Giáo án Khoa học 5 chân trời bài 2: Ô nhiễm, xói mòn đất và bảo vệ môi trường đất

TIẾT 1

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: HS tham gia trò chơi kết nối vào bài học.

b. Cách tiến hành: 

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi “Ô chữ”:

+ GV đưa ra bảng ô chữ và yêu cầu HS tìm ra các từ có nghĩa trong bảng. 

+ Ai có câu trả lời đúng và nhanh nhất sẽ được một phần thưởng của GV. 

- Sau khi HS tìm được 4 từ có nghĩa trong bảng, GV công bố kết thúc trò chơi. 

- GV dẫn dắt vào bài học mới: Môi trường đất bị ô nhiễm gây ra nhiều tác hại ảnh hưởng đến con người và động vật, thực vật. Có những nguyên nhân nào gây ô nhiễm, xói mòn đất? Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu trong Bài 2 – Ô nhiễm, xói mòn đất và bảo vệ môi trường đất – Tiết 1. 

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu một số nguyên nhân gây ô nhiễm đất

a. Mục tiêu: HS nêu được một số nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường đất. 

b. Cách thực hiện:

- GV yêu cầu HS nhóm 4 quan sát các hình 2 – 8 SGK trang 10 – 11 và thảo luận thực hiện nhiệm vụ trong phiếu học tập. 

- GV mời đại diện 2 – 3 nhóm trình bày kết quả thảo luận. Các nhóm còn lại chú ý lắng nghe và bổ sung. 

- GV nhận xét và kết luận: 

+ Nguyên nhân do con người: sử dụng không hợp lí phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật trong nông nghiệp; các chất ô nhiễm từ chất thải do hoạt động công nghiệp, xây dựng và sinh hoạt; cháy rừng do một số hoạt động của con người;... 

+ Nguyên nhân do tự nhiên: nhiễm mặn, nhiễm phèn; cháy rừng do sét đánh, núi lửa phun trào;... 

- GV yêu cầu các nhóm liên hệ thực tế tìm hiểu những nguyên nhân gây ô nhiễm đất ở địa phương. 

- GV mời 1 nhóm trình bày kết quả thảo luận trước lớp. 

- GV nhận xét chung. 

Hoạt động 2: Tìm hiểu một số nguyên nhân gây xói mòn đất

a. Mục tiêu: HS nêu được một số nguyên nhân gây xói mòn đất. 

b. Cách thực hiện:

- GV yêu cầu HS nhóm 4 quan sát các hình 9a, 9b, 10, 11 SGK trang 11 và thực hiện nhiệm vụ:

+ Mô tả từng hình để đưa ra nguyên nhân gây xói mòn đất.

+ Nêu những nguyên nhân khác gây xói mòn đất. 

- GV mời đại diện 2 nhóm trình bày kết quả. 

- GV nhận xét và kết luận:

 Nguyên nhân gây xói mòn đất: chặt phá rừng; bão, lũ, gió và địa hình dốc,...  

- GV yêu cầu các nhóm liên hệ thực tế tìm hiểu những nguyên nhân gây xói mòn đất ở địa phương. 

- GV mời hai nhóm trình bày kết quả thảo luận trước lớp. 

- GV nhận xét. 

* CỦNG CỐ

- GV nhận xét, tóm tắt lại những nội dung chính của bài học.

- GV nhận xét, đánh giá sự tham gia của HS trong giờ học, khen ngợi những HS tích cực; nhắc nhở, động viên những HS còn chưa tích cực, nhút nhát.

* DẶN DÒ                                                     

- Ôn tập kiến thức đã học.

- Về nhà tìm hiểu nguyên nhân, tác hại của ô nhiễm đất và xói mòn đất. 

- HS lắng nghe GV hướng dẫn cách chơi và quan sát bảng ô chữ: 

4 từ có nghĩa trong bảng: ô nhiễm, xói mòn, bảo vệ, đất. 

- HS lắng nghe. 

- HS lắng nghe, ghi tên bài mới.  

- HS nhóm 4 thực hiện nhiệm vụ.  

- Đại diện HS trình bày kết quả thảo luận.

- HS lắng nghe. 

- HS trả lời theo hiểu biết của bản thân. 

- Đại diện nhóm trình bày. 

- HS lắng nghe. 

- HS quan sát các hình và thảo luận nhóm để thực hiện nhiệm vụ. 

- Đại diện HS trình bày kết quả:

+ Mô tả hình:

Hình 9a: Rừng phủ xanh cây.

Hình 9b: Sau khi rừng bị chặt, có hiện tượng xói mòn đất.

Hình 10: Mưa to, lũ lụt gây ra xói mòn đất.

Hình 11: Xói mòn do gió. 

+ Các nguyên nhân khác: Núi lửa phun trào, hạn hán, khai thác khoáng sản, xây dựng công trình,...

- HS lắng nghe, ghi nhớ. 

- Các nhóm thực hiện nhiệm vụ.

- HS trả lời theo hiểu biết của bản thân.

- HS lắng nghe. 

- HS lắng nghe, ghi nhớ.

- HS lắng nghe, rút kinh nghiệm. 

- HS lắng nghe.

- HS lắng nghe và chuẩn bị cho tiết học sau. 

TIẾT 2

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú và khơi gợi những hiểu biết đã có của HS về nguyên nhân gây ô nhiễm, xói mòn đất. 

b. Cách tiến hành: 

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi “Ai nhanh hơn”:

+ GV mời đại diện 8 HS, chia thành hai nhóm. Nhiệm vụ của mỗi nhóm là viết các nguyên nhân gây ô nhiễm, xói mòn đất. 

+ Khi GV phát hiệu lệnh, bạn đầu tiên của mỗi đội sẽ lên bảng viết 1 nguyên nhân rồi chạy về hàng, bạn thứ hai sẽ tiếp tục lên bảng viết tiếp nguyên nhân thứ hai, cứ như vậy trong vòng 3p. Đội nào viết được nhiều nguyên nhân nhất sẽ thắng cuộc. 

- Kết thúc trò chơi, GV công bố đội chiến thắng. 

- GV nhận xét và dẫn dắt vào bài học mới: Ô nhiễm đất và xói mòn đất có những tác hại nào? Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu trong Bài 2 – Ô nhiễm, xói mòn đất và bảo vệ môi trường đất – Tiết 2. 

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Thí nghiệm “Tìm hiểu nguyên nhân gây xói mòn đất”

a. Mục tiêu: HS thực hiện được thí nghiệm “Tìm hiểu nguyên nhân gây xói mòn đất”, qua đó nhận biết sâu sắc hơn về nguyên nhân gây xói mòn đất và bước đầu rút ra được biện pháp bảo vệ môi trường đất. 

b. Cách thực hiện:

- GV chia lớp thành các nhóm 6, phát mỗi nhóm một bộ dụng cụ thí nghiệm và phiếu thực hành.

- GV hướng dẫn các nhóm tìm hiểu các bước thực hiện thí nghiệm. 

- GV mời đại diện HS nêu dự đoán trước khi tiến hành các thí nghiệm. 

- GV lưu ý HS: Khi rót nước từ đỉnh của ba khay đất phải giữ độ cao và tốc độ rót nước như nhau.  

- GV mời đại diện các nhóm chia sẻ kết quả thực hiện thí nghiệm và câu hỏi thảo luận trong phiếu thực hành. 

- GV nhận xét và chốt lại kết luận. 

Hoạt động 2: Tìm hiểu tác hại của ô nhiễm đất và xói mòn đất

a. Mục tiêu: HS nêu được tác hại của ô nhiễm đất và xói mòn đất. 

b. Cách thực hiện:

- HS tích cực tham gia trò chơi. 

- HS lắng nghe. 

- HS lắng nghe, ghi tên bài mới.  

- HS nhóm 6 nhận dụng cụ và phiếu thực hành.  

- HS tìm hiểu các bước thực hiện thí nghiệm.

- Đại diện HS nêu dự đoán:

+ Đất ở khay 1 trôi nhanh nhất.

+ Đất ở khay 2 trôi chậm nhất.   

- HS chú ý lắng nghe. 

- Đại diện nhóm trình bày:

+ Kết luận: Nước là một trong những nguyên nhân gây xói mòn đất. 

+ Sự thay đổi của đất trong mỗi khay khi có nước chảy và giải thích:

Đất ở khay 1 trôi nhanh nhất vì không có thực vật che phủ.

Đất ở khay 2 có cây che phủ nên trôi chậm nhất.

Đất ở khay 3 trôi chậm thứ hai do có các bậc thang giữ nước.   

+ Nguyên nhân gây xói mòn đất: chặt phá rừng; bão, lũ, gió và địa hình dốc,... 

- HS lắng nghe.