Đáp án Kinh tế pháp luật 12 chân trời sáng tạo bài 12: Quyền và nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ và đảm bảo an sinh xã hội

BÀI 12. QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN TRONG BẢO VỆ, CHĂM SÓC SỨC KHOẺ VÀ ĐẢM BẢO AN SINH XÃ HỘI

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em hãy nêu một số quy định của pháp luật về quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe và đảm bảo an sinh xã hội mà em biết

Hướng dẫn chi tiết:

Điều 25 Hiến chương Liên hợp quốc năm 1948: “Mọi người dân và hộ gia đình đều có quyền có một mức tối thiểu về sức khỏe và các phúc lợi xã hội bao gồm: ăn, mặc, chăm sóc y tế (gồm cả thai sản), dịch vụ xã hội thiết yếu và có quyền được an sinh khi có các biến cố về việc làm, ốm đau, tàn tật, góa phụ, tuổi già… hoặc các trường hợp bất khả kháng khác”.

Tại Việt Nam, quyền được hưởng an sinh xã hội đã được Hiến pháp năm 2013 ghi nhận với tư cách là một quyền cơ bản của công dân tại Điều 34: ”Công dân có quyền được bảo đảm an ninh xã hội” và “Nhà nước tạo bình đẳng về cơ hội để công dân thụ hưởng phúc lợi xã hội, phát triển hệ thống an ninh xã hội, có chính sách trợ giúp người cao tuổi, người khuyết tật, người nghèo và người có hoàn cảnh khó khăn khác”.

KHÁM PHÁ

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:

- Cho biết quyền, nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ, chăm sóc sức khỏe được thể hiện như thế nào trong các trường hợp.

- Cho biết hành vi của chủ thể trong các trường hợp đã vi phạm quy định nào của pháp luật về quyền, nghĩa vụ công dân trong bảo vệ, chăm sóc sức khỏe.

Hướng dẫn chi tiết:

- Quyền, nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ, chăm sóc sức khỏe được thể hiện:

+ Trường hợp 1:

Chị A có quyền tiếp cận thông tin trong hồ sơ bệnh án của các bệnh nhân để thực hiện công việc y tế của mình nhưng chị A có nghĩa vụ giữ bí mật thông tin bệnh án và chỉ chia sẻ thông tin đó với những đối tượng có liên quan trực tiếp đến việc chăm sóc bệnh nhân.

+ Trường hợp 2: 

Ông A có quyền nhận được sự chăm sóc y tế tốt nhất từ phía các nhân viên y tế trong bệnh viện nhưng ông A phải có nghĩa vụ hợp tác và tuân thủ quy định của bệnh viện, bao gồm việc đối xử tôn trọng với nhân viên y tế và bệnh nhân khác.

- Hành vi vi phạm pháp luật của các chủ thể:

+ Trường hợp 1: 

Căn cứ theo quy định tại Khoản 2, Điều 10, Luật Khám, chữa bệnh năm 2023, hành vi của chị A đã vi phạm vào quyền được tôn trọng danh dự, bảo vệ sức khỏe và tôn trọng bí mật riêng tư trong khám bệnh, chữa bệnh.

+ Trường hợp 2:

Căn cứ theo quy định tại Điều 16, Luật Khám, chữa bệnh năm 2023, hành vi của ông A đã vi phạm vào nghĩa vụ tôn trọng người hành nghề và người khác làm việc tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:

- Cho biết Nhà nước đã đảm bảo thực hiện quyền an sinh xã hội của người dân như thế nào. Phân tích trường hợp để làm rõ.

- Cho biết để thực hiện quyền về an sinh xã hội, người dân cần có nghĩa vụ như thế nào.

Hướng dẫn chi tiết:

Trong trường hợp này, việc Nhà nước đầu tư xây dựng nhiều nhà máy cấp nước sạch nông thôn ở tỉnh Bình Thuận đã giúp thực hiện chính sách an sinh xã hội và đảm bảo quyền an sinh xã hội của người dân thông qua các biện pháp sau:

1. Cung cấp nguồn nước sạch đáng tin cậy: Việc đầu tư vào hệ thống cung cấp nước sạch đã giúp đảm bảo nguồn nước sạch và an toàn cho sinh hoạt hàng ngày của người dân, đặc biệt là trong khu vực nông thôn và có đông đồng bào tộc người.

2. Tiêu chuẩn vệ sinh đạt chuẩn: Nước sinh hoạt được sản xuất từ những nhà máy cấp nước sạch đã đáp ứng tiêu chuẩn vệ sinh của Bộ Y tế, giúp bảo đảm chất lượng nước sạch và an toàn cho sức khỏe của người dân.

3. Giảm nguy cơ lây lan bệnh qua đường nước: Với việc có nguồn nước sạch và an toàn, nguy cơ lây lan bệnh qua đường nước đã giảm đi đáng kể, từ đó giúp bảo vệ sức khỏe của cộng đồng.

4. Giảm bớt lo lắng về thiếu nước trong mùa khô: Đối với các khu vực nông thôn, đặc biệt là trong mùa khô, việc có nguồn nước sạch đến từ nhà máy cấp nước đã giúp giảm bớt lo lắng và khó khăn về việc tiếp cận nước sạch của người dân.

- Nghĩa vụ của người dân trong thực hiện quyền về an sinh xã hội:

+ Tham gia chế độ bảo hiểm bắt buộc như bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao động và bảo hiểm y tế bắt buộc

+ Không xâm phạm quyền an sinh xã hội của người khác

+ Tuân thủ quy định pháp luật về an sinh xã hội

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em đồng tình với nhận định nào sau đây về quyền và nghĩa vụ công dân trong bảo vệ, chăm sóc sức khỏe?

a. Người bệnh được tự do lựa chọn nơi khám, chữa bệnh. 

b. Người bệnh không cung cấp thông tin bệnh sử cho bác sĩ điều trị là vi phạm nghĩa vụ công dân về bảo vệ, chăm sóc sức khỏe.

c. Chấp hành các quy định về phòng chống dịch bệnh là biểu hiện của nghĩa vụ

công dân về bảo vệ, chăm sóc sức khỏe.

d. Tham gia nghiên cứu y sinh về khám bệnh, chữa bệnh là nghĩa vụ của

công dân.

e. Người bệnh phải thực hiện chữa bệnh theo phương pháp chỉ định của bác sĩ.

Hướng dẫn chi tiết:

c. Chấp hành các quy định về phòng chống dịch bệnh là biểu hiện của nghĩa vụ công dân về bảo vệ, chăm sóc sức khỏe.

Giải thích:

- Lựa chọn nơi khám chữa bệnh (a) và phương pháp điều trị (e) là quyền của người bệnh, không phải là nghĩa vụ của họ.

- Việc cung cấp thông tin bệnh sử cho bác sĩ điều trị (b) thực tế là cần thiết để giúp bác sĩ có cái nhìn toàn diện về tình trạng sức khỏe của người bệnh, không phải là vi phạm nghĩa vụ.

- Tham gia nghiên cứu y sinh (d) cũng không phải là nghĩa vụ của công dân, mà có thể là sự quan tâm và hỗ trợ cho cộng đồng y tế, nhưng không bắt buộc.

Câu 2: Em hãy nhận xét về hành vi của chủ thể trong các trường hợp sau:

a. Bà M khuyên hàng xóm nên tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện để đề phòng.

khi đau ốm.

b. Doanh nghiệp D trốn đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động làm việc tại

doanh nghiệp.

c. Anh K làm giả giấy khám bệnh để trục lợi bảo hiểm xã hội.

d. Chị S tuyên truyền thông tín về chính sách an sinh xã hội của Nhà nước đến

những người quen biết.

e. Thành phố H tổ chức xây dựng nhà ở xã hội cho người có thu nhập thấp trên

địa bàn.

Hướng dẫn chi tiết:

Nhận xét về hành vi của chủ thể trong các trường hợp sau:

a. Hành vi này là tích cực và đúng đắn, vì nó nhấn mạnh vào việc đề phòng bằng việc tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện, giúp người khác có sự bảo vệ sức khỏe tốt hơn.

b. Hành vi này là vi phạm pháp luật và không đúng đắn. Doanh nghiệp có nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động làm việc tại mình theo quy định của pháp luật.

c. Hành vi này là vi phạm pháp luật và đạo đức. Anh K đã gian lận và lợi dụng hệ thống bảo hiểm xã hội một cách bất hợp pháp và không trung thực.

d. Hành vi này là tích cực và hữu ích. Chị S đã chia sẻ thông tin về chính sách an sinh xã hội của Nhà nước để giúp người khác hiểu rõ và có thể tận dụng các chính sách này.

e. Hành vi này là tích cực và hợp lý. Thành phố H đã thực hiện một chính sách xã hội nhằm cải thiện điều kiện sống cho người có thu nhập thấp, giúp họ có một mái ấm ổn định.

Câu 3: Em hãy phân tích hậu quả của hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ, chăm sóc sức khỏe xã hội trong các trường hợp sau:

a. Trong quá trình điều trị tại Bệnh viện H, anh C đã được chỉ định dùng một số

loại thuốc phù hợp. Nhưng do mong muốn nhanh khỏi bệnh nên anh đã tự ý mua thuốc ngoài đơn mà bác sĩ kê đề sử dụng. Điều này dẫn đến việc anh bị mẩn ngứa, khó thở, phải nhập viện cấp cứu do sốc phản vệ với thuốc. 

b. Trong thời gian điều trị tại Bệnh viện C, anh D không tuân thủ các quy định về thăm bệnh, gây ồn ào, mất trật tự tại phòng bệnh, ảnh hưởng đến giờ nghỉ ngơi của các bệnh nhân khác. 

c. Trong một lần anh D đến Bệnh viện K thăm khám, bác sĩ đề nghị anh chia

sẽ trung thực các thông tin để phục vụ chẩn đoán bệnh. Tuy nhiên, anh đã cung cấp những thông tin không chính xác gây khó khăn cho quá trình chẩn đoán, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ của chính anh. 

Hướng dẫn chi tiết:

a. Trong trường hợp này, anh C đã tự ý mua thuốc ngoài đơn của bác sĩ, không tuân thủ chỉ định điều trị. Hậu quả của hành vi này là anh C bị mẩn ngứa, khó thở, và phải nhập viện cấp cứu do sốc phản vệ với thuốc. Hành vi này không chỉ gây tổn thương cho bản thân anh C mà còn làm gia tăng gánh nặng cho hệ thống y tế, cần phải tiếp tục điều trị và chăm sóc cho tình trạng sức khỏe của anh.

b. Trong trường hợp này, anh D không tuân thủ các quy định và gây ồn ào, mất trật tự tại phòng bệnh, ảnh hưởng đến giờ nghỉ ngơi của các bệnh nhân khác. Hậu quả của hành vi này là gây ra sự không thoải mái, lo lắng, và căng thẳng cho các bệnh nhân khác, ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình điều trị và phục hồi của họ.

c. Trong trường hợp này, anh D cung cấp thông tin không chính xác cho bác sĩ, gây khó khăn trong quá trình chẩn đoán bệnh. Hậu quả của hành vi này là làm chậm quá trình chẩn đoán, tăng nguy cơ phát hiện bệnh sai lầm hoặc không chính xác, và dẫn đến việc điều trị không hiệu quả hoặc thậm chí là tình trạng sức khỏe của anh D trở nên nghiêm trọng hơn.

Tóm lại, trong cả ba trường hợp trên, hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ, chăm sóc sức khỏe đã gây ra hậu quả tiêu cực đối với sức khỏe của bản thân và/hoặc của người khác, đồng thời cũng gây ra áp lực và gánh nặng cho hệ thống y tế.

Câu 4: Em hãy đọc các trường hợp sau và đưa ra hướng xử lý theo gợi ý:

a. Anh Q là nhân việc của Công ty E. Trong quá trình làm việc, anh đã tham gia đầy đủ các loại hình bảo hiểm theo quy định của pháp luật. Sau khi anh nghĩ việc, công ty thực hiện xác nhận thời gian đóng và trả sổ bảo hiểm xã hội nhưng do bất cần, anh đã làm thất lạc.

Hành vi của anh Q có vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân trong an sinh xã hội không? Vì sao?

b. Bạn G là học sinh lớp 12A1 Trường Trung học phổ thông V, trên địa bàn huyện Y. Mặc dù có hoàn cảnh gia đình khó khăn nhưng nhiều năm liền, 6 luôn là học sinh giỏi, chăm ngoan của trường. Trong đợt thi tuyển sinh Đại học năm nay, G đã thi đậu vào Trường Đại học H nhưng có dự định không theo học vì gia đình không đủ tiền trang trải. Biết được thông tin, Ngân hàng chính sách huyện Y đã hỗ trợ và hướng dẫn bạn G thực hiện thủ tục vay dành cho học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn. Nhờ vậy, G có thể tiếp tục theo đuổi việc học Đại học.

Em hãy nhận xét việc làm của Ngân hàng chính sách huyện Y trong trường hợp trên.

c. Trong thời gian lao động tại Công ty M, chị B đã tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế bắt buộc. Tuy nhiên, mẹ chị B lại cho rằng nếu không tham gia các loại bảo hiểm trên thì sẽ tăng thêm một khoản thu nhập. Chị B không đồng ý với mẹ vì chị biết tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế bắt buộc là nghĩa vụ của người lao động về an sinh xã hội

Em đồng tình với ý kiến của nhân vật nào? Vì sao?

Hướng dẫn chi tiết:

a. Trong trường hợp này, hành vi của anh Q là vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân trong an sinh xã hội. Anh Q đã tham gia đầy đủ các loại hình bảo hiểm theo quy định, tuy nhiên, việc làm thất lạc sổ bảo hiểm xã hội là không đúng và gây ảnh hưởng đến quyền lợi và an sinh xã hội của bản thân anh cũng như hệ thống bảo hiểm xã hội. Hướng xử lý có thể là anh Q cần phải báo cáo ngay về việc làm thất lạc này và thực hiện các biện pháp cần thiết để khắc phục.

b. Trong trường hợp này, Ngân hàng chính sách huyện Y đã có hành động tích cực và đúng đắn. Họ đã hỗ trợ và hướng dẫn bạn G thực hiện thủ tục vay để giúp bạn G tiếp tục theo đuổi việc học Đại học, giúp nâng cao cơ hội và an sinh xã hội cho bạn G.

c. Trong trường hợp này, em đồng tình với ý kiến của chị B. Tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế bắt buộc là nghĩa vụ của người lao động về an sinh xã hội. Việc mẹ chị B đề xuất không tham gia bảo hiểm để tăng thu nhập là không đúng và có thể gây ra hậu quả tiêu cực đối với an sinh xã hội của chị B và gia đình.

VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy sưu tầm một số hoạt động bảo đảm quyền an sinh xã hội tại địa phương và chia sẻ cùng cả lớp.

Hướng dẫn chi tiết:

- Chương trình tiêm chủng miễn phí

- Chương trình hỗ trợ học bổng cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn

- Tổ chức lớp học về sức khỏe và giáo dục giới tính

- Xây dựng nhà ở xã hội cho người có thu nhập thấp

- Chương trình hỗ trợ việc làm, đào tạo nghề, các khoản vay ưu đãi cho người lao động.

Câu 2: Em hãy thực hiện một bài viết phân tích về tác hại, hậu quả của hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ, chăm sóc sức khỏe.

Hướng dẫn chi tiết:

Bảo vệ và chăm sóc sức khỏe là một trong những lĩnh vực quan trọng nhất trong cuộc sống hàng ngày của mỗi người. Tuy nhiên, khi có sự vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong lĩnh vực này có thể xuất hiện những tác hại và hậu quả tiêu cực đối với cá nhân và cộng đồng.

- Đối với cá nhân:

+ Rủi ro sức khỏe: Vi phạm quyền và nghĩa vụ trong bảo vệ, chăm sóc sức khỏe có thể gây ra các tác hại trực tiếp đối với sức khỏe cá nhân. Ví dụ như việc tự điều chỉnh lượng thuốc, không tuân thủ quy trình điều trị hoặc không chủ động trong việc đề phòng bệnh tật có thể dẫn đến tình trạng sức khỏe trở nên tồi tệ hơn.

+ Tác động tâm lý: Vi phạm quyền và nghĩa vụ trong bảo vệ sức khỏe cũng có thể gây ra tác động tâm lý, gây căng thẳng, lo lắng và cảm giác bất an cho cá nhân do họ không đảm bảo được sức khỏe của mình hoặc của người thân.

- Hậu quả cho cộng đồng:

+ Tăng nguy cơ dịch bệnh: Việc không tuân thủ các biện pháp phòng chống dịch bệnh hoặc không tham gia các chương trình tiêm chủng có thể tạo điều kiện cho sự lây lan nhanh chóng của các bệnh truyền nhiễm trong cộng đồng, đặc biệt là trong các mùa dịch.

+ Áp lực cho hệ thống y tế: Hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ trong bảo vệ sức khỏe cũng đặt áp lực lớn lên hệ thống y tế, đặc biệt là khi người dân không tuân thủ quy trình điều trị hoặc tham gia các dịch vụ y tế không đúng cách, dẫn đến tăng cường cần phải chi tiêu cho việc chữa trị và điều trị khó khăn và lâu dài hơn.

- Hậu quả cho xã hội:

+ Giảm chất lượng cuộc sống: Vi phạm quyền và nghĩa vụ trong bảo vệ sức khỏe có thể dẫn đến giảm chất lượng cuộc sống của cả xã hội. Khi người dân không được bảo vệ và chăm sóc sức khỏe đúng cách, họ sẽ gặp nhiều vấn đề về sức khỏe, tinh thần và kinh tế, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của xã hội.

+ Tăng cường bất bình đẳng: Vi phạm quyền và nghĩa vụ trong bảo vệ sức khỏe có thể tăng cường bất bình đẳng trong xã hội, khiến cho những người có điều kiện kinh tế tốt hơn có nhiều cơ hội hơn trong việc tiếp cận và nhận được dịch vụ y tế chất lượng cao hơn so với những người nghèo.

Tóm lại, vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ, chăm sóc sức khỏe không chỉ gây hại cho cá nhân mà còn có thể có những tác động tiêu cực đối với cộng đồng và xã hội. Do đó, việc tăng cường nhận thức và tuân thủ các quy định và nghĩa vụ liên quan đến sức khỏe là rất quan trọng để xây dựng một xã hội mạnh mẽ và bền vững.