS đọc – hiểu Ví dụ 5.

- GV cho HS thực hiện cá nhân Luyện tập 4.

+ Sau đó, GV chỉ định 1 HS lên bảng thực hiện giải bài toán.

+ HS dưới lớp nhận xét, bổ sung

+ GV chốt đáp án.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: 

- HĐ cá nhân: HS suy nghĩ, hoàn thành vở.

- HĐ cặp đôi, nhóm: các thành viên trao đổi, đóng góp ý kiến và thống nhất đáp án.

Cả lớp chú ý thực hiện các yêu cầu của GV, chú ý bài làm các bạn và nhận xét.

- GV: quan sát và trợ giúp HS. 

Bước 3: Báo cáo, thảo luận: 

- HS trả lời trình bày miệng/ trình bày bảng, cả lớp nhận xét, GV đánh giá, dẫn dắt, chốt lại kiến thức.

Bước 4: Kết luận, nhận định: GV tổng quát lưu ý lại kiến thức trọng tâm 

III. Biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ đoạn thẳng

HĐ4

a) Các đối tượng thống kê là sáu tháng cuối năm 2019: tháng 7, tháng 8, tháng 9, tháng 10, tháng 11, tháng 12.

Các đối tượng này được biểu diễn ở trục nằm ngang.

b) Tiêu chí thống kê là lượng mưa (mm) của mỗi tháng. Tiêu chí đó được biểu diễn ở trục thẳng đứng.

c) Số liệu thống kê theo tiêu chí của mỗi đối tượng thống kê được biểu diễn bởi mỗi điểm đầu mút của các đoạn thẳng trong đường gấp khúc.

d) Biểu đồ cột biểu diễn các dữ liệu thống kê nêu trong biểu đồ đoạn thẳng như sau:

Kết luận

Để biểu diễn dữ liệu trên biểu đồ đoạn thẳng, ta có thể làm như sau:

Bước 1. Vẽ hai trục vuông góc với nhau tại điểm .

- Trên trục nằm ngang: mỗi đối tượng thống kê được đánh dấu bằng một điểm và các điểm này thường được vẽ cách đều nhau.

- Trên trục thẳng đứng: xác định độ dài đơn vị để biểu diễn số liệu thống kê và cần chọn độ dài đơn vị thích hợp với số liệu, đánh dấu điểm theo tiêu chí của đối tượng thống kê tương ứng.

Bước 2. Với mỗi đối tượng thống kê, ta tiếp tục:

- Xác định điểm A đánh dấu số liệu thống kê trên trục thẳng đứng của đối tượng thống kê đó.

- Kẻ bằng nét đứt một đoạn thẳng có độ dài bằng OA, vuông góc với trục nằm ngang và đi qua điểm đánh dấu đối tượng thống kê đó trên trục nằm ngang. Đầu mút trên của đoạn thẳng đó là điểm mốc của đối tượng thống kê.

Bước 3. Vẽ đường gấp khúc gồm các đoạn thẳng nối liền liên tiếp các điểm mốc.

Bước 4. Hoàn thiên biểu đồ: ghi tên các trục và ghi số liệu tương ứng trên mỗi điểm mốc (nếu cần).

Ví dụ 5: SGK – tr.9

Hướng dẫn giải: SGK – tr.10

Luyện tập 4

Bảng thống kê biểu diễn các số liệu là:

Biểu đồ đoạn thẳng biểu diễn các số liệu trên như sau: