Giáo án và PPT Sinh học 12 cánh diều bài 8: Di truyền liên kết giới tính, liên kết gene và hoán vị gene

BÀI 8: DI TRUYỀN LIÊN KẾT GIỚI TÍNH, 

LIÊN KẾT GENE VÀ HOÁN VỊ GENE

A. KHỞI ĐỘNG

GV dẫn dắt, đặt vấn đề; HS vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu bối cảnh ra đời thí nghiệm của Morgan

Bối cảnh ra đời thí nghiệm của Morgan.

Dự kiến sản phẩm:

- Thomas Hunt Morgan (1866 - 1945) - nhà di truyền học và động vật học người Mỹ, là người xây dựng nên thuyết di truyền nhiễm sắc thể.

- Bối cảnh: Hiện tượng di truyền được giải thích bởi quy luật di truyền Mendel và quan sát nhiễm sắc thể của Flemming, cấu trúc bắt chéo của nhiễm sắc thể được quan sát dưới kính hiển vi của Janssens.

→ Morgan đã phát hiện các dòng đột biến về màu mắt và nhiều tính trạng khác của ruồi giấm…

Hoạt động 2: Tìm hiểu di truyền giới tính và di truyền liên kết giới tính

- Khái niệm về nhiễm sắc thể giới tính, di truyền giới tính.

- Cơ chế di truyền xác định giới tính.

- Cách bố trí thí nghiệm của Morgan và khái niệm di truyền liên kết giới tính.

- Ứng dụng di truyền giới tính và di truyền liên kết giới tính.

Dự kiến sản phẩm:

1. Nhiễm sắc thể giới tính

- Nhiễm sắc thể giới tính có vai trò xác định giới tính của cá thể.

- Các nhiễm sắc thể giới tính tồn tại theo cặp khác nhau giữa cá thể đực và cá thể cái của loài.

- Các dạng tồn tại của cặp nhiễm sắc thể giới tính: đồng giao tử, dị giao tử, chỉ mang một nhiễm sắc thể.

Bảng 8.1. Cặp nhiễm sắc thể giới tính và sự xác định giới tính ở một số sinh vật

2. Sự di truyền giới tính

- Sự di truyền giới tính là sự di truyền các nhiễm sắc thể giới tính, từ đó xác định giới tính của sinh vật…

Hoạt động 3: Tìm hiểu về di truyền liên kết

- Thí nghiệm của Morgan phát hiện di truyền liên kết gene và hoán vị gene.

- Ý nghĩa của liên kết gene và hoán vị gene.

- Bản đồ di truyền và ý nghĩa của bản đồ di truyền.

Dự kiến sản phẩm:

1. Thí nghiệm của Morgan phát hiện di truyền liên kết gene và hoán vị gene

1.1. Thí nghiệm phát hiện hiện tượng liên kết gene

- Lai hai dòng ruồi giấm thuần chủng khác nhau về màu thân và dạng cánh.

- Cho ruồi đực F₁ lai phân tích.

Quan điểm của Morgan về di truyền liên kết

- Trên một nhiễm sắc thể có nhiều gene cùng tồn tại, các gene này phân li cùng nhau trong quá trình giảm phân tạo giao tử, các tính trạng do các gene trên cùng một nhiễm sắc thể di truyền liên kết với nhau…

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Trong các bệnh sau đây ở người, bệnh nào là bệnh di truyền liên kết với giới tính?

• A. Bệnh máu khó đông.

• B. Bệnh tiểu đường.

• C. Bệnh ung thư máu.

• D. Bệnh bạch tạng.

Câu 2: Phát biểu nào sau đây là không đúng?

• A. Ở sinh vật, giới dị giao tử luôn là giới đực, giới đồng giao tử luôn là giới cái.

• B. Ở châu chấu, con đực có thể tạo giao tử mang nhiễm sắc thể X và giao tử không mang nhiễm sắc thể giới tỉnh.

• C. Ở một số loài côn trùng như bướm, cá thể đực là giới đồng giao tử, cá thể cái là giới dị giao tử.

• D. Giới tính ở sinh vật không phải luôn được xác định bởi cặp nhiễm sắc thể giới tỉnh.

Câu 3: Phát biểu nào sau đây không đúng về hiện tượng di truyền theo dòng mẹ?

• A. Kiểu hình của các cơ thể con đều giống mẹ.

• B. Một cơ thể dùng làm mẹ lai với các cơ thể khác nhau vẫn cho đời con cùng 1 kiểu hình.

• C. Gene quy định tính trạng nằm trên nhiễm sắc thể X.

• D. Lai thuận nghịch cho kết quả khác nhau.

Câu 4: Phát biểu nào sau đây về hiện tượng di truyền theo dòng mẹ là không đúng?

• A. Tính trạng do gene ngoài nhân quy định.

• B. Tính trạng biểu hiện ở thế hệ con chỉ phụ thuộc vào cá thể mẹ.

• C. Tính trạng biểu hiện ở thế hệ con phụ thuộc vào cá thể bố và mẹ.

• D. Kết quả phép lai thuận và nghịch là khác nhau.

Câu 5: Bệnh máu khó đông (hemophilia) là bệnh di truyền liên kết giới tỉnh do đột biến gene lặn nằm trên nhiễm sắc thể X và không gây chết ở tuổi còn trẻ. Nhận định nào sau đây là không đúng?

• A. Bố bị máu khó đông và mẹ là thể mang gene bệnh có nguy cơ sinh con gái bị bệnh là 25%.

• B. Bố không bị bệnh và mẹ là thể mang gene bệnh có nguy cơ sinh con bị bệnh là 25% và đó là con trai.

• C. Bố bị máu khó đông và mẹ không mang gene bệnh có nguy cơ sinh con bị bệnh là 50%.

• D. Mẹ bị máu khó đông thì con trai cũng bị máu khó đông.

Dự kiến sản phẩm:

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

- GV yêu cầu cá nhân HS vận dụng kiến thức, kĩ năng để trả lời câu hỏi sau đây: 

Một cá thể có kiểu gene Aa , tần số hoán vị gene giữa hai allele B và b là 20%. Tỉ lệ giao tử aBD là bao nhiêu phần trăm?

- GV giao nhiệm vụ về nhà cho HS, trả lời các câu hỏi trong SGK:

1. Bệnh mù màu đỏ và lục do gene lặn nằm trên X và không có allele tương ứng trên nhiễm sắc thể Y. Tại sao bệnh này thường gặp ở nam giới so với ở nữ giới?

2. Tại sao việc sử dụng phép lai phân tích trong thí nghiệm của Morgan giúp dễ dàng phát hiện các giao tử tái tổ hợp?

3. Một cặp vợ chồng không bị bệnh máu khó đông nhưng người vợ có bố mắc bệnh này. Nếu cặp vợ chồng này sinh con thì con của họ có nguy cơ bị bệnh máu khó đông không? Giải thích. Biết rằng, máu khó đông là bệnh do gene đột biến lặn liên kết X.