Giáo án và PPT Sinh học 12 chân trời bài 9: Di truyền gene ngoài nhân

BÀI 9: DI TRUYỀN GENE NGOÀI NHÂN

A. KHỞI ĐỘNG

GV tổ chức trò chơi; HS tham gia trò chơi để giải thích được tác dụng và cách sử dụng tiến hành tách chiết DNA 

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. THÍ NGHIỆM CỦA CORRENS VỀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN

1. Bối cảnh ra đời thí nghiệm của Correns

Nêu kết luận về bối cảnh ra đời thí nghiệm của Correns 

Sản phẩm dự kiến:

- Bối cảnh: Correns tiến hành khám phá lại các quy luật di truyền Mendel và phát hiện lá khảm ở cây hoa phấn (Mirabilis jalapa) không tuân theo quy luật Mendel.

- Giả thuyết: Gene quy định tính trạng màu lá của cây hoa phấn không nằm trên nhiễm sắc thể trong nhân.

→ Correns là người đầu tiên công bố về sự tồn tại của gene ngoài nhân và sự di truyền các tính trạng do gene ngoài nhân quy định di truyền theo dòng mẹ.

2. Thí nghiệm chứng minh gene ngoài nhân của Correns

Nêu kết luận và cơ sở tế bào của thí nghiệm Corens

Sản phẩm dự kiến:

Kết luận: Gene quy định tổng hợp chất diệp lục ở lá cây không nằm trong nhân mà nằm ở lục lạp.

- Cơ sở tế bào học: trong quá trình thụ tinh, giao tử đục hầu như không truyền tế bào chất cho hợp tử. Đời con chỉ nhận các gene trong tế bào chất của giao tử cái.

→ Hiện tượng di truyền ngoài nhân

II. ĐẶC ĐIỂM DI TRUYỀN GENE NGOÀI NHÂN

Rút ra kết luận về hàm lượng DNA trong hệ thống di truyền truyền ngoài nhân.

Sản phẩm dự kiến:

* Trong tế bào nhân thực, có hai hệ thống di truyền: 

- Hệ thống di truyền trong nhân (di truyền nhiễm sắc thể) 

- Hệ thống di truyền ngoài nhân (di truyền ti thể, lục lạp).

* Đặc điểm hệ thống di truyền ngoài nhân:

- Về hàm lượng DNA: 

+ Kích thước phân tử DNA nhỏ, chứa ít gene.

+ Có rất nhiều bản sao.

+ Khả năng bị đột biến cao.

- Về phương thức di truyền: 

+ Trong quá trình phân bào: gene trong tế bào chất được phân chia ngẫu nhiên.

+ Trong quá trình thụ tinh: gene trong tế bào chất của hợp tử chủ yếu nhận từ trứng.

→ Di truyền theo dòng mẹ.

III. ỨNG DỤNG CỦA GENE DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN

1. Ứng dụng trong sản xuất nông nghiệp

Nêu ứng dụng của gene di truyền ngoài nhân trong sản xuất nông nghiệp

Sản phẩm dự kiến:

- Tính trạng bất thụ đực do gene đột biến nằm trong ti thể quy định, được tìm thấy ở nhiều loài thực vật có ý nghĩa trong sản xuất nông nghiệp.

→ Trong kĩ thuật lai tạo giống, người ta sử dụng cây bất thụ đực làm dòng mẹ sẽ không cần khử đực cho cây mẹ khi lai.

2. Ứng dụng trong y học

Nêu ứng dụng của gene di truyền ngoài nhân trong y học

Sản phẩm dự kiến:

- Ở người, một số bệnh do gene nằm trong ti thể quy định.

→ Sự phát triển của khoa học và công nghệ ngày nay có thể giúp phân tích các đột biến gene ti thể để chẩn đoán các bệnh di truyền; phát triển phương pháp điều trị mới để hạn chế sinh con mắc bệnh do gene ti thể gây nên.

3. Ứng dụng trong nghiên cứu tiến hóa

Nêu ứng dụng của gene di truyền ngoài nhân trong nghiên cứu tiến hóa

Sản phẩm dự kiến:

Trình tự hệ gene trong ti thể thường được sử dụng để xác định quan hệ di truyền, nghiên cứu nguồn gốc tiến hóa của các loài và sự phát sinh chủng loại.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1 (TSĐH - 2009): Một đột biến điểm trong ti thể gây nên chứng động kinh ở người. Phát biểu nào sau đây là đúng khi nói về đặc điểm di truyền của bệnh trên?

A. Nếu mẹ bình thường, bố bị bệnh thì tất cả con gái của họ đều bị bệnh.

B. Nếu mẹ bình thường, bố bị bệnh thì tất cả các con trai của họ đều bị bệnh.

C. Bệnh này chỉ gặp ở nữ giới mà không gặp ở nam giới.

D. Nếu mẹ bị bệnh, bố không bị bệnh thì các con của họ đều bị bệnh.

Câu 2 (TSĐH - 2012): Một trong những đặc điểm di truyền của các gene ngoài nhân ở sinh vật nhân thực là

A. không bị đột biến dưới tác động của các tác nhân gây đột biến.

B. không được phân chia đồng đều cho các tế bào con.

C. luôn tồn tại thành từng cặp allele.

D. chỉ mã hóa cho các protein tham gia cấu trúc nhiễm sắc thể.

Câu 3 (TSĐH - 2014): Khi nói về gene ngoài nhân, phát biểu nào sau đây đúng?

A. Gene ngoài nhân được di truyền theo dòng mẹ.

B. Gene ngoài nhân chỉ biểu hiện ra kiểu hình khi ở trạng thái đồng hợp tử.

C. Các gene ngoài nhân luôn được phân chia đều cho các tế bào trong quá trình phân bào.

D. Gene ngoài nhân chỉ biểu hiện ra kiểu hình ở giới cái mà không biểu hiện ra kiểu hình ở giới đực.

Câu 4 (THPTQG - 2019): Ở cây hoa phấn (Mirabilis jalapa), gene quy định màu lá nằm trong tế bào chất. Lấy hạt phấn của cây lá xanh thụ phấn cho cây lá xanh. Theo lí thuyết, đời con có tỉ lệ kiểu hình là

A. 3 cây lá đốm : 1 cây lá xanh.                   B. 100% cây lá xanh.

C. 3 cây lá xanh : 1 cây lá đốm.                    C. 100% cây lá đốm.

Câu 5 (Đề minh họa - 2020): Ở tế bào động vật, bào quan nào sau đây chứa gene di truyền theo dòng mẹ?

A. Ti thể.

B. Ribosome.

C. Không bào.

D. Lưới nội chất

Đáp án gợi ý:

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

GV yêu cầu cá nhân HS vận dụng kiến thức, kĩ năng để trả lời câu hỏi sau đây: 

Cho các bào quan sau: không bào, ti thể, bộ máy Golgi, ribosome, lưới nội chất trơn, lưới nội chất hạt, lục lạp. Có bao nhiêu bào quan có chứa DNA ngoài nhân tế bào?