Giáo án và PPT Lịch sử 11 chân trời Bài 5: Quá trình xâm lược và cai trị của chủ nghĩa thực dân ở Đông Nam Á

BÀI 5 QUÁ TRÌNH XÂM LƯỢC VÀ CAI TRỊ CỦA 

CHỦ NGHĨA THỰC DÂN Ở ĐÔNG NAM Á

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- Trả lời câu hỏi: Nhìn vào những hình ảnh sau và hãy cho biết đây là ai/cái gì?

- Quan sát thông tin và lược đồ cho biết: Đây là khu vực nào ở Đông Nam Á? (GV chiếu bản đồ)

- Đây là biểu tượng của tổ chức khu vực nào? Hiểu biết của em về tổ chức này?

- Ông được xem là một trong những vị vua kiệt xuất nhất của Thái Lan. Được thần dân gọi là “Đại vương thần kính". Ông là ai?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Quá trình xâm lược và cai trị của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á

GV yêu cầu học sinh thảo luận:

- Trình bày quá trình các nước thực dân phương Tây xâm lược và thiết lập bộ máy thống trị ở nước nước Đông Nam Á hải đảo: Phi-lip-pin, In-đô-nê-xi-a, Ma-lai-xi-a và Xin-ga-po?

Sản phẩm dự kiến:

Tại Đông Nam Á hải đảo, các nước thực dân phương Tây đã xâm lược và thiết lập bộ máy thống trị như sau:

Phi-lip-pin:

Từ thế kỉ XVI, Tây Ban Nha xâm lược và tổ chức bộ máy cai trị.

Họ áp đặt hệ thống hành chính mới và mở rộng Thiên Chúa giáo và văn hoá Tây Ban Nha.

Năm 1898, Mỹ thay thế Tây Ban Nha cai trị Philippin, đàn áp các cuộc khởi nghĩa và gây thiệt hại lớn cho dân số1.

In-đô-nê-xi-a:

Hà Lan xâm lược từ thế kỉ XVII và đến đầu thế kỉ XIX, họ chiếm đóng phần lớn quần đảo In-đô-nê-xi-a.

Chính phủ Hà Lan cai trị trực tiếp, khai thác thuộc địa quy mô lớn và áp đặt chế độ thuế và áp bức nặng nề.

Ma-lai-xi-a:

Thực dân Anh xâm lược từ cuối thế kỉ XVIII đến đầu thế kỉ XIX.

Họ thành lập Mã Lai thuộc Anh, cai trị gián tiếp qua các công sứ và khai thác thiếc, cao su, đồn điền.

Nhiều lao động từ Trung Quốc và Ấn Độ được đưa đến làm việc tại Ma-lai-xi-a.

Xin-ga-po:

Năm 1819, Anh kí hiệp ước với thủ lĩnh Hồi giáo để thiết lập cảng Xin-ga-po.

Đến năm 1824, Xin-ga-po trở thành thuộc địa của Anh, với chế độ cai trị trực tiếp.

Xin-ga-po trở thành hải cảng giao thương giữa châu Âu và châu Á.

Hoạt động 2. Công cuộc cải cách ở Vương quốc Xiêm

GV yêu cầu trao đổi và trả lời:

- Phân tích bối cảnh về cuộc cải cách ở Xiêm.

- Trình bày nội dung của cuộc cải cách ở Xiêm về các mặt chính trị, quân sự; kinh tế; xã hội, văn hóa; ngoại giao.

Sản phẩm dự kiến:

Vào giữa thế kỉ XIX, Vương quốc Xiêm đứng trước sự đe dọa xâm lược của thực dân phương Tây, đặc biệt là thực dân Anh và Pháp. Từ năm 1851, vua Ra-ma IV đã tiến hành cải cách, chủ trương mở cửa buôn bán với nước ngoài. Đặc biệt, từ năm 1868, dưới thời vua Ra-ma V, Xiêm đã tiến hành hàng loạt cải cách quan trọng về ngoại giao, kinh tế, xã hội, hành chính, và giáo dục. Trong bối cảnh này, công cuộc cải cách ở Xiêm đã giúp đất nước không những phát triển mà còn bảo vệ được chủ quyền và độc lập. Nói cách khác, Xiêm đã thành công trong việc hiện thực hóa tư tưởng cải cách, trong khi ở Việt Nam, những đề nghị cải cách không được thực hiện. Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về chi tiết của công cuộc cải cách ở Xiêm, bạn có thể xem video giới thiệu về bối cảnh, nội dung và ý nghĩa của nó. Cả hai quốc gia này đều đối mặt với cùng một thách thức, nhưng sự khác biệt trong cách tiếp cận và thực hiện cải cách đã tạo ra những kết quả khác nhau.

Tại cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, Vương quốc Xiêm (nay là Thái Lan) đã tiến hành một loạt cải cách quan trọng để đối phó với sự đe dọa xâm lược từ thực dân phương Tây. Dưới triều đại của vua Rama IV và Rama V, các lĩnh vực chính được cải cách như sau:

Chính trị và quân sự:

Tăng cường quân đội và cải thiện hệ thống quân sự.

Thực hiện cải cách hành chính để tăng tính hiệu quả và khả năng kiểm soát.

Kinh tế:

Mở cửa buôn bán với nước ngoài.

Đầu tư vào hạ tầng, thúc đẩy phát triển kinh tế.

Xã hội và văn hóa:

Xóa bỏ hoàn toàn chế độ nô lệ, giải phóng người lao động.

Thành lập các trường đại học theo mô hình phương Tây, cải cách giáo dục.

Cử sinh viên sang các nước Âu-Mỹ du học.

Ngoại giao:

Từng bước xóa bỏ các hiệp ước bất bình đẳng đã kí với các cường quốc phương Tây.

Xây dựng quan hệ ngoại giao với nhiều quốc gia trên thế giới

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS luyện tập làm bài

Câu 1: Vào giữa thế kỉ XIX, đứng trước sự đe doạ xâm lược của thực dân phương Tây, vương quốc Xiêm đã:

A. Gửi tối hậu thư cho các nước thực dân phương Tây nhằm đe doạ sẽ chống trả quyết liệt nếu họ có ý định xâm chiếm

B. Tiến hành cải cách theo hướng hiện đại hóa

C. Xây dựng mối quan hệ với Trung Quốc để được hậu thuẫn

D. Tất cả các đáp án trên.

Câu 2: Chính sách ngoại giao mềm dẻo của Xiêm được thể hiện qua việc

A. Vừa lợi dụng Anh - Pháp vừa tiến hành cải cách để tạo nguồn lực cho đất

nước

B. Vừa lợi dụng vị trí nước “đệm” giữa hai thế lực Anh - Pháp vừa cắt nhượng một số vùng đất phụ thuộc để giữ gìn chủ quyền

C. Vừa lợi dụng vị trí nước “đệm” vừa chấp nhận kí kết hiệp ước bất bình

đằng với các đế quốc Anh, Pháp

D. Vừa lợi dụng vị trí nước “đệm” vừa phát huy nguồn lực của đất nước để

phát triển

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: B

Câu 2: B

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Lí do vì đâu mà Xiêm là nước duy nhất ở Đông Nam Á không bị biến thành thuộc địa của thực dân phương Tây? Cuộc cải cách ở Xiêm có ý nghĩa như thế nào đối với lịch sử đất nước?

Câu 2: Sưu tầm tư liệu từ sách, báo, internet, viết một bài (khoảng 300 chữ) về quá trình thực dân phương Tây xâm lược và thiết lập nền thống trị ở một nước trong khu vực Đông Nam Á.