KHTN SINH HỌC 6 KNTT

BÀI 18: TẾ BÀO – ĐƠN VỊ CƠ SỞ CỦA SỰ SỐNG

1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Quan sát hình ảnh: Mỗi ngôi nhà được xây dựng nên từ nhiều viên gạch. Vậy đã bao giờ em tự hỏi: Những sinh vật xung quanh ta được cấu tạo từ đơn vị cấu trúc nào?

1. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
2. Tế bào là gì?

• Lịch sử tìm ra tế bào do Robert Hooke (1665) lần đầu tiên quan 1 sát các tế bào chết từ vỏ cây sồi dưới kính hiển vi.
• Tất cả các cơ thể sinh vật (thực vật, động vật, con người) đều được cấu tạo từ những đơn vị rất nhỏ bé, gọi là tế bào.

Một số loại tế bào cấu tạo nên cơ thể cây cà chua

• Tế bào thịt lá
• Tế bào thịt quả
• Tế bào ống dẫn
• Tế bào lông hút

Một số loại tế bào cấu tạo nên cơ thể người

• Tế bào thần kinh
• Tế bào gan
• Tế bào hồng cầu
• Tế bào biểu mô ruột
• Tế bào xương

Thảo luận và  trả lời câu hỏi

Tại sao tế bào được coi là đơn vị cơ bản của các cơ thể sống?

Tế bào tuy nhỏ bé nhưng thực hiện đầy đủ quá trình sống cơ bản:

• Sinh trưởng (lớn lên).
• Hấp thụ chất dinh dưỡng.
• Hô hấp
• Cảm giác
• Bài tiết và sinh sản.

Vì vậy, tế bào được coi là đơn vị cơ bản của các cơ thể sống.

1. HÌNH DẠNG VÀ KÍCH THƯỚC TẾ BÀO
2. Hình dạng tế bào

Quan sát Hình 18.1: Nêu nhận xét về hình dạng tế bào.

Nhận xét về hình dạng tế bào:

• Mỗi loại tế bào có hình dạng và kích thước khác nhau.
• Các hình dạng phổ biến của tế bào: hình que, hình cầu, hình đĩa, hình nhiều cạnh, hình thoi, hình sao,…
• Sự khác nhau về hình dạng của tế bào phù hợp với từng chức năng mà tế bào đảm nhận giúp cho cơ thể sống trao đổi chất, và chuyển hóa năng lượng, sinh trưởng, phát triển, vận động, cảm ứng, sinh sản.

2. Kích thước tế bào

• Kích thước tế bào khác nhau giữa các nhóm sinh vật và giữa các cơ quan trong một cơ thể.
• Có rất ít các tế bào đủ lớn để quan sát được bằng mắt thường (kích thước 1mm, 10mm) . Hầu hết tế bào đều rất nhỏ, chỉ có thể quan sát thấy chúng bằng kính hiển vi (kích thước 1µm, 10µm hoặc 100µm).

Quan sát Hình 18.2:

Tế bào nào có thể quan sát bằng mắt thường, tế bào nào phải quan sát bằng kính hiển vi?

• Các tế bào có thể quan sát bằng mắt thường: tế bào trứng cá, tế bào chim ruồi, tế bào cá voi xanh, ...
• Các tế bào phải quan sát bằng kính hiển vi: tế bào vi khuẩn, lục lạp, virus, ...

Bảng mô tả hình dạng, kích thước các loại tế bào:

Tế bào vi khuẩn E.coli

• Hình que.
• Chiều dài khoảng 2µm
• Chiều rộng khoảng 0,25-1µm

Tế bào biểu bì vảy hành

• Hình nhiều cạnh.
• Chiều dài khoảng 200µm
• Chiều rộng khoảng 70µm

Tế bào hồng cầu ở người

• Hình đĩa, lõm hai mặt.
• Đường kính khoảng 7µm

Tế bào thần kinh ở người

• Hình các tua ngắn.
• Chiều dài khoảng 13-60mm
• Chiều rộng khoảng 10-30µm

* Thảo luận và trả lời câu hỏi

Bốn bạn học sinh phát biểu về hình dạng, kích thước của các loại tế bào như sau:

1. Phát biểu của bạn nào đúng?
2. Lấy ví dụ để giải thích tại sao các phát biểu khác không đúng.

TL:

1. Phát biểu đúng: D
2. Ví dụ:

Tế bào vi khuẩn E.coli: Hình que, chiều dài 2µm, chiều rộng 0,25 - 1µm.

Tế bào hồng cầu ở người: hình đĩa, lõm hai mặt, đường kính 7 µm.

TỔNG KẾT KIẾN THỨC BÀI HỌC

Em đã học:

• Mọi cơ thể sống đều được cấu tao từ tế bào. Tế bào thực hiện đầy đủ các quá trình sống cơ bản vì vậy tế bào được xem là “ đơn vị cơ bản của sự sống”
• Các loại tế bào khác nhau về hình dạng và kích thước

C, HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

CH: Tế bào thần kinh ở người có hình gì?

1. Hình que
2. Hình cầu
3. Hình tua ngắn
4. Hình nhiều cạnh

Đáp án C

CH: Các nhận định sau về tế bào là đúng hay sai?

TL:

CH: Nối hình ảnh tế bào với tên của loại tế bào sao cho phù hợp.

1. Tế bào lá cây
2. Tế bào vi khuẩn
3. Tế bào hồng cầu ở người

TL:

1 – B, 2 – C, 3 - A

*Hướng dẫn về nhà

Trả lời các câu hỏi trong Sách bài tập trang 31, 32

Đọc trước Bài 19 - Cấu tạo và chức năng các thành phần của tế bào