Giáo án và PPT Lịch sử và địa lí 5 Kết nối bài 2: Thiên nhiên Việt Nam

BÀI 2. THIÊN NHIÊN VIỆT NAM

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV cho học sinh nghe một đoạn trong bài hát “Việt Nam quê hương tôi” của nhạc sĩ Đỗ Nhuận và trả lời:

Trong những câu hát dưới đây, những từ ngữ nào thể hiện thiên nhiên của Việt Nam? 

“Bạn ơi hãy đến quê hương chúng tôi

Ngắm mặt biển xanh xa tít chân trời

Nghe sóng vỗ dạt dào biển cả

Vút phi lao gió thổi trên bờ”

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. Địa hình và khoáng sản

Hoạt động 1: Một số đặc điểm địa hình ở nước ta

GV cho học sinh thảo luận và yêu cầu trả lời câu hỏi:

• Trên phần đất liền của nước ta, đồi núi chiếm bao nhiêu diện tích lãnh thổ?
• Các dãy núi có mấy hướng chính, đó là những hướng nào?
• Khu vực đồng bằng chiếm bao nhiêu phần trăm diện tích lãnh thổ.
• Khu vực đồng bằng có địa hình như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

+ Trên phần đất liền của nước ta, đồi núi chiếm ¾ diện tích lãnh thổ, chủ yếu là đồi núi thấp.

+ Các dãy núi có hướng chính là tây bắc – đông nam và vòng cung.

+ Đồng bằng chiếm ¼ diện tích lãnh thổ, địa hình thấp và tương đối bằng phẳng. 

Hoạt động 2: Tìm hiểu về tài nguyên khoáng sản

HS thực hiện trao đổi và trả lời câu hỏi:

• Khoáng sản của Việt nam được khai thác nhằm mục đích gì?
• Kể tên một số khoáng sản có trữ lượng lớn ở nước ta. 
• Nêu vai trò của khoáng sản đối với sự phát triển kinh tế đất nước.

Sản phẩm dự kiến:

+ Việt Nam có nguồn khoáng sản phong phú với nhiều loại. Một số loại có trữ lượng lớn như than đá, dầu mỏ, khí tự nhiên, sắt, bô-xít...

+ Vai trò của tài nguyên khoáng sản đối với sự phát triển kinh tế đất nước: 

• Than, dầu mỏ, khí tự nhiên được làm nguyên liệu, nhiên liệu cho các ngành công nghiệp… 
• Quặng bô-xít được khai thác để sản xuất kim loại.

2. Khí hậu và sông, hồ

Hoạt động 1: Những nét chính về đặc điểm khí hậu Việt Nam

HS trả lời câu hỏi của GV:

• Trình bày đặc điểm chính của khí hậu nước ta. 
• Ranh giới giữa khí hậu miền Bắc và miền Nam là gì?
• Trình bày những điểm khác nhau giữa khí hậu miền Bắc và miền Nam.
• Đặc điểm khí hậu mang lại những thuận lợi gì đối với đời sống và hoạt động sản xuất?
• Nêu một số khó khăn của khí hậu đối với đời sống và hoạt động sản xuất.

Sản phẩm dự kiến:

-  Việt Nam có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa: 

• Nhiệt độ trung bình năm > 20°C (trừ vùng núi cao).
• Lượng mưa lớn, trung bình năm từ 1500 đến 2000 mm.
• Gió mùa chính gồm: gió mùa mùa đông (hướng đông bắc) và gió mùa mùa hạ ( hướng tây nam, đông nam).

- Ảnh hưởng của khí hậu:

• Khí hậu thuận lợi có cây trồng phát triển quanh năm cho năng suất cao, có sản phẩm nông nghiệp đa dạng.
• Nước ta cũng chịu ảnh hưởng của nhiều thiên tai như bão, lũ lụt, hạn hán, ... gây khó khăn cho đời sống và hoạt động sản xuất.  

Hoạt động 2: Sông, hồ

GV chiếu một số thông tin cho HS quan sát và trả lời câu hỏi:

• Trình bày đặc điểm của sông, hồ nước ta.
• Lượng nước sông thay đổi như thế nào?
• Kể tên một số hồ lớn ở nước ta.
• Sông, hồ có vai trò như thế nào đối với đời sống và hoạt động sản xuất?

Sản phẩm dự kiến:

- Việt Nam có nhiều sông, chủ yếu là sông nhỏ.

- Lượng nước sông thay đổi theo mùa: mùa lũ mực nước sông dâng cao; mùa cạn mực nước sông hạ thấp. 

- Một số sông lớn là sông Hồng, sông Cửu Long, sông Mã,...

- Một số hồ tự nhiên và nhân tạo là hồ Ba Bể, hồ Dầu Tiếng...

=> Sông hồ cung cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt, tạo điều kiện phát triển đánh bắt và nuôi trồng thủy sản, du lịch, giao thông đường thủy, thủy điện,...

3. Đất và rừng

Hoạt động 1: Tìm hiểu tài nguyên đất của nước ta

GV yêu cầu học sinh thảo luận và trả lời câu hỏi:

• Kể tên các nhóm đất chính ở nước ta.
• Trình bày đặc điểm của đất feralit ở nước ta.
• Đất feralit thích hợp với những loại cây trồng nào?
• Trình bày đặc điểm của nhóm đất phù sa ở nước ta.
• Đất phù sa thích hợp với những loại cây trồng nào?

Sản phẩm dự kiến:

Hoạt động 2: Một số đặc điểm về tài nguyên rừng ở nước ta

HS tìm hiểu, trao đổi và trả lời câu hỏi của GV:

• Loại rừng nào chiếm diện tích lớn ở nước ta?
• Năm 2021, diện tích rừng của nước ta là bao nhiêu?
• Rừng có vai trò như thế nào đối với đời sống và hoạt động sản xuất?

Sản phẩm dự kiến:

- Rừng nhiệt đới và rừng ngập mặn chiếm diện tích lớn nhất.

- Diện tích rừng tăng lên do có nhiều rừng trồng mới.

- Rừng có vai trò quan trọng đối với đời sống và sản xuất: cung cấp gỗ và nhiều sản vật từ rừng; hạn chế xói mòn đất, lũ lụt....

4. Một số biện pháp bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và phòng, chống thiên tai

GV cho học sinh thảo luận theo bàn hoặc theo nhóm và trả lời các câu hỏi sau:

• Các loại tài nguyên đang bị suy giảm do nguyên nhân nào?
• Kể tên một số thiên tai ở nước ta.
• Nêu một số biện pháp bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và phòng, chống thiên tai ở nước ta. 

Sản phẩm dự kiến:

- Khai thác hợp lí, sử dụng tiết kiệm và hiệu quả tài nguyên.

- Trồng rừng và bảo vệ rừng.

- Sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo (năng lượng mặt trời, gió,...).

- Xây dựng, tu bổ các công trình thuỷ lợi (kênh mương, hồ chứa để điều hoà tưới tiêu giữa 2 mùa).

- Giáo dục ý thức bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và phòng chống thiên tai.

- Rèn luyện các kĩ năng phòng chống thiên tai: học bơi, sơ tán,...

- Dự báo và cảnh báo sớm thiên tai.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Diện tích lãnh thổ Việt Nam chủ yếu là:

A. Đồi núi. 

B. Đồng bằng. 

C. Núi cao. 

D. Bình nguyên. 

Câu 2: Dãy núi ở Việt Nam có hướng chính là:

A. Tây nam – đông bắc và vòng cung. 

B. Đông nam – tây bắc và vòng cung. 

C. Đông bắc – tây nam và vòng cung.

D. Tây bắc – đông nam và vòng cung

Câu 3: Địa hình  đồng bằng nước ta có đặc điểm gì?

A. Cao, tương đối bằng phẳng.

B. Thấp, bằng phẳng.

C. Cao, bằng phẳng.

D. Thấp, tương đối bằng phẳng.

Câu 4: Ý nào không đúng khi nói về ảnh hưởng của khí hậu đến đời sống của người dân?

A. Có nguồn nhiệt, ẩm đồi dào nên cây trồng phát triển quanh năm.

B. Khí hậu thay đổi thoe mùa và vùng miền nên sản phẩm nông nghiệp đa dạng.

C. Nước ta chịu ảnh hưởn của nhiều thiên tai gây khó khăn cho đời sống và sản xuất. 

D. Khí hậu thất thường gây ra thiệt hại nhiều về cây trồng, chăn nuôi.  

Câu 5: Nội dung nào dưới đây không đúng khi nói về nhóm đất phe-ra-lít?

A. Phân bố ở vùng đồi núi.

B. Chua và nghèo mùn.

C. Thuận lợi trồng cây lương thực. 

D. Thích hợp trồng cây công nghiệ

 Câu 6 : Đâu không phải dòng sông lớn ở nước ta?

A. Sông Hồng.

B. Sông Tô Lịch. 

C. Sông Cửu Long.

D. Sông Đà. 

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy chỉ ra nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng suy giảm các loại tài nguyên nước ta?

Câu 2: Hình ảnh dưới đây nói về hoạt động nào trong khai thác khoáng sản của nước ta?

Câu 3: Điền dấu ba chấm “…” vào đoạn tư liệu dưới đây.

Nước ta chịu ảnh hưởng của một số..........(bão, lũ lụt, hạn hán,...), gây khó khăn cho hoạt động.........và..........

A. Thiên tai – đời sống – xã hội.

B. Hiện tượng – đời sống – xã hội.

C. Thiên tai – sản xuất – đời sống. 

D. Hiện tượng – sản xuất – đời sống.