Giáo án Ngữ văn 12 Cánh diều bài 7: Đêm trăng và cây sồi (Trích Chiến tranh và hoà bình – Lép Tôn-xtôi)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tác giả Lép Tôn-xtôi.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV cho HS phân vai thực hiện chuyên mục “Chân dung cuộc sống”.

Tìm hiểu về cuộc đời cũng như sự nghiệp của tác giả Lép Tôn-xtôi:

+ Tiểu sử.

+ Sự nghiệp sáng tác.

+ Tác phẩm nổi bật.

- HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- HS chia vai đóng cặp để thực hiện phỏng vấn.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời các nhóm HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

a. Tiểu sử

- Lép Tôn-xtôi: sinh ngày 28/8/1828 tại điền trang Laxnaia Poliana.

- Mẹ của ông là nhà văn Maria Vonkonxki, bà mất khi Lép Tônxtôi chỉ mới được 23 tháng tuổi.

- Cha của ông cũng mất khi ông mới lên 9 tuổi thế nên Lép Tônxtôi mồ côi bố mẹ khi còn rất nhỏ và sống cùng người cô họ là Tachiana.

b. Sự nghiệp văn chương và tác phẩm nổi bật

- Ông sáng tác nhiều thể loại bao gồm có: tiểu thuyết, truyện và bút kí.

- Các tác phẩm chính của ông gồm có:

+ Bút kí: Những mẩu chuyện Sevastopol, Một người cần bao nhiêu ruộng đất?, Tôn giáo của tôi,…

+ Truyện ngắn: Một lịch sử của ngày hôm qua (1851), Lucerne (1857), Giám mục Sergy (1898),…

+ Tiểu thuyết: Thời thơ ấu (1852), Thời niên thiếu (1855), Thời thanh niên (1856),…

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu đoạn trích “Đêm trăng và cây sồi”.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV chia HS thành 3 nhóm, hướng dẫn HS cách đọc văn bản và trả lời câu hỏi:

+ Trình bày xuất xứ của tiểu thuyết Chiến tranh và hòa bình?

+ Tóm tắt nội dung đoạn trích Đêm trăng và cây sồi.

- HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- HS suy nghĩ cá nhân và tiến hành thảo luận trong vòng 3 phút.

- Nhóm nào hoàn thành sớm sẽ được trình bày và lấy điểm.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời các nhóm HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức

2. Văn bản “Đêm trăng và cây sồi”

2.1. Tác phẩm và đoạn trích Đêm trăng và cây sồi

+ Chiến tranh và hòa bình là tiểu thuyết được xuất bản trong khoảng thời gian 1865 - 1869. Tác phẩm dựa vào cột mốc lịch sử quan trọng của nước vào thế kỷ 19. Đó chính là cuộc chiến tranh diễn ra khốc liệt vào năm 1805 - 1812, giai đoạn Hoàng đế Pháp Napoléon Bonaparte xua đại binh vào nước Nga thời Sa hoàng Aleksandr I.

+ Tác phẩm như một thiên anh hùng ca kể về sự ra đời của nước Nga, một quốc gia đa chủng tộc, với nhiều tập quán và ngôn ngữ khác nhau, có thể đoàn kết lại để chống kẻ xâm lăng.

+ Tác giả đã tìm hiểu ý nghĩa của đời người với các mặt xấu như lòng ích kỷ, lòng tham vật chất và những yếu tố cản trở mặt tốt của con người phát triển, làm cho con người hạnh phúc

2.2. Tóm tắt nội dung của đoạn trích Đêm trăng và cây sồi

Giữa năm 1805, khi các binh đoàn thiện chiến của Na-pô-lê-ông (Napoleon) đang hành quân tiến dần về phía đông thì các quý tộc Nga ở thủ đô Pê-téc-bua chỉ biết tụ tập tiệc tùng, khiêu vũ, cờ bạc và tán gẫu. Công tước An-đrây Bôn-côn-xki cảm thấy cuộc sống quý tộc ở thủ đô quá nhàm chán, giả dối và vô nghĩa. Đã quyết định nhập ngũ tham gia quân viễn chinh, làm sĩ quan phụ tá bên cạnh tướng Cu-tu-dốp Na-pô-lê-ông. Sau khi trải qua cuộc viễn chinh và bị thương trong trận Au-xtec-lít tháng 12/1805, chàng tỉnh ngộ trở về nhà đúng lúc vợ chàng tắt thở vì sinh nở. Mùa xuân năm 1809, An-đrây có chuyến đi đến nhà bá tước Rô-xtop tình cờ gặp cô gái Na-ta-sa con gái của bá tước.

Đoạn trích Đêm trăng và cây sồi kể về những thay đổi trong tâm trạng của An-đrây trong và sau chuyến đi đến nhà bá tước Rô-xtop.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 2: Diễn biến tâm trạng của nhân vật An-đrây Bôn-côn-xki  

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV hướng dẫn HS chia nhóm, tìm hiểu về văn bản thông qua 3 trạm dừng chân:

+ Trạm 1: Nhân vật An-đrây Bôn-côn-xki chú ý đến cô gái Na-ta-sa Rô-xtốp trong tình huống nào? Nêu cảm nghĩ của em về vẻ đẹp của nhân vật Na-ta-sa.

+ Trạm 2: Trình bày diễn biến tâm trạng của nhân vật An-đrây. Từ đó, nhận xét về cách thể hiện tâm lí của nhà văn Tôn-xtôi?

+ Trạm 3: Trên đường về nhà, An-đrây Bôn-côn-xki đã tìm được lẽ sống mới. Lẽ sống đó là gì? Em suy nghĩ gì về lẽ sống đó?

- Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- Các nhóm thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- Hành trình theo các trạm dừng chân.

- GV theo dõi và điều hành hỗ trợ HS khi cần.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

II. Khám phá văn bản

1. Diễn biến tâm trạng của nhân vật An-đrây Bôn-côn-xki  

- Trạm 1:

+ Khi mà An – đrây Bôn – côn – xki đến thỉnh cầu viên đô quý tộc về công việc tại gia đình Rô – xtốp ở Ô – trát – nôi – ê, trong khi trò chuyện với hai ông bà Rô – xtốp và các vị thượng khách thì Bôn – côn – xki có để ý đến Na – ta – sa vui đùa giữa đám thanh niên và có một băn khoăn trong lòng đó là “Không biết cô ấy nghĩ gì? Cái gì làm cô ta sung sướng thế?”

+ Nhân vật Na-ta-sa trong đêm trăng ở Ô-trát-nôi-ê mang một vẻ đẹp đặc biệt và đầy sức hút. Với vẻ ngoại hình tinh khôi, tươi trẻ cùng tâm hồn hiền lành và sáng tú có sức lôi cuốn mọi người xung quanh. 

Dưới ánh trăng lung linh huyền ảo, nổi bật lên là một Na–ta–sa yêu đời có một tâm hồn bay bổng và tỏ ra vô cùng thích thú với đêm trăng sáng. Không muốn bỏ lỡ đêm trăng đẹp, Na-ta-sa đã kêu Xô-nhi-a ra ngắm trăng cùng mình và hướng dẫn cô ấy “Đây này, cứ ngồi xổm như thế này nhé, vòng tay xuống dưới hai đầu gối thế này ôm thật chặt, thật chặt vào, phái cố lấy sức thì thế nào cũng bay bổng lên cho mà xem. Đây này!”. 

+ Có lẽ đêm trăng đã tạo cho Na-ta-sa một tâm trạng vui tươi và tràn đầy sự phấn khích. Na-ta-sa được mô tả là một người phụ nữ xinh đẹp, trong sáng và đầy tình sức sống, điều này tạo nên một vẻ đẹp không chỉ ngoại hình mà còn từ bên trong, làm cho độc giả không thể không ngưỡng mộ cô. Đồng thời, vẻ đẹp của Na-ta-sa còn gợi lên sự hòa hợp, yên bình và hy vọng trong cuộc sống, là nguồn động viên lớn lao cho những người khác trong cuộc chiến tranh và hòa bình.  

- Trạm 2: 

+ An-đrây, tuy lòng không vui và tư lự nhưng vì công việc, chàng đã đến gia đình Rô-xtốp ở Ô-trát-nôi-ê để thỉnh cầu viên đô thống quý tộc và tại đây chàng đã gặp Na-ta-sa – người đã làm cho tâm hồn chàng quý tộc trẻ An-đrây vô cùng xao xuyến. Sau đêm trăng tại Ô-trát-nôi-ê, An-đrây trở về. 

+ Trên đường về, chàng đi qua khu rừng bạch dương dạo đầu xuân. Tại đây, An-đrây đã tìm kiếm cây sồi già như tìm kiếm người bạn cố tri. Sự thay đổi của cây sồi đã đem đến cho chàng 1 sự bất ngờ lớn, “bỗng vô cớ có một cảm giác vui mừng, sảng khoái tưởng chừng như mỗi tế bào trong mình đổi mới, sống lại”. Những trang đời, những ký ức vui, buồn ùa lên và sống dậy. 

+ Cảnh tượng chiến trường Au-xtéc-lít, hình ảnh vợ trước khi tắt thở. Kỉ niệm gặp gỡ bá tước Pie trên bến đò, và hình ảnh người con gái Natasa trong đêm trăng cùng hiện lên trong tâm hồn chàng. Thiên nhiên hữu tình, cây sồi hồi xuân tràn đầy sức sống và người thiếu nữ Natasa kiều diễm, đêm trăng huyền diệu tại Ô – trát – nôi – ê đã lay tỉnh, đem đến cho An-đrây một niềm vui mới, chan chứa yêu đời. 

+ Chàng cảm thấy bâng khuâng, nghĩ thầm “không, cuộc đời chưa chấm dứt ở tuổi ba mươi mốt”. Chàng tự an ủi và động viên mình “Sao cho cuộc sống của ta trôi qua không phải chỉ mình ta, sao cho họ đừng sống tách biệt với cuộc sống của ta như vậy, sao cho cuộc đời của ta phản chiếu lên tất cả mọi người, và mọi người cùng sống chung với ta”. Có thể nói, tâm hồn u ám bấy nay, mọi cô đơn, sầu muộn bấy nay chứa chất trong lòng chàng quý tộc trẻ đã bị xua tan.  

+ Tình yêu thiên nhiên, cảnh sắc Nga, ngòi bút điêu luyện trong việc miêu tả tâm lý và khám phá “biện chứng tâm hồn” của con người, cách thể hiện con người trong sự vận động đi lên, vượt qua số phận và hướng thiện, tấm lòng nhân đạo cao đẹp của tác giả, không gian và thời gian nghệ thuật đã giúp cho người đọc cảm nhận được nhân vật một cách sâu sắc nhất. 

………………………….