Giáo án và PPT Ngữ văn 11 cánh diều Bài 1: Tôi yêu em (Pu-skin)

BÀI 1: THƠ VÀ TRUYỆN THƠ

THỰC HÀNH ĐỌC HIỂU: TÔI YÊU EM

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Em hãy nêu những bài thơ hay và lãng mạn về chủ đề tình yêu mà em đã học (đọc).

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Tác giả

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Hãy đọc và nêu những nét nổi bật về cuộc đời – sự nghiệp của A – lếch –xan-đrơ Xéc-ghê-ê-vích Pu-skin? 

• Kể tên một số tác phẩm tiêu biểu của ông?

Sản phẩm dự kiến:

- Tên: A – lếch –xan-đrơ Xéc-ghê-ê-vích Pu-skin

- Năm sinh: 1799 -1837

- Được sinh ra trong một gia đình quý tộc lâu đời ở Mát-xcơ-va

- Người đặt nền móng đầu tiên cho văn học hiện thực Nga thế kỉ XIX

- Các sáng tác của ông thể hiện tuyệt đẹp tâm hồn nhân dân Nga cùng khát khao tự do và tình yêu.

- Một số tác phẩm tiêu biểu của ông bao gồm có: Tôi yêu em, Ep-ghê –nhi Ô –nhê-ghin, Con đầm pích.

Hoạt động 2: Tác phẩm

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Nêu hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm “Tôi yêu em”?

• Nêu chủ đề của bài thơ? Bài thơ tôn vinh điều gì?

• Nhan đề “Tôi yêu em” do ai đặt? Tên nguyên bản của bài thơ là gì? Tại sao lại lấy tên “Tôi yêu em”? Trong tiếng Nga có thể dịch 3 chữ đầu là gì?

• Bố cục của văn bản được chia làm mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần trong văn bản?

Sản phẩm dự kiến:

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Thời kì sống ở Xanh Pê –téc-bua, Pu-skin thường hay lui tới nhà vị Chủ tịch Viện hàn lâm nghệ thuật Nga để gặp gỡ người làm nghệ thuật và cũng vì cô con gái chủ nhà là A.A Ô-lê-nhia xinh đẹp

- Mùa hè năm 1828, Pu-skin ngỏ lời cầu hôn nhưng không được nhận lời

- Năm 1829, bài thơ ra đời như chuyện tình đơn phương thu nhỏ.

* Chủ đề bài thơ: Bài thơ tôn vinh phẩm giá con người:

- Con người biết yêu say đắm, yêu hết mình nhưng cũng rất chân thành đằm thắm

- Trong tình yêu cũng có lúc đau khổ nhưng con người biết nhận tất cả đau khổ về mình, có lí trí sáng suốt, tỉnh táo để kìm nén tình cảm – nhất là tình yêu đơn phương.

* Ý nghĩa nhan đề: 

- Trong nguyên bản bài thơ không có tên. Nhan đề “Tôi yêu em” là do người dịch đặt.

- Trong tiếng Nga có thể dịch ra thành: tôi yêu em, tôi yêu chị, tôi yêu cô, anh yêu em.

- Song người dịch chọn “Tôi yêu em” đảm bảo 2 tiêu chí:

+   Phù hợp với sắc thái tình cảm vừa gần gũi vừa xa cách, vừa đằm thắm, vừa dang dở của hình tượng bài thơ.

+  Phù hợp với một bài thơ viết về tình yêu đôi lứa.

*   Bố cục: Bài thơ chia làm 3 phần

- Phần 1: Bốn câu đầu: Những mâu thuẫn giằng xé trong tâm trạng nhân vật trữ tình

- Phần 2: câu 5 và 6: Thể hiện nỗi đau tuyệt vọng

- Phần 3: Hai câu còn lại: Sự chân thành vị tha cao thượng của nhân vật trữ tình

2. TÌM HIỂU CHI TIẾT

Hoạt động 1: Những mâu thuẫn giằng xé trong tâm trạng nhân vật trữ tình

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Hai câu đầu: 

• Nêu tác dụng của đại từ “tôi”?

• Nhân vật trữ tình trong bài thơ là ai? Dựa vào yếu tố nào để xác định điều đó?

• Nhận xét về giọng thơ trong hai câu đầu?

• Qua hai câu thơ đầu tình yêu của nhân vật tôi được thể hiện như thế nào?

- Hai câu thơ sau: 

• Nhận xét về giọng thơ trong hai câu sau?

• Phân tích sự đối lập có trong hai câu thơ?

• Tại sao sự day dứt do những mâu thuẫn giằng xé khi ngọn lửa tình yêu đang ngùn ngụt cháy nhưng phải dập tắt ngay?

• Vẻ đẹp nhân cách của nhân vật trữ tình được thể hiện như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

* Hai câu đầu: 

- Nhân vật trữ tình xưng “tôi” => Sắc thái trang trọng, vừa xa cách, vừa gần gũi

+ Tôi yêu em: Lời giãi bày, bộc bạch tình cảm chân thành thiết tha.

+ Ngọn lửa tình: Hình ảnh ẩn dụ thể hiện tình yêu cháy bỏng, nồng nàn

+ Giọng thơ có sự dè dặt, ngập ngừng trong lời thổ lộ: “có thể”; “chưa hẳn”

=>  Qua hai câu thơ đầu là lời bày tỏ tình yêu chân thành, tha thiết của một trái tim thủy chung

* Hai câu thơ sau: 

- Giọng thơ có sự thay đổi đột ngột bởi từ “Nhưng” quan hệ tương phản -> mạch thơ thay đổi đột ngột -> tạo mâu thuẫn trong tâm trạng cảm xúc.

+  Không: quyết định chối bỏ dứt khoát

+  Bận lòng, bóng u hoài: Sự éo le trong tình cảm của các nhân vật trữ tình.

=> Lý trí >< tình cảm

=> Sự day dứt do những mâu thuẫn giằng xé khi ngọn lửa tình yêu đang ngùn ngụt cháy nhưng phải dập tắt ngay để em không phải bận lòng thêm nữa.

=> Vẻ đẹp nhân cách của nhân vật trữ tình: trung thực, chân thành, biết vượt qua thói vị kỉ để dành sự thanh thản cho người mình yêu.

Hoạt động 2: Nỗi đau khổ tuyệt vọng của nhân vật trữ tình

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Cụm từ nào trở thành điệp khúc được lặp lại nhiều lần trong bài thơ? Tác dụng nghệ thuật của biện pháp lặp cấu trúc đó là gì?

•  Tình cảm của nhân vật trải qua nhiều cung bậc khác nhau như thế nào?

• Nhận xét về nhịp thơ?

Sản phẩm dự kiến:

- “Tôi yêu em” điệp ngữ được lặp lại thể hiện tình yêu đối với “em”

- Tình cảm của nhân vật trải qua nhiều cung bậc khác nhau như:

+ Âm thầm: giữ kín trong lòng

+ Không hi vọng: Không còn niềm tin vào mối tình của mình nữa

+ Lòng ghen: một thứ gia vị để khẳng định tình yêu mãnh liệt

- Nhịp thơ nhanh, dồn dập, nhiều chỗ ngắt nhịp với những trạng thái chỉ thời gian “khi”; “lúc” -> Sắc thái đa dạng trong tình yêu.

=> Tình yêu đơn phương, khao khát trong thầm lặng, dằn vặt  trong tuyệt vọng, đau khổ.

Hoạt động 3: Sự cao thượng chân thành của nhân vật trữ tình

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Ý nghĩa của câu nói “cầu em được người tình như tôi đã yêu em” là gì? Qua đó em nhận xét gì về nhân cách nhân vật tôi?

• Câu thơ cuối biểu hiện điều gì? Thông điệp mà nó muốn truyền tại đến người đọc?

Sản phẩm dự kiến:

-  Cụm từ “tôi yêu em” lặp lại lần thứ 3 để tiếp tục khẳng định tình yêu “tôi” dành cho “em” là lời chân thành đằm thắm.

- Ở đây tác giả nói “cầu em được người tình như tôi đã yêu em”: Là lời cầu chúc vô cùng chân thành, cao thượng và hàm chứa nhiều ý vị.

+ Cầu: Giấu nỗi đau thương, xót xa hờn ghen để nói lời chúc phúc chân thành

+ Như: so sánh => khẳng định tình yêu chân thành, không bao giờ lụi tắt mà vẫn dạt dào, thủy chung.

=> Biểu hiện của một nhân cách cao thượng, vị tha; một tình yêu có văn hóa.

=> Đây dường như là lời từ giã của một tình yêu không thành. Nhưng lời từ giã cuối cùng lạ trở thành lời giãi bày, bộc bạch một tình yêu chân thành, cao thượng => Giá trị nhân văn sâu sắc.

3. TỔNG KẾT

Hoạt động 1: Nội dung – ý nghĩa

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

Nêu nội dung và ý nghĩa của bài thơ.

Sản phẩm dự kiến:

-   Vẻ đẹp của tâm hồn Pu-skin trong tình yêu: chân thành, mãnh liệt, vị tha nhân hậu.

-   Thông điệp từ bài thơ cách ứng xử cao đẹp, có văn hóa trong tình yêu.

Hoạt động 2: Nghệ thuật

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Nhận xét về nghệ thuật được sử dụng trong bài.

• Nhận xét về kết của bài thơ

Sản phẩm dự kiến:

-  Biện pháp lặp cấu trúc, ngôn từ bộc bạch chân tình giản dị mà tinh tế.

- Kết thúc bất ngờ, lời thơ hết mà ý thơ chưa hết.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Bốn câu thơ đầu bài Tôi yêu em của Pu-skin nói về mâu thuẫn nào trong con người nhân vật trữ tình?

A. Mâu thuẫn giữa khát vọng và hoàn cảnh.

B. Mâu thuẫn giữa lí trí và tình cảm.

C. Mâu thuẫn giữa tình yêu và tình thương.

D. Mâu thuẫn giữa khả năng và hiện thực.

Câu 2: Từ "lúc, khi" được Pu-skin sử dụng trong câu thứ 6 bài Tôi yêu em diễn tả điều gì ở nhân vật trữ tình?

A. Sự âm thầm chờ đón tình yêu.

B. Những đổi thay trong cảm xúc, tình cảm.

C. Nỗi đau đớn đến tuyệt vọng.

D. Sự hi vọng đến tuyệt vọng.

Câu 3: Hai câu kết tác giả muốn nói điều gì ?

Tôi yêu em, yêu chân thành, đằm thắm

Cầu em được người tình như tôi đã yêu em

A. Thể hiện nỗi tuyệt vọng khi không được đón nhận tình cảm.

B. Là lời oán trách người con gái đã khước từ tình cảm chân thành.

C. Thể hiện lòng yêu chân thành và cầu mong cho người con gái mình yêu hạnh phúc.

D. Thể hiện lòng ghen tuông, đố kị

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: B

Câu 2: B

Câu 3: C

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Điệp khúc nào làm nổi bật cảm xúc chủ đạo của bài thơ ? Tâm trạng nhân vật trữ tình được biểu hiện trong hai câu đầu như thế nào?

Câu 2: Lời cầu chúc thể hiện điều gì ở nhân vật trữ tình? Cảm nhận, suy nghĩ về tình yêu đơn phương trong bài thơ?