Nội dung chính Lịch sử 12 chân trời Bài 6: Cách mạng tháng Tám năm 1945

BÀI 6: CÁCH MẠNG THÁNG 8/1945

1. Bối cảnh lịch sử

1.1. Bối cảnh thế giới

+ Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc, phát xít Đức đầu hàng Đồng minh không điều kiện (ngày 09 - 5 - 1945); ngày 06 - 8 và 09 - 8 - 1945, Mỹ ném hai quả bom nguyên tử xuống thành phố Hi-rô-si-ma và Na-ga-xa-ki của Nhật Bản; ngày 08 - 8 - 1945, Hồng quân Liên Xô tấn công Nhật Bản ở Đông Bắc Trung Quốc.

+ Đến ngày 15 - 08 - 1945, Nhật hoàng tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện. Ngay sau khi Nhật Bản tuyên bố đầu hàng Đồng minh, quân đội Nhật ở Đông Dương rệu rã, Chính phủ Trần Trọng Kim hoang mang. Điều kiện khách quan thuận lợi cho Tổng khởi nghĩa đã đến.

1.2. Bối cảnh trong nước

+ Từ tháng 3 đến tháng 8 - 1945, cao trào kháng Nhật, cứu nước diễn ra mạnh mẽ ở Việt Nam góp phần chuẩn bị lực lượng cách mạng, tập dượt quần chúng đấu tranh qua những hoạt động: "phá kho thóc, giải quyết nạn đói", "sắm vũ khí đuổi thù chung", khởi nghĩa từng phần, giành chính quyền từng bộ phận ở một số địa phương, ... Quần chúng cách mạng đã sẵn sàng nổi dậy khởi nghĩa.

+ Ngày 13 - 8 - 1945, Trung ương Đang va Tong bo Viet Minh thành lập Uỷ ban Khởi nghĩa toàn quốc, ban bố Quân lệnh số 1, chính thức phát lệnh Tổng khởi nghĩa trong cả nước.

+ Từ ngày 14 đến ngày 15 - 8 - 1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương họp ở Tân Trao (Tuyên Quang) thông qua kế hoạch lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa và quyết định chính sách đối nội, đối ngoại sau khi giành được chính quyền.

+ Từ ngày 16 đến ngày 17 - 8 - 1945, Đại hội Quốc dân họp ở Tân Trào tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng, thông qua 10 chính sách của Việt Minh, cử ra Uỷ ban Dân tộc giải phóng Việt Nam do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.

2. Diễn biến chính của cách mạng tháng 8/1945

+ Ngày 14, 15 - 8 - 1945, một số địa phương phát động khởi nghĩa giành thắng lợi như các xã, huyện thuộc đồng bằng sông Hồng, Thanh Hoá, Nghệ An, ...

Ngày 16 - 8 - 1945, một đơn vị Giải phóng quân do Võ Nguyên Giáp chỉ huy, xuất phát từ Tân Trào tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên.

+ Ngày 18 - 8 - 1945, nhân dân 4 tỉnh Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam giành chính quyền sớm nhất trong cả nước.

+ Tại Hà Nội, ngày 17 - 8 - 1945, quần chúng nội, ngoại thành mít tinh "Ủng hộ

Việt Minh"; ngày 18 - 8 -1945, cờ đỏ sao vàng xuất hiện trên các đường phố chính của Hà Nội; ngày 19 - 8 - 1945, quần chúng cách mạng có sự hỗ trợ của các đội tự vệ chiến đấu lần lượt chiếm Phủ Khâm sai, Sở Cảnh sát Trung ương, Sở Bưu điện,... Đến tối, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội thắng lợi.

+ Tại Huế, ngày 23 - 8 - 1945, hàng vạn nhân dân biểu tình thị uy, chiếm các công sở, giành chính quyền về tay nhân dân.

+ Tại Sài Gòn, ngày 25 - 8 - 1945, quần chúng nhân dân chiếm Sở Mật thám, Sở Cảnh sát, nhà ga, bưu điện, nhà máy điện, ... giành chính quyền. 

+Khởi nghĩa ở Hà Nội, Huế, Sài Gòn thành công đã tác động đến các địa phương khác, đưa Ngày 28 - 8 - 1945, Đồng Nai Thượng và Hà Tiên là những địa phương cuối cùng trong cả nước khởi nghĩa giành chính quyền.

+ Ngày 30 - 8 - 1945, tại kinh đô Huế, vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị; chế độ phong kiến Việt Nam hoàn toàn sụp đổ.

+ Ngày 02 - 9 - 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

3. Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm 

3.1. Nguyên nhân thắng lợi

- Nguyên nhân chủ quan: 

+ Dân tộc Việt Nam có lòng yêu nước nồng nàn, tinh thần đoàn kết, truyền thống

bất khuất. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, đứng đầu là

Hồ Chí Minh lãnh đạo nhân dân Việt Nam đã "đứng dậy đem sức ta mà tự giải

phóng cho ta".

+ Đảng Cộng sản Đông Dương và Chủ tịch Hồ Chí Minh vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin để lãnh đạo phong trào giải phóng dân tộc ở Việt Nam.

- Nguyên nhân khách quan

+ Thắng lợi của lực lượng Đong minh va Hong quan Lien Xo trong cuoc chien tranh chống chủ nghĩa phát xít, trực tiếp là quân phiệt Nhật, buộc Chính phủ Nhật phải đầu hàng Đồng minh vô điều kiện, tạo thời cơ chín muồi để nhân dân Việt Nam nổi dậy giành chính quyền.

3.2. Ý nghĩa lịch sử

- Đối với Việt Nam: 

+ Mở ra bước ngoặt lớn trong lịch sử dân tộc; đập tan ách thống trị của thực dân

Pháp và quân phiệt Nhật, chấm dứt chế độ quân chủ chuyên chế hơn 1 000 năm

ở Việt Nam, lập ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

+ Đánh dấu bước phát triển nhảy vọt của cách mạng Việt Nam, mở ra kỉ nguyên mới trong lịch sử dân tộc: kỉ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động làm chủ đất nước, kỉ nguyên giải phóng dân tộc gắn liền với giải phóng giai cấp.

+Đưa Đảng Cộng sản Đông Dương trở thành Đảng cầm quyền, tạo ra những điều kiện tiên quyết cho những thắng lợi tiếp theo.

- Đối với quốc tế:

+ Góp phần vào chiến thắng chủ nghĩa phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai, làm suy yếu hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc.

+ Góp phần cổ vũ các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc đứng lên đấu tranh tự giải phóng, đồng thời có ảnh hưởng đến công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Lào và Cam-pu-chia.

3.3. Bài học kinh nghiệm

+ Đảng phải có đường lối chính trị, phương pháp cách mạng đúng đắn và vận dụng linh hoạt, sáng tạo vào thực tiễn cách mạng Việt Nam.

+ Đảng cần tập hợp, tổ chức mọi lực lượng yêu nước trong mặt trận dân tộc thống nhất nhằm phát huy sức mạnh to lớn của các tầng lớp nhân dân và sức mạnh đoàn kết dân tộc.

+ Cách mạng tháng Tám năm 1945 thắng lợi đã chứng minh cần nhận định đúng tình hình, chủ động tạo thời cơ và kịp thời chớp thời cơ để đưa cách mạng đi đến thành công.