Giáo án và PPT KHTN 8 cánh diều Bài 2: Phản ứng hoá học và năng lượng của phản ứng hoá học

BÀI 2: PHẢN ỨNG HÓA HỌC VÀ NĂNG LƯỢNG CỦA PHẢN ỨNG HÓA HỌC

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS quan sát hình ảnh và trả lời:

Đố các em biết nước được tạo ra từ nguyên tử của các nguyên tố hóa học nào? Nước có thể được tạo thành như thế nào?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Phản ứng hóa học là gì?

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Mô tả hiện tượng thí nghiệm khi đốt cháy khí H₂ ở ngoài không khí và khi đưa vào bình chứa khí O₂.

• Hiện tượng nào chứng tỏ có chất mới tạo thành?

• Chất tham gia phản ứng là chất nào? Chất tạo thành sau phản ứng là chất nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Mô tả hiện tượng thí nghiệm khi đốt cháy khí H₂ ở ngoài không khí và khi đưa vào bình chứa khí O₂ 

+  Đốt cháy khí hydrogen trong không khí: tạo ra ngọn lửa màu xanh

+ Đưa vào bình chứa khí O₂: hydrogen cháy mạnh hơn, sáng hơn

- Hiện tượng trên thành bình xuất hiện những giọt nước nhỏ chứng tỏ có chất mới tạo thành

- Chất tham gia phản ứng là hydrogen và oxygen. Chất tạo thành sau phản ứng là nước

Hoạt động 2: Diễn biến của phản ứng hóa học

GV cho HS quan sát sơ đồ hình 2.2 và trả lời câu hỏi: 

• Trước phản ứng, những nguyên tử nào liên kết với nhau?
• Sau phản ứng, những nguyên tử nào liên kết với nhau
• So sánh số nguyên tử H và số nguyên tử O trước và sau phản ứng?

Sản phẩm dự kiến:

- Trước phản ứng, phân tử O₂ gồm 2 nguyên tử O liên kết với nhau và phân tử H₂ gồm 2 nguyên tử H liên kết với nhau. 

- Sau phản ứng, nguyên tử O liên kết với 2 nguyên tử H tạo thành phân tử H₂O

- Số nguyên tử H và số nguyên tử O trước và sau phản ứng không thay đổi. 

Hoạt động 3: Dấu hiện có phản ứng hóa học xảy ra

GV cho HS thảo luận và trả lời câu hỏi: 

• Chỉ ra sự khác biệt về tính chất của nước với hydrogen và oxygen mà em biết.
• Dựa vào thí nghiệm 1 trong SGK, hãy cho biết muốn nhận biết có phản ứng hóa học xảy ra cần dựa vào dấu hiệu nào?   

Sản phẩm dự kiến:

- Trong phản ứng giữa khí hydrogen với khí oxygen, nước tạo ra không còn tính chất của hydrogen với oxygen nữa (nước ở thể lỏng, không cháy được,...)

=> Kết luận: Để nhận biết có phản ứng hóa học xảy ra có thể dựa vào các dấu hiệu sau:

+ Có sự thay đổi màu sắc, mùi,... của các chất; tạo ra chất khí hoặc chất không tan (kết tủa). Ví dụ: Phản ứng của sắt tác dụng với hydrochloric acid quan sát thấy có bọt khí bay lên

+ Có sự tỏa nhiệt và phát sáng. Ví dụ: Khi đốt, nến cháy có sự tỏa nhiệt và phát sáng.

Hoạt động 4: Phản ứng tỏa nhiệt, phản ứng thu nhiệt

GV cho HS quan sát thí nghiệm 2, 3 và trả lời câu hỏi: 

Thí nghiệm 2: Lấy kẹp sắt kẹp mẩu than nhỏ hơ nóng đỏ trên ngọn lửa đèn cồn, sau đó đưa vào bình chứa khí oxygen

Thí nghiệm 3: Cho khoảng 1 – 2 thìa thủy tinh bột NaHCO₃ vào bình tam giác, sau đó thêm vào bình 10 ml dung dịch CH₃COOH. Chạm tay vào thành bình để cảm nhận

• Nêu hiện tượng xảy ra ở thí nghiệm 2 và thí nghiệm 3.
• Đọc thông tin và quan sát hình 2.7 trang 20 SGK, cho biết: Phản ứng tỏa nhiệt là gì? Phản ứng thu nhiệt là gì? Lấy ví dụ?   
• Trình bày ứng dụng của phản ứng tỏa nhiệt bằng sơ đồ tư duy

Sản phẩm dự kiến:

1. Khái niệm

- Hiện tượng thí nghiệm 2: Mẩu than hồng bùng cháy trong bình chứa khí O₂, chạm tay vào thành bình thấy nóng

- Hiện tượng thí nghiệm 3: Có hiện tượng sủi bọt khí, chạm tay thành bình thấy lạnh

- Phản ứng tỏa ra năng lượng dưới dạng nhiệt được gọi là phản ứng tỏa nhiệt

+Ví dụ: phản ứng đốt cháy than; phản ứng đốt cháy xăng, dầu trong các động cơ,...

- Phản ứng thu vào năng lượng dưới dạng nhiệt được gọi là phản ứng thu nhiệt

+Ví dụ: phản ứng phân hủy CaCO₃ thành CaO và CO₂ (phản ứng nung vôi); thí nghiệm nung gốm; điều chế khí oxygen;.....

2. Ứng dụng của phản ứng tỏa nhiệt

- Sơ đồ tư duy :

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Phản ứng hóa học là

A. quá trình kết hợp các đơn chất thành hợp chất

B. quá trình phân hủy chất ban đầu thành nhiều chất

C. quá trình biến đổi chất này thành chất khác

D. sự trao đổi của 2 hay nhiều chất ban đầu để tạo chất mới

Câu 2. Hiện tượng nào sau đây chứng tỏ có phản ứng hóa học xảy ra?

A. Từ màu này chuyển sang màu khác

B. Từ trạng thái rắn chuyển sang trạng thái lỏng

C. Từ trạng thái lỏng chuyển sang trạng thái hơi

D. Từ trạng thái rắn chuyển sang trạng thái hơi

Câu 3. Kết luận nào dưới đây là đúng trong mọi phản ứng hóa học?

A. Phản ứng hóa học chỉ xảy ra được khi có chất xúc tác

B. Lượng các chất tham gia không thay đổi

C. Lượng các chất sản phẩm tăng dần, lượng các chất tham gia giảm dần

D. Lượng các chất sản phẩm tăng dần, lượng các chất tham gia giảm dần

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: C

Câu 2: A

Câu 3: D

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Xác định chất phản ứng và chất sản phẩm trong hai trường hợp dưới đây:

a) Đốt cháy khí methane trong không khí tạo thành khí carbon dioxide và hơi nước

b) Carbon (thành phần chính của than) cháy trong khí oxygen tạo thành khí carbon dioxide

Câu 2: Đốt cháy khí methane (CH₄) trong không khí thu được khí carbon dioxide (CO₂) và hơi nước (H₂O) theo sơ đồ sau:

Quan sát sơ đồ hình 2.3 và cho biết:

a) Trước phản ứng có các chất nào, những nguyên tử nào liên kết với nhau?

b) Sau phản ứng, có các chất nào được tạo thành, những nguyên tử nào liên kết với nhau?

c) So sánh số nguyên tử C, H, O trước và sau phản ứng