Giáo án Ngữ văn 12 chân trời Bài 7: Hai quan niệm về gia đình và xã hội (Trích Số đỏ – Vũ Trọng Phụng)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tri thức ngữ văn 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

• GV đặt câu hỏi cho HS:

+ Dựa vào kiến thức trong SGK và phần chuẩn bị tại nhà anh chị hãy hoàn thành phiếu bài tập số 1 sau đây:

+ Trình bày đặc điểm tiểu thuyết hiện đại (so với tiểu thuyết trung đại) bằng việc hoàn thành PHT số 2 sau đây:

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

+ Hoàn thành phiếu học tấp số 3 sau đây để trình bày những đặc điểm của sự kết hợp ngôn ngữ người kể chuyện và ngôn ngữ lời nhân vật trong tiểu thuyết.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3

• HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

• HS thảo luận để trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời một vài HS lên bảng trình bày, yêu cầu các HS khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

1. Tìm hiểu chung

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

PHIẾU HỌC TẬP SÓ 3

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tác giả Vũ Trọng Phụng

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV cho HS phân vai thực hiện chuyên mục “Người nổi tiếng”.

Tìm hiểu về cuộc đời cũng như sự nghiệp của nhà văn Vũ Trọng Phụng:

+ Thân thế, sự nghiệp.

+ Sự nghiệp văn chương.

+ Phong cách sáng tác.

- HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- HS chia vai đóng cặp để thực hiện phỏng vấn.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời các nhóm HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

a. Tiểu sử

- Vũ Trọng Phụng: (1912 – 1939)

- Quê quán: quê ở tỉnh Hưng Yên nhưng sinh ra và sống chủ yếu ở Hà Nội.

b. Sự nghiệp văn chương

- Ông bước vào làng báo, làng văn rất sớm (có truyện đăng báo từ năm 1930), dùng ngòi bút để kiếm sống và chống chọi một cách khó khăn với tình cảnh nghèo túng, bệnh tật.

- Ông để lại một khối lượng sáng tác lớn thuộc nhiều thể loại. Trong đó nổi bật nhất là phóng sự và tiểu thuyết: Cạm bẫy người (phóng sự - 1933), Kĩ nghệ lấy Tây (phóng sự - 1934), Cơm thầy cơm cô (phóng sự - 1936), Giông tố (Tiểu thuyết  - 1936), Số đỏ (tiểu thuyết – 1936), Vỡ đê (tiểu thuyết – 1936), Lấy nhau vì tình (tiểu thuyết – 1937), Trúng số độc đắc (tiểu thuyết – 1938)…

c. Phong cách sáng tác

- Tác phẩm của Vũ Trọng Phụng từ các bài báo, tiểu phẩm đến kịch, phong sự, truyện ngắn, tiểu thuyết… đều toát lên sự khinh bỉ sâu sắc cái xã hội đương thời mà ông nhìn nhận là đen tối, thối nát. 

- Cảm hứng vạch trần sự thật luôn chi phối ngòi bút của ông. Vũ Trọng Phụng đã xây dựng được những hình tượng nhân vật sắc nét, vừa mang tính đặc thù của một thời đại cụ thể, vừa thể hiện rõ bản chất một số trạng huống tồn tại phổ quát của cuộc sống.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu đoạn trích “Hai quan niệm về gia đình và xã hội”

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV chia HS thành 3 nhóm, hướng dẫn HS cách đọc văn bản và trả lời câu hỏi:

+ Trình bày xuất xứ của đoạn trích Hai quan niệm về gia đình và xã hội? Vị trí của tác phẩm Số đỏ trong làng văn học Việt Nam?

+ Bố cục và nội dung từng phần của đoạn trích Hai quan niệm về gia đình và xã hội?

+ Tóm tắt nội dung chính của tiểu thuyết Số đỏ theo sơ đồ?

- HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- HS suy nghĩ cá nhân và tiến hành thảo luận trong vòng 3 phút.

- Nhóm nào hoàn thành sớm sẽ được trình bày và lấy điểm.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời các nhóm HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức

2. Văn bản “Hai quan niệm về gia đình và xã hội”

2.1. Tác phẩm Số đỏ và đoạn trích Hai quan niệm về gia đình và xã hội.

+ Tiểu thuyết Số đỏ ra mắt lần đầu tiên trên Hà Nội báo từ số 40 (7/10/1936).

+ Gồm có 20 chương và được coi là một trong những tác phẩm đỉnh cao trong văn nghiệp của Vũ Trọng Phụng cũng như tiểu thuyết hiện đại Việt Nam.

+ Đoạn trích Hai quan niệm về gia đình và xã hội thuộc Chương V trong tiểu thuyết Số đỏ kể về ngày đầu tiên Xuân đến làm việc cho tiệm may Âu hóa.

- Có thể chia thành 2 phần như sau:

+ Phần 1: Từ đầu cho đến “ngây thơ”: Ông bà chủ tiệm may Âu hóa và ông Typn dặn dò Xuân Tóc Đỏ về những công việc ở tiệm may như một cách “giúp sức xã hội trong cuộc Âu hóa”.

+ Phần 2: Còn lại: Cuộc gặp gỡ giữa Xuân Tóc Đỏ với vợ ông Typn, thái độ đầy mâu thuẫn của ông Typn.

1. Tóm tắt

+ Sự việc 1: Xuân Tóc Đỏ xuất thân là một đứa trẻ mồ côi, thất học, lang thang đầu đường xó chợ với mái tóc đỏ hoe. Trải qua nhiều nghề kiếm sống: bán phá xa, rao bán thuốc lá lậu, nhặt bóng sân quần vợt....

+ Sự việc 2: Được bà Phó Đoan một me Tây dâm đãng chú ý và bảo lãnh cho thoát khỏi tù tội, giới thiệu đến làm việc cho tiệm may Âu hóa của vợ chồng Văn Minh.

+ Sự việc 3: Xuân gia nhập vào giới thượng lưu với danh xưng “sinh viên trường thuốc”. Nhờ vô tình gây ra cái chết của cụ cố tổ, ông nội Văn Minh, giúp con cháu được hưởng trọn gia tài nên Xuân được cả gia đình Văn Minh biết ơn và dự định gả cô Tuyết – em út Văn Minh cho hắn. 

+ Sự việc 4: Xuân Tóc Đỏ tham gia giải quần vợt nhân dịp sinh nhật Vua Xiêm sang Bắc Kì, dùng thủ đoạn loại bỏ các đối thủ mạnh nhất và trở thành người duy nhất đấu với quán quân Xiêm.

+ Sự việc 5: Xuân được lệnh thua nhưng nhân đó hắn đã diễn thuyết để biến trận thua của mình trở thành sự hi sinh vì nghĩa lớn.

+ Sự việc 6: Xuân được tung hô thành “anh hùng cứu quốc” và được nhân Huân chương Bắc đẩu bội tinh, mời tham gia các hội nhóm cải cách xã hội và hứa hôn với cô Tuyết.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Nhận biết và phân tích được một số yếu tố của tiểu thuyết hiện đại: ngôn ngữ, diễn biến tâm lí, hành động của nhân vật 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV chia lớp thành các nhóm thảo luận trong vòng 3 phút để trả lời câu hỏi sau:

(1) Trước khi đến tiệm may Âu hóa làm việc, Xuân chỉ mới trải qua các công việc như bán báo dạo, bán thuốc lậu, nhặt bóng ở sân quần vợt... chứ chưa từng bán hàng thời trang. Trong văn bản trên “thế mạnh” nào của Xuân đã khiến cho nhân vật chiếm được lòng tin của vợ ông Typn? Chi tiết, từ ngữ nào thể hiện “thế mạnh” đó của Xuân.

+ Công việc ở tiệm may Âu hóa có ý nghĩa như thế nào đối với công cuộc tiến thân của Xuân sau này? Chi tiết nào giúp bạn nhận ra ý nghĩa đó?

+Liệt kê vào bảng sau các hành động, lời nói của ông Typn; từ đó nêu nhận xét tích cách cũng như quan niệm của nhân vật này đối với việc “cải cách trang phục” nói riêng và “cải cách xã hội” nói chung.

+ Nhận xét về ngôn ngữ, lời nói của các nhân vật trong đoạn trích. So sánh với ngôn ngữ, lời nói của các nhân vật trong một tác phẩm tự sự trung đại mà bạn đã học.

- Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- Các nhóm thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời đại diện các nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

II. Khám phá văn bản

1. Nhận biết và phân tích được một số yếu tố của tiểu thuyết hiện đại: ngôn ngữ, diễn biến tâm lí, hành động của nhân vật 

a. Nhân vật Xuân Tóc Đỏ

- Với kinh nghiệm bán báo dạo, bán thuốc lậu, nhặt bóng ở sân quần vợt... Xuân có lợi thế là tinh ranh, quan sát giỏi, khéo nói, khéo nịnh nọt, phản ứng nhanh nhạy. Đó là những đặc tính hắn thu nhận được từ đời sống lang thang trên lề đường.

- Xuân chiếm được lòng tin của vợ ông Typn nhờ tinh ranh, nhanh chóng học được từ ông bà Văn Minh và ông Typn cách tự tô vẽ cho bản thân những giá trị mình không có (ưỡn ngực lên, giấu cái chổi lông gà sau lưng, nghiêm trang: tôi?...là...là... một người dự phần trong việc Âu hóa); quan sát giỏi (Xuân Tóc Đỏ nhìn qua cái áo dài giản dị, cổ áo không thuộc mốt lá sen cũng như không thuộc mốt bánh bẻ, cái quần trắng giản dị, kín đạo, đôi giầy nhung đen không cầu kì mấy, thì chỉ thấy nó có vẻ đứng đắn thôi); phản ứng nhanh nhạy, nắm bắt tâm lí không hài lòng về chồng của bà Typn để bán hàng (Bà là vợ ông Typn mà ăn vận thế, e rằng hủ lậu đấy... thế là một sự trở ngại trên đường tiến hóa! Mà muốn phản đối lại việc ấy, bà chỉ còn có một cách là chiếu cố đến bản hiệu mà may ngay một bộ quần áo....); khéo nói và khéo nịnh nọt (nói như một cái kèn hát, tôi xin che chở phái đẹp trong cuộc Âu hóa...)

- Công việc ở tiệm may dạy cho Xuân về những giá trị ảo, lòe loẹt nhưng rỗng tuếch của xã hội thượng lưu Hà Nội thời thuộc địa và sự mánh khóe, giả dối, hai mặt của xã hội đó. Điều này thể hiện cả ở vợ chồng Văn Minh, ông Typn và ông nhà báo.

+ Trong đoạn trích có thể thấy Xuân đã học rất nhanh cái tên lòe loẹt (ngây thơ, chinh phục...) của những bộ trang phục vốn dĩ chỉ là lố lăng, hở hang; những mánh khóe bán hàng bằng cách lên mặt ban ơn cho khách hàng và xã hội (chỉ bảo cho khách có một cái gu, cải cách xã hội, có trách nhiệm quốc dân văn minh hay là dã man...) Đồng thời, Xuân cũng hiểu rất nhanh cái gọi là giá trị “văn minh”, đó chỉ là cái vỏ giả dối che đậy sự ích kỉ, bảo thủ bên trong. Tất cả điều đó được Xuân vận dụng triệt để trong hành trình tiến thân sau này, khi hắn ta dùng mánh khóe và sự giả dối của giải cấp thượng lưu để lừa gạt chính họ, leo lên vị trí rể nhà Văn Minh và “anh hùng cứu quốc”.

b. Nhân vật ông Typn

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

c. Ngôn ngữ nhân vật trong tiểu thuyết

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

.................