Giáo án Lịch sử 12 Cánh diều bài 9: Đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4 năm 1975 đến nay. Một số bài học lịch sử của cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc từ năm 1945 đến nay

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cặp cá nhân, khai thác thông tin mục 1 SGK tr.53, kết hợp tư liệu GV cung cấp và trả lời câu hỏi: Trình bày khái quát bối cảnh lịch sử của các cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4 năm 1975.

Tư liệu 1: “Hậu quả của chiến tranh chưa khắc phục xong, thì hành động xâm lấn và phá rối của bọn phản động...lại gây thêm khó khăn, thiệt hại cho nền kinh tế, buộc ta phải tăng chi phí quốc phòng. Thiên tai nặng trong hai năm 1977, 1978 gây mất mùa liên tiếp, làm hao hụt một khối lượng lớn lương thực”.

(Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 25/2/1978,

 Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng về nhiệm vụ kinh tế năm 1979)

Kì họp thứ nhất của Quốc hội khóa VI (1976) 

– kì họp quyết định nhiều vấn đề quan trọng 

để thống nhất đất nước về mặt Nhà nước

- GV mở rộng, liên hệ và yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Có cách nào để ngăn chặn cuộc chiến tranh này lại không?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu bối cảnh lịch sử của cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4/1975.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng: Không có cách nào để ngăn chặn cuộc chiến tranh này vì đã xuất hiện ý đồ và hoạt động chống phá, xâm phạm chủ quyền lãnh thổ Việt Nam, Trung Quốc, Cam-pu-chia.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Bối cảnh quốc tế, trong nước vừa tạo ra thời cơ, vừa đặt ra những thách thức mới cho cách mạng Việt Nam trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Bối cảnh lịch sử của cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4/1975 đến nay

- Bối cảnh thế giới: 

+ Thuận lợi: xu thế hòa hoãn Đông – Tây tiếp tục diễn ra.

+ Khó khăn: quan hệ giữa các nước lớn chứa nhiều yếu tố phức tạp.

- Bối cảnh trong nước:

+ Thuận lợi: đất nước thống nhất, đi lên chủ nghĩa xã hội.

+ Khó khăn: 

• Tình hình kinh tế - xã hội gặp khó khăn.

• Quan hệ giữa Việt Nam với Trung Quốc và Cam-pu-chia có dấu hiệu bất ổn. 

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS cả lớp thành 3 nhóm.

- GV giao nhiệm vụ cho các nhóm chuẩn bị trước ở nhà (1 tuần):

Khai thác Hình 2 – Hình 4, Tư liệu, mục Góc mở rộng, thông tin mục 2a – 2c SGK tr.53 – 56 kết tư liệu sưu tầm để: 

+ Nhóm 1: Tìm hiểu về diễn biến chính của cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam (1975 – 1979). 

+ Nhóm 2: Tìm hiểu về diễn biến chính của cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc (1979 – 1989).

+ Nhóm 3: Tìm hiểu về diễn biến chính của cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền quốc gia của Việt Nam ở Biển Đông từ tháng 4 năm 1975 đến nay. 

- GV gợi ý về sản phẩm: áp phích, sơ đồ tư duy, tờ rơi lịch sử, bài thuyết trình,…

- GV giao nhiệm vụ cụ thể cho Nhóm 1:

Khai thác Tư liệu, mục Góc mở rộng, thông tin mục 2a SGK tr.53, 54 và trả lời câu hỏi: Trình bày những nét khái quát về diễn biến chính của cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam (1975 – 1979). 

- GV cung cấp thêm cho các nhóm một số tư liệu về cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam (1975 – 1979) (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2.1). 

- GV dành thời gian 5 – 10 phút cho Nhóm 1 chuẩn bị tư liệu, thông tin trước khi thuyết trình trước lớp về sản phẩm học tập đã chuẩn bị. 

- GV mở rộng kiến thức, liên hệ thực tế, yêu cầu HS sử dụng thiết bị có kết nối internet và trả lời câu hỏi: Trình bày về mối quan hệ giữa Việt Nam và Cam-pu-chia hiện nay (duy trì mối quan hệ hòa bình, hữu nghị, tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của nhau,…).

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS Nhóm 1 khai thác tư liệu, thông tin trong mục, kết hợp sưu tầm thông tin trên sách, báo, internet và chuẩn bị sản phẩm thuyết trình.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện Nhóm 1 trình bày những nét khái quát về diễn biến chính của cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam (1975 – 1979) theo sản phẩm đã chuẩn bị.

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung hoặc đặt câu hỏi cho nhóm bạn.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2.1).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá sản phẩm của Nhóm 1 trên các yếu tố: sản phẩm bảo đảm tính logic, khoa học; đúng thời gian; tính sáng tạo; trả lời được các câu hỏi đặt ra của GV và các bạn;…

- GV kết luận: Ngay sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, quân dân Việt Nam phải tiếp tục cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc ở biên giới Tây Nam, chống lại sự xâm lược của chính quyền Pôn Pốt. Quân tình nguyện Việt Nam cùng quân dân Cam-pu-chia đánh đổ chính quyền Pôn Pốt. Ngày 7/1/1979, Thủ đô Phnôm Pênh hoàn toàn giải phóng.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới. 

2. Diễn biến chính của các cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4/1975.

a. Cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam (1975 – 1979)

- Đầu T5/1975 đến năm 1978: tập đoàn Pôn-Pốt:

+ Thể hiện ý đồ đánh chiếm đảo Phú Quốc, chiếm đảo Thổ Chu. 

+ Xâm phạm nhiều vùng lãnh thổ dọc biên giới Việt Nam (từ Hà Tiên đến Tây Ninh). 

- Ngày 22/12/1978: 19 sư đoàn bộ binh, pháo binh, xe tăng đánh Tây Ninh, tiến sâu vào lãnh thổ Việt Nam.

→ Quân đội nhân dân Việt Nam tổ chức phản công, đánh bật lực lượng Pôn Pốt khỏi lãnh thổ, truy kích đối phương đến nơi xuất phát.

- Quân tình nguyện Việt Nam và nhân dân Cam-pu-chia lật đổ chế độ diệt chủng Khơ-me Đỏ.

→ Ngày 7/1/1979, Thủ đô Phnôm Pênh được giải phóng.

Tư liệu 1: Cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam (1975 – 1979). 

Video: Quân tình nguyện Việt Nam truy quét Pôn Pốt.

https://www.youtube.com/watch?v=mLoNv_FVd3Q

Video: Chiến tranh biên giới Tây Nam - Tổng Tấn Công Phnôm Pênh.

https://www.youtube.com/watch?v=T3RC8I-BPoc (GV cho HS xem video nếu còn thời gian). 

TRẢ LỜI CÂU HỎI MỞ RỘNG

Mối quan hệ giữa Việt Nam và Cam-pu-chia hiện nay:

- Quan hệ chính trị tiếp tục được tăng cường, phát huy vai trò nòng cốt, định hướng trong quan hệ hai nước.

- Hợp tác quốc phòng - an ninh tiếp tục được thúc đẩy hiệu quả, trở thành trụ cột quan trọng trong quan hệ Việt Nam – Cam-pu-chia; sự phối hợp trong công tác đối ngoại được tăng cường.

- Hợp tác kinh tế, giáo dục - đào tạo, văn hóa, khoa học - kỹ thuật có bước phát triển tích cực.

- Hợp tác giữa các ban, bộ, ngành, các ủy ban của Quốc hội, đoàn thể và tổ chức nhân dân tiếp tục được đẩy mạnh và đi vào thực chất hơn.

Video: Quan hệ Việt Nam – Cam-pu-chia bước lên tầm cao mới.

https://www.youtube.com/watch?v=FgVLWPo5Hog

Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc và Thủ tướng Vương quốc Campuchia Samdech Techo Hun Sen chứng kiến Lễ ký Nghị định

thư Phân giới cắm mốc biên giới đất liền giữa Cộng hoà xã hội chủ nghĩa

Việt Nam và Vương quốc Cam-pu-chia, năm 2019

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm vụ cụ thể cho Nhóm 2:

Khai thác Hình 2, Tư liệu, thông tin mục 2b SGK tr.54, 55 và trả lời câu hỏi: Trình bày diễn biến chính của cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc (1979 – 1989).

Hình 2. Xe tăng Trung Quốc bị quân dân Lào Cai phá hủy tại mặt trận đồi Thanh Sơn (19/2/1979)

- GV cung cấp thêm cho các nhóm một số tư liệu về cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc (1979 – 1989) (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2.2). 

- GV dành thời gian 5 – 10 phút cho Nhóm 2 chuẩn bị tư liệu, thông tin trước khi thuyết trình trước lớp về sản phẩm học tập đã chuẩn bị. 

- GV mở rộng kiến thức, liên hệ thực tế, yêu cầu HS sử dụng thiết bị có kết nối internet và trả lời câu hỏi: Trình bày về mối quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc hiện nay.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS Nhóm 2 khai thác tư liệu, thông tin trong mục, kết hợp sưu tầm thông tin trên sách, báo, internet và chuẩn bị sản phẩm thuyết trình.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện Nhóm 2 trình bày những nét khái quát về diễn biến chính của cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc (1979 – 1989) theo sản phẩm đã chuẩn bị.

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung hoặc đặt câu hỏi cho nhóm bạn.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2.2).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá sản phẩm của Nhóm 2 trên các yếu tố: sản phẩm bảo đảm tính logic, khoa học; đúng thời gian; tính sáng tạo; trả lời được các câu hỏi đặt ra của GV và các bạn;…

- GV kết luận: Từ giữa năm 1975, quan hệ Việt Nam – Trung Quốc trở nên căng thẳng. Trung Quốc khiêu khích, xâm phạm biên giới phía Bắc Việt Nam. Trước cuộc chiến đấu ngoan cường của quân dân Việt Nam và sự phản đối của dư luận quốc tế, ngày 5/3/1979, Trung Quốc tuyên bố rút quân. 

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới. 

b. Cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc (1979 – 1989)

- Ngày 17/2/1979: Trung Quốc điều động 32 sư đoàn mở loạt tấn công vào lãnh thổ Việt Nam, dọc biên giới phía Bắc từ Móng Cái (Quảng Ninh) đến Phong Thổ (Lai Châu). 

→ Quân dân Việt Nam (6 tỉnh biên giới phía Bắc) chiến đấu quyết liệt ở Cao Bằng, Lạng Sơn, Lào Cai,…

- Dư luận trong nước, thế giới phản đối Trung Quốc vi phạm chủ quyền lãnh thổ.

→ Từ 5/3 đến 18/3/1979: Trung Quốc rút quân về nước. 

- Trung Quốc tiếp tục có nhiều hành động gây xung đột, lấn chiếm lãnh thổ Việt Nam, đặc biệt là Vị Xuyên – Hà Giang (1984 – 1989).

Tư liệu 2: Mặt trận Vị Xuyên: “Lò vôi thế kỉ”

Mặt trận Vị Xuyên là chiến trường ác liệt chống quân xâm lược, diễn ra trong suốt 10 năm (1979 - 1989). Hàng trăm trận chiến đấu đã diễn ra rất quyết liệt, nhiều cán bộ chiến sĩ ở mọi miền đất nước và đồng bào ta đã hi sinh trên mảnh đất này. Đây là cuộc chiến tranh xâm lược quy mô lớn nhất kể từ sau khi Việt Nam đánh thắng Mỹ. Để chống lại cuộc chiến tranh xâm lược lần thứ hai của Trung Quốc, trong 5 năm (từ năm 1984 - 1989), Việt Nam chúng ta cũng đã lần lượt huy động tới hàng chục sư đoàn chủ lực, các trung đoàn bộ binh địa phương, đặc công; một số trung đoàn, lữ đoàn pháo binh, công binh, hoá học,... hàng vạn dân quân, du kích tham gia chiến đấu bảo vệ biên giới Vị Xuyên, hàng chục vạn thanh niên xung phong, dân công hoà tuyến phục vụ cho mặt trận Vị Xuyên. Từ năm 1984 - 1989, chiến sự xảy ra ác liệt ở xã Thanh Thuỷ, Minh Tân, Thanh Đức,.... Tại mặt trận Vị Xuyên, đã có hơn một chục sư đoàn bộ binh luân phiên tham gia chiến đấu. Các đơn vị bộ đội chủ lực của Bộ và Quân khu cùng bộ đội địa phương, dân quân tự vệ của tỉnh và nhân dân đã quyết tâm chiến đấu, giành giật với địch từng chiến hào, từng cao điểm để giữ vững chủ quyền biên giới quốc gia,... gần chục năm ròng, chưa khi nào Vị Xuyên ngớt tiếng pháo, đạn súng cối từ bên kia biên giới rót sang.

(Theo 1984 - 1989: Mặt trận Vị Xuyên được ví như “lò vôi thế kỉ”, 

Báo Điện tử VOV, ngày 17/02/2022)

Video: 43 năm cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc. 

https://www.youtube.com/watch?v=Us2i6HM5fD4 (từ 0p29 đến 2p30). 

TRẢ LỜI CÂU HỎI MỞ RỘNG

Mối quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc hiện nay: 

- Về quan hệ chính trị, ngoại giao:

+ Tiếp xúc cấp cao được coi trọng với hình thức đa dạng, linh hoạt hơn.

+ Sự tin cậy chiến lược giữa hai nước được củng cố và tăng cường.

- Về hợp tác kinh tế, thương mại:

+ Quan hệ thương mại tiếp tục xu thế tăng trưởng nhanh.

+ Đầu tư trực tiếp của Trung Quốc vào Việt Nam tăng nhanh, thứ hạng có sự cải thiện rõ rệt.

- Về quốc phòng - an ninh:

+ Hình thành nhiều cơ chế hợp tác liên quan đến hợp tác quốc phòng - an ninh cả trên đất liền và trên biển.

+ Triển khai cơ chế đối thoại an ninh cấp thứ trưởng, thúc đẩy hợp tác giữa Bộ Công an Việt Nam và Bộ An ninh quốc gia Trung Quốc. 

+ Phòng, chống một số vấn đề an ninh phi truyền thống, mở nhiều đợt cao điểm trấn áp tội phạm về ma túy, buôn bán người, truy nã tội phạm,… ở khu vực biên giới.

Video: Thúc đẩy quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Trung Quốc lên tầm cao mới.

https://www.youtube.com/watch?v=SoPomD_xbdY