Giáo án KHTN 9 Cánh diều bài 40: Di truyền học người

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

*Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu khái niệm di truyền liên kết.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS đọc nội dung trong sgk, quan sát hình 40.1 và trả lời câu hỏi khám phá kiến thức số 1:

Dựa vào hình 40.1, mô tả một số tính trạng của bản thân và những người xung quanh.

Hình 40.1. Một số tính trạng ở người

- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm đôi trả lời câu hỏi luyện tập số 1:

Quan sát bàng 40.1, hãy sắp xếp thành nhóm các kiểu hình của cùng một tính trạng với nhau.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thực hiện nhiệm vụ theo hướng dẫn của GV.

- GV quan sát; định hướng HS (nếu cần).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV  mời đại diện nhóm HS trình bày.

Đáp án: 

Câu khám phá kiến thức 1:

Ví dụ mô tả một số tính trạng của một người: Cao, gầy, da trắng, mắt đen, cằm thẳng, có má lúm đồng tiền, dái tai rời, ngón tay út thẳng, mắt hai mí, mũi cao, nhóm máu B,…

Luyện tập

Nhóm các kiểu hình của cùng một tính trạng ở bảng 40.1:

• Tính trạng màu tóc: tóc vàng, tóc đen.

• Tính trạng màu da: da vàng, da đen, da trắng.

• Tính trạng hình dạng tóc: tóc thẳng, tóc xoăn.

• Tính trạng hình dạng mũi: mũi cao, mũi thấp.

• Tính trạng màu mắt: mắt xanh, mắt đen.

• Tính trạng nhóm máu: nhóm máu B, nhóm máu A, nhóm máu AB, nhóm máu O.

- Các HS khác nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá câu trả lời của HS.

- GV chuẩn kiến thức và yêu cầu HS ghi chép.

- GV dẫn dắt sang hoạt động tiếp theo.

1. Một số tính trạng ở người

- Tính trạng do 1 gene quy định: lúm đồng tiền ở má, hình dạng cằm, hình dạng dái tai, hình dạng ngón tay út,…

- Tính trạng do nhiều gene quy định: màu mắt, màu da, chiều cao, … 

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

 - GV yêu cầu HS đọc sgk nêu các khái niệm:

+ Bệnh di truyền.

+ Tật di truyền.

+ Hội chứng.

Theo em, nguyên nhân nào gây bệnh và tật di truyền?

- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm bôn, thảo luận trả lời câu hỏi khám phá kiến thức số 2 và câu hỏi luyện tập:

2. Quan sát hình 40.2

Hình 40.2. Một số hội chứng, bệnh, tật di truyền ở người

a) Sắp xếp mỗi trường hợp có trong hình vào 3 nhóm tương ứng: bệnh di truyền, tật di truyền và hội chứng.

b) Mô tả đặc điểm bên ngoài để nhận biết những người mắc hội chứng, bệnh, tật di truyền có trong hình.

Luyện tập: Hãy xác định các bệnh, hội chứng di truyền dưới đây là do đột biến trên gene hay nhiễm sắc thể bằng cách hoàn thành bảng 40.2:

Bảng 40.2. Nguyên nhân của một số bệnh, hội chứng

- GV yêu cầu các nhóm thảo luận trả lời câu hỏi vận dụng số 1:

Chất độc màu da cam là tên gọi của một số loại thuốc diệt cỏ có chứa chất độc dioxin. Vì sao con người  bị nhiễm chất độc da cam có nguy cơ bị dị dạng bẩm sinh.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Nhóm HS thảo luận, quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS (nếu cần thiết). 

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- Đại diện nhóm xung phong trả lời câu hỏi.

Đáp án câu hỏi thảo luận

2. 

a) Trong hình 40.2:

- Bệnh di truyền gồm: câm điếc bẩm sinh, bạch tạng.

- Tật di truyền gồm: dính ngón tay, hở khe môi hàm.

- Hội chứng di truyền gồm: Turner, Down.

b) Mô tả đặc điểm bên ngoài để nhận biết những người mắc hội chứng, bệnh, tật di truyền có trong hình:

- Hội chứng Turner: Là nữ, tai rụt, cổ ngắn, hai cánh tay khuỳnh rộng ra, bàn tay và bàn chân bị sưng phù, dị tật tim, cơ quan sinh dục không phát triển,…

- Hội chứng Down: Mặt và sống mũi thẳng, mắt xếch, tai nhỏ, lưỡi hơi thè ra ngoài, cổ ngắn, chiều cao thấp hơn, cơ bắp yếu hoắc khớp lỏng lẻo, tay và chân nhỏ,…

- Tật dính ngón tay: Các ngón tay dính liền với nhau ảnh hưởng đến khả năng vận động.

- Tật hở khe môi, hàm: Hở khe môi.

- Bệnh câm điếc bẩm sinh: Không nói, không nghe được.

- Bệnh bạch tạng: Tóc trắng, da trắng, mống mắt hồng.

Luyện tập:

Câu vận dụng: 

Con, cháu của những người bị nhiễm chất độc da cam có nguy cơ bị dị dạng bẩm sinh vì:

- Chất độc da cam tác động đến hệ thống di truyền gây nên những biến đổi gene hoặc nhiễm sắc thể ở những người trực tiếp bị phơi nhiễm rồi di truyền cho đời con cháu gây ra quái thai, dị dạng, dị tật bẩm sinh.

- Ngoài ra, khi bà mẹ bị nhiễm dioxin, nếu có thai thì dioxin sẽ qua nhau thai vào thai nhi và qua sữa mẹ khi con bú gây nhiễm độc cho con.

- Các HS nhóm khác nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá câu trả lời của các nhóm HS, thái độ làm việc của HS trong nhóm.

- GV chuẩn kiến thức và yêu cầu HS ghi chép vào vở.

1. Bệnh và tật di truyền ở người

- Bệnh di truyền ở người là sự rối loạn, suy giảm hay mất chức năng nào đó của cơ thể.

- Tật di truyền là những bất thường về hình thái trên cơ thể nhưng không ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng của có thể..

- Một số bệnh di truyền biểu hiện phức tạp với nhiều triệu chứng được gọi là hội chứng.

- Bệnh và tật di truyền ở người do đột biến gene và đột biến NST.

* Nguyên nhân: 

- Chất phóng xạ từ các vụ nổ

- Vũ khí hạt nhân.

- Tia phóng xạ.

- Hoá chất độc hại.

- Thuốc trừ sâu.

- Thuốc diệt cỏ.