Giáo án và PPT Khoa học máy tính 11 cánh diều Bài 3: Quan hệ giữa các bảng và khoá ngoài trong cơ sở dữ liệu quan hệ

BÀI 3. QUAN HỆ GIỮA CÁC BẢNG VÀ KHÓA NGOÀI TRONG CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi: Để quản lí sách, người đọc và việc mượn/trả sách của một thư viện (TV) trường học, bạn Anh Thư dự định chỉ dùng một bảng như mẫu ở Hình 1. Theo em, trong trường hợp cụ thể này, việc đưa tất cả dữ liệu cần quản lí vào trong một bảng như Anh Thư thực hiện có ưu điểm và nhược điểm gì?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tính dư thừa dữ liệu

a) Dư thừa dữ liệu có thể dẫn đến dữ liệu không nhất quán khi cập nhật

GV yêu cầu học sinh trao đổi: Nếu chỉ dùng một bảng thì có thể dẫn đến tình trạng nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Những bài toán quản lí cần dùng nhiều hơn một bảng dữ liệu. Nếu chỉ dùng một bảng thì có thể dẫn đến tình trạng dư thừa dữ liệu

b) CSDL cần được thiết kế để tránh dư thừa dữ liệu

Để tránh những nhược điểm do dư thừa dữ liệu gây ra, CSDL quan hệ thường được thiết kế như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Để tránh những nhược điểm do dư thừa dữ liệu gây ra, CSDL quan hệ thường được thiết kế gồm một số bảng, có chứa dữ liệu về riêng một số đối tượng (cá thể) cần quản lí, có bảng chứa dữ liệu về những sự kiện liên quan đến các đối tượng được quản lí 

Hoạt động 2: Liên kết giữa các bảng và khóa ngoài

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

Tại sao chúng ta cần phải ghép nối dữ liệu giữa các bảng trong cơ sở dữ liệu quan hệ?

Thuộc tính nào cần thiết để thực hiện việc tham chiếu giữa hai bảng trong cơ sở dữ liệu?

Liên kết giữa hai bảng trong cơ sở dữ liệu được thực hiện như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Để trích xuất thông tin từ CSDL quan hệ, ta có thể cần dữ liệu trong hơn một bảng và phải ghép nối đúng được dữ liệu giữa các bảng với nhau 

- Để tham chiếu xác định thì thuộc tính liên kết hai bảng phải là khóa của bảng được tham chiếu 

- Liên kết giữa hai bảng trong CSDL được thực hiện thông qua cặp khóa chính – khóa ngoài. 

Hoạt động 3: Hệ quản trị CSDL đảm bảo ràng buộc khóa ngoài

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Ràng buộc khóa ngoài là gì?

Sản phẩm dự kiến:

Ràng buộc khóa ngoài là yêu cầu mọi giá trị của khóa ngoài trong bảng tham chiếu phải xuất hiện trong giá trị khóa ở bảng được tham chiếu

Hoạt động 4: Thực hành về bảng với khóa ngoài

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

Khám phá cách khai báo liên kết giữa các bảng trong môi trường Access và nhận biết các cập nhật vi pham ràng buộc khóa ngoài

Sản phẩm dự kiến:

Bước 1. Mở CSDL Thư viện đã có bảng SÁCH (kết quả mục thực hành ở Bài 2). Tạo cấu trúc như ở Hình 2 cho bảng NGƯỜI ĐỌC và bảng MƯỢN-TRẢ. Chọn Số thẻ TV làm khóa chính cho bảng NGƯỜI ĐỌC, chọn khóa chính của bảng MƯỢN-TRẢ gồm ba thuộc tính: Số thẻ TV, Mã sách và Ngày mượn. 

Bước 2. Khám phá cách khai báo liên kết giữa các hàng

- Trong dải Database Tools, chọn Relationships

- Dùng chuột kéo thả các bảng vào cửa sổ khai báo liên kết (vùng trống ở giữa)

- Dùng chuột kéo thả khóa ngoài của bảng tham chiếu thả vào khóa chính của bảng được tham chiếu, làm xuất hiện hộp thoại Edit Relationships

- Đánh dấu hộp kiểm Enforce Referential Integrity và chọn Create

Bước 3. Khám phá báo lỗi của phần mềm quản trị CSDL khi cập nhật vi phạm ràng buộc khóa ngoài. 

- Thêm một vài bản ghi trong đó có bản ghi vi phạm lỗi ràng buộc khóa ngoài, quan sát báo lỗi của phần mềm

- Chọn xóa một bản ghi trong bảng NGƯỜI ĐỌC nếu giá trị Số thẻ TV trong bản ghi này xuất hiện trong bảng MƯỢN-TRẢ, quan sát báo lỗi của phần mềm. 

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Điều kiện để tạo mối liên kết giữa hai bảng là

A. Trường liên kết của hai bảng phải cùng kiểu dữ liệu

B. Trường liên kết của hai bảng phải là chữ hoa

C. Trường liên kết của hai bảng phải là kiểu dữ liệu số 

D. Trường liên kết của hai bảng phải khác nhau về kiểu dữ liệu

Câu 2. Đa số các bài toán quản lí cần dùng nhiều hơn một bảng dữ liệu vì 

A. nếu chỉ dùng một bảng thì không cập nhật hết dữ liệu

B. nếu chỉ dùng một bảng thì sẽ bị thiếu dữ liệu

C. nếu chỉ dùng một bảng thì rất có thể dẫn đến tình trạng dư thừa dữ liệu

D. nếu chỉ dùng một bảng thì rất khó khăn trong việc bổ sung dữ liệu

Câu 3. Phát biểu nào dưới đây không phải là nhược điểm do dư thừa dữ liệu gây ra?

A. Dữ liệu bị mâu thuẫn khi cập nhật

B. Dữ liệu được thiết kế trong một số bảng

C. Tốn nhiều vùng nhớ lưu trữ không cần thiết

D. Dữ liệu có thể không nhất quán

Câu 4. Khóa ngoài của một bảng là

A. nhiều trường của bảng này và đồng thời là khóa của một bảng khác

B. một trường (hay một số trường) của bảng này và đồng thời là khóa của nhiều bảng khác

C. một trường (hay một số trường) của bảng này và đồng thời là khóa của một bảng khác

D. nhiều trường của bảng này và đồng thời là khóa của nhiều bảng khác

Câu 5. Dữ liệu trong hai bảng liên kết với nhau qua khóa ngoài cần phải thỏa mãn ràng buộc khóa ngoài. Phát biểu nào dưới đây đúng?

A. Mọi giá trị khóa ngoài đều phải xuất hiện trong trường khóa ở bảng tham chiếu

B. Mọi giá trị khóa ngoài chỉ xuất hiện trong trường khóa ở bảng tham chiếu

C. Mọi hệ quản trị CSDL quan hệ có cơ chế đảm bảo cập nhật dữ liệu vi phạm ràng buộc khóa ngoài đối với các liên kết giữa các bảng 

D. Mọi hệ quản trị CSDL quan hệ đều có cơ chế đảm bảo cập nhật dữ liệu không vi phạm ràng buộc khóa ngoài đối với các liên kết giữa các bảng.

Đáp án gợi ý:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

GV yêu cầu HS hoàn thành Vận dụng SGK trang 61:

 Trong việc tạo lập CSDL, sau khi tạo xong cấu trúc cho hai bảng mà ta dự kiến có liên kết với nhau bằng khóa ngoài, ta nên khai báo liên kết trước hay nên nhập dữ liệu cho hai bảng trước? Hãy giải thích vì sao.