HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1. GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

1. Tìm hiểu khái niệm hoá trị

- GV chiếu lên bảng hai mô hình liên kết của hydrogen chloride, nước và yêu cầu HS nêu:

+ Số electron của mỗi nguyên tử đã góp chung.

+ Tỉ lệ giữa các nguyên tử đã liên kết với nhau.

- GV kết luận, dẫn dắt đến khái niệm hoá trị: Hoá trị là con số biểu thị khả năng liên kết của nguyên tử nguyên tố này với nguyên tử nguyên tố khác.

- GV yêu cầu HS làm CH1 trang 39 SGK.

Quan sát hình 6.1, hãy so sánh hoá trị của nguyên tố và số electron mà nguyên tử của nguyên tố đã góp chung để tạo ra liên kết.

- GV: Thông thường, hoá trị của nguyên tố trong hợp chất cộng hoá trị bằng số electron mà nguyên tử nguyên tố đó góp chung với nguyên tử khác.

Trong hợp chất, H luôn có hoá trị I, O luôn có hoá trị II.

- GV yêu cầu HS làm LT1, LT2 trang 40 SGK.

1. Quan sát hình 6.3 và xác định hoá trị của C và O trong carbon dioxide.

2. Vẽ sơ đồ hình thành liên kết giữa nguyên tử N và ba nguyên tử H. Hãy cho biết liên kết đó thuộc loại liên kết nào. Hoá trị của mỗi nguyên tố trong hợp chất tạo thành là bao nhiêu?

- GV giới thiệu với HS về hoá trị và cách tra cứu, yêu cầu HS tìm hoá trị của một số nguyên tố trong bảng, giải thích cho HS một  số nguyên tố có nhiều hoá trị.

- GV nêu: Người ta cũng xác định hoá trị của một số nhóm nguyên tử.

2. Tìm hiểu quy tắc hoá trị.

- GV chiếu lên bảng tính tích hoá trị và số nguyên tử trong phân tử nước và carbon dioxides, yêu cầu HS cung cấp các thông tin còn thiếu để hoàn thiện bảng.

- GV yêu cầu HS làm CH2, LT3, LT4 trang 41 SGK.

2. Cát được sử dụng nhiều trong xây dựng và là nguyên liệu chính để sản xuất thuỷ tinh. Silicon oxide là thành phần chính của cát. Phân tử silicon oxide gồm 1 nguyên tử Si liên kết với 2 nguyên tử O. Dựa vào hoá trị của các nguyên tố trong bảng 6.1, hãy tính tích hoá trị và số nguyên tử của mỗi nguyên tố trong phân tử silicon oxide. Nhận xét về tích đó.

3. Dựa vào hoá trị của các nguyên tố trong bảng 6.1 và quy tắc hoá trị, hãy cho biết mỗi nguyên tử Mg có thể kết hợp với bao nhiêu nguyên tử Cl.

4. Nguyên tố A có hoá trị III, nguyên tố B có hoá trị II. Hãy tính tỉ lệ nguyên tử của A và B trong hợp chất tạo thành từ hai nguyên tố đó.

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin, quan sát hình, bảng để trả lời câu hỏi.

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- Đại diện 2- 3 HS đứng dậy trình bày câu trả lời

- HS khác nhận xét, đánh giá, bổ sung

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

- GV đánh giá, nhận xét, kết luận, chuyển sang nội dung mới.

I. Hoá trị

1. Khái niệm hoá trị.

- Khi tạo thành phân tử hydrogen chloride, mỗi nguyên tử H và Cl góp 1 electron tạo ra đôi electron dùng chung giữa hai nguyên tử.

- Đáp án CH1 trang 39 SGK.

- Trong hình 6.1, mỗi nguyên tử H và Cl góp 1 electron tạo ra đôi electron dùng chung giữa 2 nguyên tử.

- H và Cl đều có hoá trị I

à Hoá trị của nguyên tố = số electron mà nguyên tử của nguyên tố đã góp chung để tạo ra liên kết.

Đáp án LT1, LT2 trang 40 SGK.

1. Quan sát vào sơ đồ ta thấy, mỗi nguyên tử O góp chung 2 electron, nguyên tử C góp chung 4 electron để hình thành liên kết.

Như vậy C có hoá trị IV, O có hoá trị II.

2.

- Nguyên tử N có 5 electron ở lớp ngoài cùng à Cần thêm 3 electron để đạt cấu hình electron của khí hiếm Ne.

- Nguyên tử H có 1 electron ở lớp ngoài cùng à Cần nhận thêm 1 electron để đạt cấu hình electron của khí hiếm He.

Liên kết giữa N và H được tạo thành bởi đôi electron dùng chung giữa hai nguyên tử à Đây là liên kết cộng hoá trị.

+ Nguyên tử N góp 3 electron à N có hoá trị III.

+ Nguyên tử H góp chung 1 electron à H có hoá trị I.

2. Quy tắc hoá trị

Đáp án CH2, LT3, LT4 trang 41 SGK.

2.

Nhận xét: Tích của hoá trị và số nguyên tử tham gia liên kết của Si và O bằng nhau.

3.

Ta có: II  1 = I  a à a = 2.

Vậy mỗi nguyên tử Mg có thể kết hợp được với 2 nguyên tử Cl.

 4.

Ta có: III  x = II  y   =  = 

Vậy tỉ lệ nguyên tử của A và B trong hợp chất tạo thành từ hai nguyên tố đó là 2 : 3.

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

1. Tìm hiểu công thức hoá học

- GV nêu vấn đề: Để biểu thị các chất một cách đơn giản và ngắn gọn người ta dùng công thức hoá học. Công thức hoá học gồm hai thành phần là kí hiệu hoá học và các chữ số

+ Phần chữ: gồm kí hiệu hoá học của các nguyên tố tạo thành chất.

+ Phần số: gồm các số được ghi bên phải, dưới chân kí hiệu hoá học, ứng với số nguyên tử của nguyên tố trong một phân tử (nếu chỉ có một nguyên tử thì không ghi). Các số này được gọi là chỉ số.

- GV yêu cầu HS làm CH3, LT5, LT6 trang 41, 42 SGK.

3. Cho công thức hoá học của một số chất như sau:

a. N₂ (nitrogen)

b. NaCl (sodium chloride)

c. MgSO4 (magnesium sulfate)

Xác định nguyên tố tạo thành mỗi chất và số nguyên tử của mỗi nguyên tố có trong phân tử.

5. Viết công thức hoá học của các chất:

a. Sodium sulfide, biết trong phân tử có hai nguyên tử Na và một nguyên tử S.

b. Phosphoric acid, biết trong phân tử có ba nguyên tử H, một nguyên tử P và bốn nguyên tử O.

6. Viết công thức hoá học cho các chất được biểu diễn bằng những mô hình sau. Biết mỗi quả cầu biểu diễn cho một nguyên tử.

2. Tìm hiểu ý nghĩa của công thức hoá học

- GV viết công thức hoá học của phân tử nước lên bảng và nêu câu hỏi: Công thức trên cho biết những thông tin gì?

- GV lấy H₂SO₄ để minh hoạ:

Công thức hoá học của sulfuric acid là H₂SO₄ cho biết:

+ Sulfuric acid được tạo thành từ H, S và O.

+ Trong một phân tử sulfuric acid có 2 nguyên tử H, 1 nguyên tử S và 4 nguyên tử O.

+ Khối lượng phân tử của sulfuric acid là:

2  1 + 1  32 + 4  16 = 98 (amu).

- GV yêu cầu HS làm LT7 trang 42 SGK.

Đường glucose là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng cho hoạt động sống của con người. Đường glucose có công thức hoá học là C₆H₁₂O₆. Hãy cho biết:

a. Glucose được tạo thành từ những nguyên tố nào?

b. Khối lượng mỗi nguyên tố trong một phân tử glucose bằng bao nhiêu?

c. Khối lượng phân tử glucose là bao nhiêu?

- GV hướng dẫn HS các bước tính % khối lượng các nguyên tố trong hợp chất khi biết công thức hoá học.

- GV hướng dẫn HS tìm hiểu ví dụ 1 SGK trang 43.

- GV yêu cầu HS làm LT8, LT9, VD trang 43 SGK.

8. Calcium carbonate là thành phần chính của đá vôi, có công thức hoá học là CaCO₃. Tính phần trăm khối lượng của mỗi nguyên tố trong hợp chất trên.

9. Citric acid là hợp chất được sử dụng nhiều trong công nghiệp thực phẩm, dược phẩm. Trong tự nhiên, citric acid có trong quả chanh và một số loại quả như bưởi, cam,… Citric acid có công thức hoá học là C₆H₈O₇. Hãy tính phần trăm khối lượng của mỗi nguyên tố trong citric acid.

Potassium (kali) rất cần thiết cho cây trồng, đặc biệt trong giai đoạn cây trưởng thành, ra hoa, kết trái, có thể sử dụng phân potassium chloride và potassium sulfate có công thức hoá học lần lượt là KCl và K₂SO₄. Người trồng cây muốn sử dụng loại phân bón có hàm lượng K cao hơn thì nên chọn loại phân bón nào?

- GV hướng dẫn HS các bước tính hoá trị của nguyên tố trong hợp chất có hai nguyên tố và minh hoạ bằng Ví dụ 2 SGK trang 44.

- GV yêu cầu HS làm LT10 trang 44 SGK.

Xác định hoá trị của mỗi nguyên tố trong các hợp chất sau: HBr, BaO.

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát, tiếp nhận câu hỏi, trả lời

- GV quan sát và hướng dẫn HS thực hiện

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- HS trình bày câu trả lời, ghi chép

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

- GV đánh giá, nhận xét, kết luận, chuyển sang nội dung mới.

II. Công thức hoá học

1. Công thức hoá học

Đáp án CH3, LT5, LT6 trang 41, 42 SGK.

3.

a. N₂ gồm: Nguyên tốN, có 2 nguyên tử N.

b. NaCl gồm:

+ Nguyên tố Na, có 1 nguyên tử Na.

+ Nguyên tố Cl, có 1 nguyên tử Cl.

c. MgSO₄ gồm:

+ Nguyên tố Mg, có 1 nguyên tử Mg.

+ Nguyên tố S, có 1 nguyên tử S.

+ Nguyên tố O, có 4 nguyên tử O.

5. Công thức hoá học của các chất là:

a. Na₂S

b. H₃PO₄

6.

2. Ý nghĩa của công thức hoá học

- Công thức hoá học của một chất cho biết một số thông tin:

+ Nguyên tố tạo ra chất.

+ Số nguyên tử của mỗi nguyên tố có trong phân một phân tử chất.

+ Khối lượng phân tử của chất.

Đáp án LT7 trang 42 SGK.

a. Glucose được tạo thành từ ba nguyên tố là C, H và O.

b. Trong một phân tử glucose:

Khối lượng C là 6  12 = 72 amu.

Khối lượng H là 12  1 = 12 amu.

Khối lượng O là 16  6 = 96 amu.

c. Khối lượng phân tử glucose = 72 + 12 + 96 = 180 amu.

Đáp án LT8, LT9, VD trang 43 SGK.

8.

9.

- Xét hợp chất KCl có:

M_KCl = 1 39 + 1  35, 5 = 74,5 amu

à % m_K =  = 52,3%

- Xét hợp chất K₂SO₄ có:

M_K2SO4 = 2 39 + 1  32 + 4  16 = 174 amu

à % m_K =  = 44,8%

Ta thấy hàm lượng K trong KCl nhiều hơn trong K₂SO₄

Vậy người dùng muốn sử dụng loại phân bón có hàm lượng K cao hơn thì nên chọn phân bón potassium sulfate

Đáp án LT10 trang 44 SGK:

- Xét hợp chất HBr:

+ Gọi hoá trị của Br trong hợp chất là a

+ Vì H có hoá trị I nên ta có biểu thức:

a  1 = I  1 à a = I

Vậy H có hoá trị I và Br có hoá trị I.

- Xét hợp chất BaO:

+ Gọi hoá trị của Ba trong hợp chất là a

+ Vì O có hoá trị II nên ta có biểu thức:

a  1 = II  1 à a = II

Vậy O có hoá trị II và Ba có hoá trị II.

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1. GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV nêu các bước xác định công thức hoá học của hợp chất gồm hai nguyên tố khi biết hoá trị:

Nếu hai nguyên tố A, B có hoá trị tương ứng là a, b thì công thức hoá học của hợp chất tạo thành A và B được xác định như sau:

+ Đặt công thức hoá học của hợp chất A_xB_y.

+ Áp dụng quy tắc hoá trị, xác định tỉ lệ  

+ Xác định x, y (x, y thường là những số nguyên nhỏ nhất thoả mãn tỉ lệ trên).

- GV hướng dẫn HS tìm hiểu Ví dụ 3 SGK trang 45.

- GV nêu các bước lập công thức hoá học của hợp chất khi biết phần trăm khối lượng của các nguyên tố và khối lượng phân tử của hợp chất:

Khi biết phần trăm khối lượng của hai nguyên tố A, B tạo nên hợp chất và khối lượng phân tử của chất đó, xác định công thức hoá học theo các bước sau:

+ Đặt công thức hoá học của chất là A_xB_y.

+ Tính khối lượng của A, B trong phân tử chất.

+ Tìm x, y.

- GV yêu cầu HS làm LT11 trang 45 SGK:

Hợp chất X được tạo thành bởi Fe và O có khối lượng phân tử là 160 amu. Biết phần trăm khối lượng của Fe trong X là 70%. Hãy xác định công thức hoá học của X.

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin, quan sát các ví dụ, trả lời câu hỏi.

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- Đại diện 2- 3 HS đứng dậy trình bày câu trả lời

- HS khác nhận xét, đánh giá, bổ sung

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

- GV đánh giá, nhận xét, kết luận, chuyển sang nội dung mới.

3. Xác định công thức hoá học của hợp chất khi biết hoá trị hoặc phần trăm khối lượng của các nguyên tố.

Đáp án LT11 trang 45 SGK:

Đặt công thức hoá học của X là Fe_xO_y

Khối lượng nguyên tố Fe trong một phân tử X là:  = 112 (amu)

Khối lượng của nguyên tố O trong một phân tử X là: 160 – 112 = 48 (amu).

Ta có: 56 amu  x = 112 amu à x = 2.

16 amu  y = 48 amu à y = 3.

Vậy công thức hoá học của X là Fe₂O₃.