Giải thích được nguyên lí hoạt động của thấu kính bằng việc sử dụng sự khúc xạ của một số các lăng kính nhỏ.
Nêu được các khái niệm: quang tâm, trục chính, tiêu điểm chính và tiêu cự của thấu kính.
Tiến hành thí nghiệm rút ra được đường đi một số tia sáng qua thấu kính (tia qua quang tâm, tia song song quang trục chính).

2. Năng lực

Năng lực chung:

Năng lực tự chủ và tự học: Chủ động, tích cực thực hiện nhiệm vụ học tập, phát triển khả năng tự duy độc lập của HS.
Năng lực giao tiếp và hợp tác: Thực hành theo nhóm, tích cực tham gia thảo luận nhóm, làm việc tập thể, trao đổi và chia sẻ ý tưởng các nội dung học tập.
Năng lực giải quyết vấn đề: Đề xuất vấn đề, nêu giả thuyết, lập kế hoạch, sáng tạo nhiều cách để giải quyết các tình huống liên quan đến sự khúc xạ ánh sáng qua thấu kính.

Năng lực đặc thù:

Nhận thức khoa học tự nhiên:

+ Nhận biết được đặc điểm của các loại thấu kính.

+ Giải thích được nguyên lí hoạt động của thấu kính.

+ Nêu được khái niệm: trục chính, quang tâm, tiêu điểm chính và tiêu cự của thấu kính.

+ Nêu được sự khúc xạ của một số tia sáng qua thấu kính.

Tìm hiểu tự nhiên:

+ Đề xuất, kiểm tra, dự đoán, biết cách thực hiện thí nghiệm, thu thập các kết quả thí nghiệm để rút ra nội dung về sự khúc xạ của một số tia sáng qua thấu kính.

Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học:

+ Vận dụng được kiến thức và kĩ năng về khoa học tự nhiên để giải thích những hiện tượng thường gặp trong cuộc sống có liên quan tới thấu kính.

3. Phẩm chất

Trung thực trong việc báo cáo kết quả thí nghiệm trong bài học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU:

1. Đối với giáo viên:

SGK, SBT, SGV Khoa học tự nhiên 9, Kế hoạch bài dạy.
Hình vẽ và đồ thị trong SGK: Hình ảnh thấu kính rìa mỏng và thấu kính rìa dày, hình ảnh đường truyền của ba chùm sáng hẹp song song qua thấu kính hội tụ và thấu kính phân kì, hình ảnh sơ đồ đường
Máy chiếu, máy tính (nếu có).
Phiếu học tập.

2. Đối với học sinh:

HS mỗi nhóm: Dụng cụ thí nghiệm: đèn laser, thấu kính hội tụ, thấu kính phân kì, bút, thước, bảng thép.
HS cả lớp:

+ SGK, SBT Khoa học tự nhiên 9.

+ Hình vẽ liên quan đến nội dung bài học và các dụng cụ học tập theo yêu cầu của GV.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: HS nhận biết được tác dụng của thấu kính trong đời sống.

b. Nội dung: GV tổ chức cho HS thảo luận theo nhóm về nội dung phần khởi động, từ đó định hướng HS vào nội dung của bài học.

c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS và nhu cầu tìm hiểu về sự khúc xạ ánh sáng qua thấu kính.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chiếu video cho HS quan sát.

https://www.youtube.com/watch?v=MpGsfJspijc

- GV yêu cầu HS trả lời nội dung Khởi động (SGK – tr28): Ánh sáng mặt trời khi chiếu tới Trái Đất không có khả năng làm cháy lá khô. Nhưng nếu ta dùng kính lúp tập trung ánh sáng tại một điểm thì có thể làm cháy lá khô. Trong trường hợp này, ánh sáng truyền qua kính lúp như thế nào?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận, dự đoán, đưa ra các câu hỏi và câu trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trả lời câu hỏi.

Gợi ý trả lời:

Ánh sáng mặt trời khi truyền qua kính lúp sẽ được hội tụ tại một điểm và có thể gây cháy lá khô.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV không chốt đáp án mà dựa trên câu trả lời của HS để dẫn dắt vào bài mới: Trong thực tế cuộc sống, người ta chế tạo ra những khối chất trong suốt (kính lúp là một trong số đó) để làm thay đổi đường truyền của ánh sáng đi qua đó. Vậy thấu kính có đặc điểm gì? Ánh sáng truyền qua thấu kính như thế nào? Để tìm được câu trả lời chính xác, chúng ta cùng tìm hiểu nội dung bài học - Bài 5: Sự khúc xạ ánh sáng qua thấu kính.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu về thấu kính

a. Mục tiêu:

- HS nêu được khái niệm thấu kính và phân loại thấu kính.

- HS giải thích được nguyên lí hoạt động của thấu kính bằng việc sử dụng sự khúc xạ của một số lăng kính nhỏ.

- HS nêu được các khái niệm: quang tâm, trục chính, tiêu điểm chính, tiêu cự của thấu kính.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS đọc nội dung SGK và nêu được các nội dung liên quan đến các loại thấu kính, nguyên lí hoạt động của thấu kính và trục chính, quang tâm của thấu kính.

c. Sản phẩm: Kết quả HS thực hiện các yêu cầu, gợi ý, dẫn dắt của GV để HS nêu được nội dung thấu kính.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1. Tìm hiểu về hình dạng của thấu kính và sự khúc xạ của chùm sáng song song qua thấu kính

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chiếu hình ảnh một số thấu kính (hình 5.2) và hình ảnh mặt cắt của một số thấu kính (hình 5.3) cho HS quan sát.

- GV đặt câu hỏi: Mô tả đặc điểm về hình dạng của các thấu kính ở hình 5.2 và hình 5.3.

- GV yêu cầu HS thực hiện yêu cầu sau:

+ Vẽ vào vở tiết diện của thấu kính.

+ So sánh sự giống và khác nhau giữa lăng kính và thấu kính.

- Sau khi HS trả lời, GV kết luận về khái niệm thấu kính.

- GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm đôi và trả lời nội dung Câu hỏi (SGK – tr28)

Kể một số thấu kính được sử dụng trong đời sống mà em biết.

- GV chiếu hình ảnh và giới thiệu một số thấu kính dùng để khảo sát đường truyền của ánh sáng cho HS.

- GV chia lớp thành 4 – 6 nhóm.

- GV phát dụng cụ thí nghiệm và yêu cầu các nhóm thực hiện thí nghiệm tìm hiểu đường truyền của chùm tia sáng qua thấu kính theo nội dung Thực hành (SGK – tr29).

- GV yêu cầu HS vẽ vào vở mô tả kết quả thí nghiệm và rút ra nhận xét về sự khúc xạ ánh sáng qua thấu kính.

- GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời nội dung Câu hỏi 2 (SGK – tr29)

Ngoài cách phân loại thấu kính thành thấu kính rìa mỏng và thấu kính rìa dày, dựa vào thí nghiệm, em có thể phân loại thấu kính theo cách nào?

- Sau khi HS trả lời, GV kết luận về phân loại thấu kính.

- Để củng cố kiến thức vừa học, GV yêu cầu HS trả lời nội dung Luyện tập 1 (SGK – tr29)

Theo em, kính lúp ở hình 5.1 là loại thấu kính nào?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin SGK, tiến hành thí nghiệm và thảo luận trả lời các câu hỏi mà GV đưa ra.

- GV theo dõi và động viên, khích lệ HS đưa ra câu trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS trả lời, đưa ra ý kiến của bản thân về các nội dung:

*Trả lời Câu hỏi 1 (SGK – tr28)

- Một số loại thấu kính: kính lúp, kính cận, kính viễn,…

*Trả lời Câu hỏi 2 (SGK – tr29)

- Có thể phân loại thấu kính theo tác dụng của thấu kính với chùm sáng song song, đó là thấu kính hội tụ và thấu kính phân kì.

*Trả lời Luyện tập 1 (SGK – tr29)

- Kính lúp ở hình 5.1 là thấu kính hội tụ.

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, tổng kết về nội dung Các loại thấu kính và chuyển sang nội dung Nguyên lí hoạt động của thấu kính.

I. THẤU KÍNH

1. Các loại thấu kính

- Thấu kính là một khối trong suốt, giới hạn bởi hai mặt cong hoặc một mặt phẳng và một mặt cong.

- Xét theo hình dạng, ta có thể chia thấu kính thành hai loại:

+ thấu kính rìa mỏng (phần rìa của thấu kính mỏng hơn phần ở giữa).

+ thấu kính rìa dày (phần rìa của thấu kính dày hơn phần ở giữa).

- Khi chiếu chùm tia sáng song song tới các thấu kính khác nhau đặt trong không khí, ta thấy:

+ Thấu kính có rìa mỏng cho các tia ló tập trung (hội tụ) tại

một điểm. Thấu kính này được gọi là thấu kính

hội tụ.

+ Thấu kính rìa dày cho các tia ló tách ra xa nhau. Thấu kính này được gọi là thấu kính phân kì.

Nhiệm vụ 2. Xác định nguyên lí hoạt động của thấu kính

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chiếu hình ảnh thấu kính được ghép từ các lăng kính nhỏ (hình 5.6) cho HS quan sát.

- GV đặt vấn đề: Từ hình dạng thấu kính, ta có thể coi thấu kính được ghép từ nhiều lăng kính nhỏ khác nhau.

- GV yêu cầu HS nghiên cứu SGK và giải thích bằng hình vẽ.

- GV đặt thêm câu hỏi: Tại sao lại phải chia thành các lăng kính nhỏ? Các lăng kính được chia nhỏ có điểm gì giống và khác nhau?

- Sau khi HS trả lời, GV rút ra kết luận nguyên lí hoạt động của thấu kính.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin SGK và thảo luận trả lời các câu hỏi mà GV đưa ra.

- GV theo dõi và động viên, khích lệ HS đưa ra câu trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS trả lời, đưa ra ý kiến của bản thân.

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, tổng kết về nội dung dung Nguyên lí hoạt động của thấu kính và chuyển sang nội dung Trục chính và quang tâm của thấu kính.

2. Nguyên lí hoạt động của thấu kính

- Với thấu kính rìa mỏng, các lăng kính có đáy hướng về phía trục đối xứng nên chùm tia ló hội tụ. Với thấu kính rìa dày, các lăng kính có đáy hướng ra xa trục đối xứng nên chùm tia ló phân kì.

Nhiệm vụ 3. Tìm hiểu về quang tâm và trục chính của thấu kính

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS nghiên cứu SGK và trả lời câu hỏi sau:

+ Quang tâm của thấu kính là gì?

+ Trục chính của thấu kính là gì?

+ Nêu cách xác định trục chính và quang tâm.

- GV chiếu hình ảnh biểu diễn trục chính và quang tâm của thấu kính (hình 5.7) cho HS quan sát.

- GV yêu cầu HS trả lời nội dung Câu hỏi 3 (SGK – tr30)

Nêu cách xác định quang tâm và trục chính của thấu kính trên hình vẽ.

- Sau khi HS trả lời, GV kết luận về quang tâm, trục chính của thấu kính.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin SGK và thảo luận trả lời các câu hỏi mà GV đưa ra.

- GV theo dõi và động viên, khích lệ HS đưa ra câu trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS trả lời, đưa ra ý kiến của bản thân về các nội dung:

*Trả lời Câu hỏi 3 (SGK – tr30)

- Vẽ thấu kính theo kí hiệu quy ước, xác định quang tâm là điểm nằm chính giữa thấu kính, dựng trục chính đi qua quang tâm và vuông góc với thấu kính.

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, tổng kết về nội dung dung Trục chính và quang tâm của thấu kính và chuyển sang nội dung Sự khúc xạ của một số tia sáng qua thấu kính.

3. Trục chính và quang tâm của thấu kính

- Thấu kính có một điểm O mà mọi tia tới O đều truyền thẳng qua thấu kính. O được gọi là quang tâm của thấu kính và điểm này có thể coi là điểm chính giữa của thấu kính.

- Đường thẳng đi qua O vuông góc với thấu kính được gọi là trục chính của thấu kính.

Hoạt động 2: Tiến hành thí nghiệm tìm hiểu đường đi của một số tia sáng qua thấu kính

a. Mục tiêu: HS tiến hành được thí nghiệm rút ra được đường đi một số tia sáng qua thấu kính (tia qua quang tâm, tia song song trục chính).

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS đọc nội dung SGK và nêu được các nội dung liên quan sự khúc xạ của một số tia sáng qua thấu kính.

c. Sản phẩm: Kết quả HS thực hiện các yêu cầu, gợi ý, dẫn dắt của GV để HS nêu được đường đi của một số tia sáng qua thấu kính.

d. Tổ chức thực hiện:

-------------------Còn tiếp----------------

------------------------------------------------

Trên chỉ là 1 phần của giáo án. Giáo án khi tải về có đầy đủ nội dung của bài. Đủ nội dung của học kì I + học kì II