Giáo án và PPT Ngữ văn 7 chân trời Bài 1: Lời của cây (Trần Hữu Thung)

VĂN BẢN 1: LỜI CỦA CÂY

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV yêu cầu HS theo dõi video “Phim thiên nhiên HD: Giai điệu tình yêu” và chia sẻ cảm xúc của mình sau khi xem những hình ảnh trong video.

- HS theo dõi hình ảnh, hoạt động cá nhân và trả lời câu hỏi

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Quá trình phát triển của cây

GV yêu cầu hoàn thành nhiệm vụ:

- Nêu đặc trưng của thể thơ lục bát?

- Em có nhận xét gì về việc tuân thủ đặc trưng thơ lục bát ở bốn thơ đầu?

Sản phẩm dự kiến:

Sự phát triển: Hạt, mầm, Cây đã trưởng thành

Từ ngữ miêu tả: lặng thinh; nhú lên giọt sữa, thì thầm, kiêng gió, kiêng mưa, lớn lên đón tia nắng hồng; “nghe màu xanh – bắt đầu bập bẹ”

Phân tích ý nghĩa: nhân hóa, hạt như cũng có hồn à Sự sống tiềm tàng, chưa được “đánh thức”, phát triển thành cây; mầm cây được ví với giọt sữa trắng trong, trong trẻo, nhỏ bé, dễ thương; mầm cây cũng giống như em bé cần được vỗ về, nghe lời ru, nằm trong nôi là vỏ cây, cần kiêng khem gió mưa, biết “mở  mắt” đón tia nắng hồng; như em bé chập chững (ẩn dụ chuyển đổi cảm giác (nghe màu xanh),hoán dụ (nghe màu xanh à chỉ cái cây), nhân hóa (bập bẹ).Câu thơ có nhiều biện pháp tu từ, mở rộng trường liên tưởng.                   

Hoạt động 2: Tìm hiểu mối quan hệ giữa chủ thể trữ tình và hạt mầm

GV đặt câu hỏi, yêu cầu HS thảo luận theo cặp:

+ Theo em, những dòng thơ như “Ghé tai nghe rõ”, “Nghe mầm mở mắt” thể hiện mối quan hệ như thế nào giữa hạt mầm và nhân vật đang “ghé tai nghe rõ”?

+ Tìm những hình ảnh, từ ngữ thể hiện tình cảm, cảm xúc mà tác giả dành cho những mầm cây. Hãy cho biết đó là tình cảm gì?

Sản phẩm dự kiến:

Mối quan hệ giữa chủ thể trữ tình và hạt mầm

- Khi đang là hạt à hạt được chủ thể trữ tình “cầm trong tay mình” à sự sống được nâng niu à cách ứng xử của chủ thể trữ tình với thiên nhiên.

- “Ghé tai nghe rõ”, “Nghe mầm mở mắt”: hình ảnh của nhà thơ, thể hiện mối quan hệ gần gũi, giao cảm giữa thiên nhiên và nhà thơ, sự nâng niu sự sống.

Hoạt động 3: Tìm hiểu lời của cây

GV yêu cầu HS đọc khổ thơ cuối và trả lời các câu hỏi:

+ Nhận xét về nhịp thơ của khổ cuối và cho biết tác dụng của nó đối với việc thể hiện lời của cây. (GV gợi ý HS chú ý nhịp thơ thông thường của thơ bốn chữ là nhịp 2/2).

+ Nêu ý nghĩa về lời của cây.

Sản phẩm dự kiến:

Lời của cây

- “Rằng/ các bạn ơi”

=>nhịp thơ 1/3 – sự khác biệt trong thơ bốn chữ (vốn là nhịp 2/2) 

=> nhấn mạnh, gợi sự chú ý, lắng nghe.

- 3 câu thơ cuối:

Cây chính là tôi

Nay mai sẽ lớn

Góp xanh đất trời

=> Lời của cây là tiếng nói của thiên nhiên đối với con người à Thông điệp về sự lắng nghe, tôn trọng thiên nhiên.

=> Ẩn dụ về ý nghĩa của đời người, lớn lên và làm cho cuộc sống trở nên tốt đẹp.

Hoạt động 3: Tổng kết

- GV yêu cầu HS nhận xét về nghệ thuật được sử dụng trong bài thơ:

+ Nêu các biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ và tác dụng của nó.

+ Cách gieo vần, ngắt nhịp trong bài thơ như thế nào? Chúng đã góp phần thể hiện điều gì?

+ Vần và nhịp đã có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện “lời của cây”?

+ Xác định chủ đề và thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc.

Sản phẩm dự kiến: 

1. Nghệ thuật

- Sử dụng các biện pháp tu từ: ẩn dụ, hoán dụ, nhân hóa à làm cho bài thơ trở nên đa nghĩa, đa thanh, giàu sức gợi hình.

- Thể thơ bốn chữ, nhịp thơ 2/2 à dễ thuộc, dễ nhớ, đều đặn như nhịp đưa nôi, vừa diễn tả nhịp điệu êm đềm của đời sống cây xanh, vừa thể hiện cảm xúc yêu thương trìu mến của tác giả.

- Nhịp thơ 1/3 (Rằng các bạn ơi) à sự khác biệt, có tác dụng nhấn mạnh vào khao khát của cây khi muốn được con người hiểu và giao cảm.

- Tiết tấu vui tươi, phù hợp với nội dung của bài thơ.

2. Chủ đề – thông điệp

- Chủ đề: Bài thơ thể hiện tình yêu thương, trân trọng những mầm xanh thiên nhiên

- Thông điệp:

+ Hãy lắng nghe lời của cỏ cây loài vật để biết yêu thương, nâng đỡ sự sống ngay từ khi sự sống mưới là những mầm non.

+ Mỗi con người, sự vật, dù là nhỏ bé, đều góp phần tạo nên sự sống như hạt mầm góp màu xanh cho đất trời.

+ Thông điệp ẩn dụ: các bạn nhỏ cũng như những mầm cây, cũng phát triển từ bé đến lớn, góp phần xây dựng cuộc sống tươi đẹp

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Bài thơ Lời của cây thuộc chủ đề gì?

A. Tình yêu thương mầm xanh thiên nhiên

B. Khám phá bí ẩn dưới lòng đại dương

C. Mơ ước của cha và con

D. Tình mẫu tử thiêng liêng

Câu 2. Thông điệp của bài thơ Lời của cây là gì?

A. Hãy yêu cây, trân trọng sự sống của cây, bởi cây làm nên một phần cuộc sống xinh đẹp, đáng yêu này

B. Cần giúp đỡ mọi người song phải biết giới hạn, và đôi khi, từ chối cũng là một cách giúp đỡ

C. Nhắc nhở chúng ta về đạo lý làm con

D. Ca ngợi ước mơ khám phá cuộc sống của trẻ thơ, những ước mơ làm cho cuộc sống không ngừng tốt đẹp hơn

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: A

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Viết đoạn văn (5 – 7 câu) nêu cảm nhận của em về tác phẩm “Lời của cây”?

Câu 2: Hãy tưởng tượng mình là một cái cây, một bông hoa hoặc một con vật cưng trong nhà và viết khoảng năm câu thể hiện cảm xúc của chúng.