Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 23: Khai thác thế mạnh để phát triển kinh tế ở Tây Nguyên

Bộ từ khóa: khoáng sản, thủy điện, cà phê, lâm nghiệp, chè, du lịch, cồng chiêng, địa chất, cao nguyên, Đà Lạt.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, quan sát hình ảnh 23.1, khai thác thông tin mục I SGK tr.122, 133 và trả lời câu hỏi: 

+ Xác định vị trí của Tây Nguyên trên bản đồ. Chỉ các vùng, quốc gia tiếp giáp với vùng Tây Nguyên.

+ Cho biết Tây Nguyên có điểm khác biệt gì về vị trí so với các vùng đã học.

+ Dân số Tây Nguyên có đặc điểm gì nổi bật?

- GV tổ chức cho HS xem video về vùng Tây Nguyên:

+ https://www.youtube.com/watch?v=k_-K6MGAKBc

+ https://www.youtube.com/watch?v=UwwGsu4pQL4 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày khái quát về vùng Tây Nguyên.

- Những HS còn lại quan sát, lắng nghe và bổ sung ý kiến (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận khái quát chung về vùng Tây Nguyên.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

I. Khái quát

1. Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ

- Là vùng kinh tế không giáp biển, giáp với vùng Đông Nam Bộ, Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung; giáp với hai nước láng giềng là Lào và Cam-pu-chia. 

- Có vị trí chiến lược quan trọng về kinh tế, an ninh quốc phòng và đối ngoại của nước ta. 

=> Tạo cho vùng nhiều thuận lợi trong mở rộng giao lưu kinh tế, văn hoá với các quốc gia trong tiểu vùng sông Mê Công và nhiều vùng khác trong cả nước.

- Tổng diện tích tự nhiên: khoảng 54,5 nghìn km².

- Lãnh thổ bao gồm 5 tỉnh là: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng.

2. Dân số

- Số dân khoảng 6 triệu người (2021); tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên là 1,25% (cao hơn trung bình cả nước).

- Mật độ dân số vùng Tây Nguyên là 111 người/km²; tỉ lệ dân thành thị chiếm 28,9% dân số của vùng (năm 2021).

- Là nơi sinh sống của nhiều dân tộc như: Kinh, Ê Đê, Xơ Đăng, Cơ Ho, Ba Na, Gia Rai, Tày, Nùng,... 

=> Cộng đồng các dân tộc Tây Nguyên đa dạng về bản sắc văn hoá truyền thống, có nhiều kinh nghiệm trong sản xuất, luôn đoàn kết, cùng nhau xây dựng và phát triển kinh tế, bảo vệ an ninh quốc phòng.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, quan sát hình ảnh 23.1, khai thác thông tin mục II SGK tr.122, 123 và trả lời câu hỏi: Tây Nguyên có những thế mạnh và hạn chế gì để phát triển kinh tế?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày về những thế mạnh và hạn chế để phát triển kinh tế ở vùng Tây Nguyên.

- Những HS còn lại quan sát, lắng nghe và bổ sung ý kiến (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận về những thế mạnh và hạn chế để phát triển kinh tế ở vùng Tây Nguyên.

- GV nhấn mạnh cho HS: Tây Nguyên là vùng có nhiều thế mạnh để phát triển nông nghiệp và lâm nghiệp. Các cao nguyên xếp tầng có mặt bằng rộng là điều kiện thuận lợi để phát triển các vùng chuyên canh cây công nghiệp với quy mô lớn. Khí hậu thay đổi theo độ cao nên các cao nguyên cao trồng được cả cây cận nhiệt. Sông có tiềm năng thuỷ điện lớn vì chảy qua các bậc địa hình khác nhau nên việc xây dựng các nhà máy thuỷ điện giảm được nhiều chi phí. Rừng có diện tích lớn, cung cấp gỗ và nhiều sản vật. Cảnh quan đẹp, văn hoá độc đáo có giá trị du lịch. Tuy nhiên, vùng cũng gặp phải hạn chế khi mùa khô kéo dài gây tình trạng thiếu nước.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

II. Thế mạnh và hạn chế đối với phát triển các ngành kinh tế

1. Thế mạnh

a. Về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên

- Địa hình và đất: 

+ Địa hình vùng Tây Nguyên chủ yếu là các cao nguyên và khối núi.

+ Các cao nguyên có bề mặt khá bằng phẳng, rộng; đất đai màu mỡ, điển hình là đất đỏ ba-dan.

=> Thuận lợi cho phát triển vùng chuyên canh cây công nghiệp quy mô lớn.

+ Các khối núi cao kết hợp với cảnh quan tự nhiên và khí hậu phân hoá theo độ cao.

=> Thuận lợi cho phát triển du lịch.

- Khí hậu: mang tính chất cận xích đạo, có sự phân hoá theo mùa rõ rệt. Do ảnh hưởng của độ cao nên các khu vực địa hình trên 1000 m có khí hậu mát mẻ. 

=> Vùng có thể đa dạng hoá cây trồng có nguồn gốc nhiệt đới, cây có nguồn gốc cận nhiệt và phát triển du lịch.

- Nguồn nước: Trong vùng có nhiều hệ thống sông lớn như: Sê San, Srê Pôk,... và thượng nguồn của sông Ba, sông Đồng Nai, có trữ năng thuỷ điện lớn (chiếm hơn 27% trữ lượng cả nước), là điều kiện thuận lợi để phát triển thuỷ điện. Ngoài ra, Tây Nguyên có nhiều thác, hồ nước tạo cảnh quan phát triển du lịch và nguồn cung cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt của người dân.

- Rừng: Vùng có diện tích rừng lớn, đa dạng sinh học cao, có nhiều loại gỗ quý và nhiều loại cây thân gỗ có giá trị. Độ che phủ rừng đạt 46,3%. 

=> Đây là lợi thế lớn để phát triển lâm nghiệp.

- Khoáng sản có giá trị nhất trong vùng là bô-xít với trữ lượng hàng tỉ tấn.

b) Về điều kiện kinh tế – xã hội

- Nguồn lao động dồi dào, tỉ lệ qua đào tạo ngày càng tăng, người dân có nhiều kinh nghiệm trong trồng và chế biến sản phẩm cây công nghiệp.

- Cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật ngày càng được hoàn thiện, công nghiệp khai thác và chế biến được đầu tư về vốn, công nghệ.

- Nhiều chủ trương, chính sách, chương trình và dự án đầu tư phát triển ở Tây Nguyên đang góp phần quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội của vùng.

- Vùng có tài nguyên du lịch văn hoá đặc sắc, độc đáo gắn với đặc trưng của cộng đồng các dân tộc.

2. Hạn chế

- Sự phân mùa sâu sắc của khí hậu, mùa khô kéo dài (4 – 5 tháng) làm cho mực nước ngầm hạ thấp.

=> Công tác thuỷ lợi gặp nhiều khó khăn, tốn kém là trở ngại lớn đối với sản xuất và đời sống người dân trong vùng.

- Tài nguyên rừng suy giảm. =>  Giảm nhanh lớp phủ rừng và trữ lượng các loại gỗ, đe doạ đến môi trường sống.

- Cơ sở hạ tầng còn hạn chế, đặc biệt là giao thông vận tải và các cơ sở dịch vụ y tế, giáo dục.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, quan sát hình ảnh 23.2, khai thác thông tin mục III SGK tr.122, 123 và hoàn thành Phiếu học tập số 1 về sự phát triển và phân bố các ngành kinh tế.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày về đáp án Phiếu học tập số 1.

- Những HS còn lại quan sát, lắng nghe và bổ sung ý kiến (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận về những thế mạnh và hạn chế để phát triển kinh tế ở vùng Tây Nguyên.

- GV nhấn mạnh cho HS: 

+ Về Cây công nghiệp lâu năm: việc phát triển các vùng chuyên canh cây công nghiệp đang góp phần làm thay đổi tập quán sản xuất cho đồng bào dân tộc, chuyển từ sản xuất nông nghiệp cổ truyền sang sản xuất hàng hoá với quy mô lớn, góp phần phân bố lại sản xuất, phân bố lại dân cư giữa các vùng.

+ Về lâm nghiệp và bảo vệ rừng: Do mục đích kinh tế nên nhiều diện tích rừng của Tây Nguyên được chuyển sang trồng cây công nghiệp và việc khai thác rừng bừa bãi đã ảnh hưởng rất lớn tới môi trường, đặc biệt là ảnh hưởng tới nguồn nước, từ đó tác động tới các vùng chuyên canh. Việc bảo vệ rừng ở Tây Nguyên không chỉ có ý nghĩa đối với vùng mà còn có ý nghĩa đối với cả nước, vì đây là vùng rừng đầu nguồn của nhiều con sông đổ về Duyên hải Nam Trung Bộ và Đông Nam Bộ. Bảo vệ rừng ở Tây Nguyên có liên quan rất lớn đến hoạt động sản xuất và sinh hoạt vào mùa khô.

+ Về thủy điện: Việc xây dựng các nhà máy thuỷ điện ở Tây Nguyên giảm được nhiều chi phí, tuy nhiên cần gắn với bảo vệ tài nguyên rừng. Phát triển thuỷ điện sẽ là động lực để thúc đẩy quá trình công nghiệp hoá ở Tây Nguyên.

+ Khai thác bô-xit: Tây Nguyên là vùng có tiềm năng lớn về bô-xit, tuy nhiên quá trình khai thác

bô-xit gặp nhiều hạn chế vì tầng đất dày, tơi xốp dễ bị sạt lở và ảnh hưởng đến

môi trường nên việc khai thác bô-xit cần phải hết sức thận trọng.

+ Du lịch: mở rộng về tài nguyên du lịch, sản phẩm du lịch, doanh thu từ du lịch và các trung tâm du lịch.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

………………

III. Sự phát triển và phân bố các ngành kinh tế

Đáp án Phiếu học tập số 1 về sự phát triển và phân bố các ngành kinh tế được đính kèm phía dưới Hoạt động 3.

………………