Tiết:
THƯƠNG NHỚ BẦY ONG
(Huy Cận)

Khởi động

1. Đã bao giờ em phải chia tay mãi mãi với một con vật nuôi, một đồ chơi, một vật dụng… hết sức thân thiết đối với mình? Tâm trạng của em khi ấy thế nào?
2. Em hãy tìm hiểu về công việc nuôi ong và tình cảm của người nuôi ong với bầy ong của mình.

Nội dung bài học

Dựa vào phần chuẩn bị ở nhà, hãy giới thiệu về tác giả Huy Cận và văn bản Thương nhớ bầy ong?

1. Tác giả

- Tên: Cù Huy Cận (1919 –2005)

- Quê quán: Hà Tĩnh

- Ông là nhà thơ nổi tiếng từ trước CMT8/1945

Ngoài làm thơ, Huy Cận còn viết văn xuôi, tiểu luận và phê bình văn học.

Ông từng là Viện sĩ Viện Hàn lâm Thơ Thế giới và Chủ tịch Ủy ban Liên hiệp các Hiệp hội Văn học Việt Nam giai đoạn 1984-1995.

2. Tác phẩm

- VB được trích từ Hồi kí song đôi.

- Thể loại: hồi kí

Hồi kí Song đôi:

Huy Cận có một tình bạn keo sơn với nhà thơ nổi tiếng Xuân Diệu. Tình bạn thắm thiết này là duyên cớ để Huy Cận viết hồi kí Song đôi.

Nội dung: Những ghi chép quý báu của nhà thơ Huy Cận về cuộc đời của mình và của người bạn thân Xuân Diệu. Cuốn hồi ký đi sát từng chặng đường đời, miêu tả kỹ càng tuổi thơ của hai người

Tập 1: Tuổi trẻ và tình bạn Kể về quãng đời thơ ấu cho đến tuổi thanh nhiên của Huy cận và Xuân Diệu.

Tập 2: Đổi thay và kiên địnhTiếp tục kể về tình bạn, hoạt động văn học, văn hóa cứu quốc và nhiều hoạt động khác của hai ông thời CM tháng Tám, kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ…

Ngôi kể: ngôi thứ nhất, qua cảm nhận của nhân vật “tôi”.

Phương thức biểu đạt: Tự sự , miêu tả.

Bố cục

• P1: từ đầu đến "cày ải": Giới thiệu về bầy ong
• P2:còn lại: Kể về một lần chứng kiến ong trại và những suy tư, cảm xúc của tác giả.

1. Đọc – hiểu văn bản
2. Giới thiệu về bày ong

THẢO LUẬN CẶP ĐÔI

+ Tác giả đã kể về sự việc gì trong phần 1 của văn bản?

+ Tác giả đã giải thích về ong “trại” như thế nào?

+ Qua đó, em có nhận xét gì về cách quan sát, những hiểu biết về thiên nhiên của tác giả?

1. Nghề nuôi ong của gia đình nhân vật “tôi”

- Nhân vật nhớ về kí ức khi gia đình còn nuôi ong.

• Nuôi nhiều, từ thời ông nội.
• Khi ông mất, cha và chú tiếp tục nuôi nhưng ít hơn.
• Buổi chiều, ong bay ra họp đàn trước đó.

=> Nhân vật “tôi”: mải mê quan sát, ngắm đàn ong không chán mắt.

=> Tâm trạng: Buồn trước sự quạnh quẽ của chiều quê, nhất là khi cả nhà đi vắng…

 Nhân vật “tôi” nhạy cảm trước cảnh thiên nhiên.

“Ong trại” có nghĩa là một phần đàn ong rời bỏ tổ nhà, mang theo một ong chúa – con duy nhất trong đàn ong có khả năng sinh sản.

Thể hiện sự hiểu biết quan sát tỉ mỉ, tinh tế, sự am hiểu về đời sống của bầy ong của tác giả.

1. Bầy ong bay đi và tâm trạng nhân vật “tôi”

Tìm trong văn bản một số từ ngữ, câu văn diễn tả nỗi buồn của nhân vật “tôi” khi chứng kiến bày ong bỏ tổ bay đi. Em có nhận xét gì về tình cảm mà cậu bé dành cho bầy ong?

- Khi chứng kiến đàn ong bỏ đi, nhân vật “tôi” khi chứng kiến bày ong bỏ tổ bay đi đã diễn tả nỗi buồn thể hiện qua các câu văn:

• Buồn lắm, cái buồn xa côi vắng tạnh của chiều quê, của không gian.
• Tôi nhìn theo, buồn không nói được.
• Tôi buồn đến nối khóc một mình, nghe lòng bị ép lại.
• Cái buồn của đứa bé rộng lớn đến bao nhiêu, tưởng như một mảnh hồn của tôi đã san đi nơi khác.

Tình cảm của nhân vật “tôi”:

• Sự yêu thương, nhớ tiếc bầy ong bằng cả trái tim, thật chân thành, sâu sắc và cảm động.
• Có sự quan sát tỉ mỉ.
• Những hiểu biết về đặc điểm loài ong.
• Cách cảm nhận về thiên nhiên, loài vật vô cùng tinh tế và phát hiện ra những điều sâu sắc: mọi vật đều mang trong nó một linh hồn, gần gũi và thân thuộc với con người.

=> một tâm hồn nhạy cảm, chất chứa nhiều cảm xúc.

III. Tổng kết

+ Hãy tóm tắt nội dung và ý nghĩa của văn bản?

+ Nghệ thuật đặc sắc được thể hiện qua văn bản?

• Nội dung
• VB kể về một lần chứng bầy ong bỏ đi và qua đó thể hiện cảm xúc buồn thương da diết, lưu luyến của tác giả với chúng.
• - Những vật tưởng chừng như vô tri vô giác cùng đều mang tâm hồn và gắn bó với con người .

Nghệ thuật

• - Quan sát tinh tế, lựa chọn chi tiết tiêu biểu, vốn hiểu biết phong phú, miêu tả tự nhiên, và hấp dẫn.
• - Lời văn giàu hình ảnh.

Luyện tập

Qua các văn bản Lao xao ngày hè và Thương nhớ bầy ong, em hãy chỉ ra các đặc điểm của thể loại hồi kí?

Đặc điểm hồi kí của đoạn trích

• Người kể chuyện: ngôi thứ nhất, xưng “tôi”.
• Nội dung: Kể lại những sự việc mà người viết trực tiếp tham dự trong quá khứ. Trong văn bản, tác giả đã kể lại sự việc trong quá khứ khi gia đình nuôi ong và chứng kiến cảnh ong trại với tâm trạng buồn bã, chất chứa những suy tư, chiêm nghiệm của mình: những vật vô tri vô giác, nhỏ nhẻ, vụn vặt cũng mang một linh hồn vương vấn với hồn ta và khiến ta yêu mến. Những cảm xúc ngày thơ bé đó cũng đã ảnh hưởng, ám ảnh đến tác giả về sau.
• Hình thức ghi chép: tác giả ghi chép lại những sự việc có thật khi tác giả chứng kiến ong trại và truyện được kể hấp dẫn, sâu sắc, thể hiện những tâm sự, chiêm nghiệm của tác giả.

Đọc câu văn “Và ý thơ cuộc đời, ý thơ vũ trụ, cái xa xôi vắng vẻ sau này ám ảnh tôi, ngày thơ bé tôi đã nghe rồi, mỗi lần ong trại” và trả lời câu hỏi: Có thể bỏ bớt cụm từ  “sau này” hoặc “ngày thơ bé” được không? Vì sao? Từ đó nêu tác dụng của việc sử dụng các cụm từ chỉ thời gian trong hồi kí?.

à Việc bỏ các cụm từ “sau này” và ‘"ngày thơ bé” sẽ làm cho việc ghi chép kể lại sự việc cùa VB hồi kí trở nên mơ hồ, không thể hiện đúng điều tác giả muốn nói.

Các từ ngữ chỉ thời gian (cũng như chỉ không gian) trong hồi kí có tác dụng: làm cho sự việc, bối cảnh, diễn tiến cùa sự việc cũng như tâm trạng, tình cảm, hành động của người kể chuyện và các nhân vật trờ nên xác đinh, xác thực.

Nên nếu bỏ bớt cụm từ, người đọc sẽ không thể hiểu được ý nghĩa của câu văn.

VẬN DỤNG

Đọc Thương nhớ bày ong, có bạn khẳng định rằng nhân vật cậu bé xưng “tôi”, trong văn bản chính là tác giả Cù Huy Cận, một số bạn khác lại cho là không phải như vậy. Cho biết ý kiến của em về các nhận định trên.